Bezpieczna dekontaminacja żołądka u psów z podejrzeniem zatrucia

Kiedy i jak stosować węgiel aktywny u pacjentów z podejrzeniem zatrucia?

Celem stosowania węgla aktywnego jest minimalizowanie wchłaniania substancji toksycznej. Węgiel nie działa z każdym rodzajem trucizn. Wiąże się dobrze z cząsteczkami niepolarnymi, natomiast słabo lub wcale z alkoholami, metalami ciężkimi bądź ksylitolem. Jedną z kluczowych zasad stosowania węgla aktywnego jest podawanie go jednocześnie ze środkiem przeczyszczającym (na przykład sorbitolem), ponieważ wiązanie się cząsteczek z węglem nie jest trwałe i należy przewidywać, że zostaną one powtórnie uwolnione w różnym czasie. Dawka węgla w przypadku jednokrotnego podania wynosi 1-5 g/kg m.c. Ogólna zasada zakłada, że im wyższa dawka, tym silniejsze wiązanie. Należy też wspomnieć, że węgiel w postaci tabletek niestety ma słabe działanie. W przypadku kapsułek, aby osiągnąć pożądaną ilość leku dla psa, należy podać ich zawartość bez otoczek.

Substancje ulegające recyrkulacji jelitowej lub o długim okresie półtrwania wymagają podania nawet kilkunastu dawek węgla. Zalicza się tu takie leki jak naproksen, karprofen bądź leki o opóźnionym uwalnianiu. W przypadku wielokrotnego podawania dawka węgla wynosi 1-2 g/kg m.c. co sześć godzin przez następną dobę. Kolejne dawki węgla nie powinny już być łączone ze środkiem przeczyszczającym. Jeśli nie jest możliwe podanie węgla bez środka przeczyszczającego, należy kontynuować leczenie i poddać psa hospitalizacji, stosując odpowiednią płynoterapię.

Węgiel podaje się z niewielką ilością jedzenia. W badaniach wykazano, że podanie dużej objętości jedzenia może obniżać zdolność wiązania substancji przez węgiel. W bilansie korzyści i ryzyka uznaje się jednak, że nie jest to aż tak istotne klinicznie. W przypadku niechęci do jedzenia zaleca się założenie sondy nosowej. Podawanie węgla aktywnego strzykawką zwiększa ryzyko zachłyśnięcia się zwierzęcia.

Stosowanie węgla zasadniczo jest bezpieczne, ale może się zdarzyć, że u pacjenta wystąpi hipernatremia. Podejrzewa się, że przyczyną jest raczej mechanizm działania środków przeczyszczających, a nie samego węgla. Pacjenci leczeni wielokrotnymi dawkami węgla powinni jednak być monitorowani pod kątem stężeń elektrolitów. Przeciwwskazaniami do stosowania węgla aktywnego są: odwodnienie, już istniejące zaburzenia elektrolitowe, zwłaszcza hipernatremia, trwające wymioty, zwiększone ryzyko aspiracji do płuc, endoskopia planowana w najbliższym czasie, niedrożność przewodu pokarmowego, planowany zabieg na przewodzie pokarmowym, wstrząs hipowolemiczny oraz zatrucie substancjami żrącymi lub ropopochodnymi.

Podsumowanie

Największą skuteczność w przypadku zatrucia ma szybka i prawidłowa dekontaminacja oraz detoksykacja. Każdy pacjent powinien zostać indywidualnie oceniony pod kątem korzyści i ryzyka. Wywołanie wymiotów ma największy sens w krótkim czasie od spożycia substancji toksycznej, ale należy pamiętać o wyjątkach (czekolada, rodzynki, guma do żucia itp.). Zawsze należy brać pod uwagę, że nieuzasadnione wywołanie wymiotów może opóźnić późniejsze leczenie i detoksykację.

Obecnie na polskim rynku leków weterynaryjnych dostępny jest jeden lek (ropinirol) dopuszczony do stosowania u psów. Ma skuteczność zbliżoną do powszechnie stosowanej za granicą apomorfiny i jest łatwy w aplikacji (podanie do worka spojówkowego). Stosowanie wody utlenionej nie jest już uzasadnione ze względu na istnienie alternatywnego środka oraz wykazane w badaniach klinicznych działania niepożądane, z perforacją przewodu pokarmowego włącznie.

Stosowanie węgla aktywnego jest w większości przypadków bezpieczne. Istniejące przeciwwskazania są w bardzo dużym stopniu zbieżne z przeciwwskazaniami do wywoływania wymiotów. Węgiel aktywny nie wiąże się trwale z substancjami, więc konieczne jest podawanie go ze środkami przeczyszczającymi.