lek. wet. mgr inż. zoot. mgr biol. Adam Mirowski

W ostatnich latach wzrasta częstość występowania zaburzeń metabolizmu lipidów u psów. Mogą one mieć podłoże genetyczne lub są powodowane przez różne choroby bądź nieprawidłowe żywienie. Niektóre rasy psów są w większym stopniu narażone na zaburzenia metabolizmu lipidów. Ich ryzyko wzrasta wraz z wiekiem. W artykule opisano zagadnienia związane z hiperlipidemią u psów.

Hiperlipidemia określa stan podwyższonego stężenia triglicerydów i/lub cholesterolu we krwi. Mówimy wówczas o hipertriglicerydemii, hipercholesterolemii albo hiperlipidemii mieszanej. Hiperlipidemia może być pierwotna lub wtórna. Najwięcej badań naukowych nad hiperlipidemią pierwotną wykonano na sznaucerach miniaturowych. Większość obserwacji pochodzi z USA, gdzie co trzeci zdrowy pies tej rasy ma podwyższone stężenie triglicerydów w surowicy krwi (ponad 108 mg/dl). U ponad 11% osobników wartość ta przekracza 400 mg/dl, co stanowi istotne zagrożenie dla zdrowia. Mediana stężenia triglicerydów u sznaucerów miniaturowych przekracza 73 mg/dl. Dla porównania w przypadku zdrowych psów innych ras wynosi ona 55 mg/dl. Częstość występowania i nasilenie hipertriglicerydemii wzrastają wraz z wiekiem (23).

Japońscy naukowcy zwrócili uwagę na częste występowanie hiperlipidemii pierwotnej również u owczarków szetlandzkich. Jednocześnie wskazują na pewne różnice między tymi rasami. U sznaucerów miniaturowych obserwuje się głównie hipertriglicerydemię, a u owczarków szetlandzkich hipercholesterolemię. Stwierdzono, że wraz z wiekiem następuje wzrost nasilenia hiperlipidemii (14).

Generalnie zaburzenia metabolizmu lipidów częściej występują u psów starszych. Przejawia się to zmianami zawartości różnych substancji we krwi. Istnieje dodatnia zależność między wiekiem psów a stężeniem triglicerydów we krwi. Wraz z wiekiem wzrasta też zawartość dialdehydu malonowego, który stanowi wskaźnik peroksydacji lipidów (7).

Ryc. 1. Ryzyko zaburzeń metabolizmu lipidów u psów wzrasta wraz z wiekiem, dlatego częściej obserwuje się je u psów starszych.

Podejrzewa się, że hiperlipidemia pierwotna u sznaucerów miniaturowych ma podłoże genetyczne. Amerykańscy naukowcy przeprowadzili badania w celu zidentyfikowania genu odpowiedzialnego za jej rozwój (25). Sznaucery miniaturowe z hipertriglicerydemią mają obniżoną aktywność lipazy lipoproteinowej, która jest jednym z głównych enzymów uczestniczących w metabolizmie lipidów. Aktywność tego enzymu jest niższa o ponad 60% niż u psów z prawidłowym stężeniem triglicerydów (5).

Trzustka pełni istotne funkcje w metabolizmie lipidów. W jednych badaniach chirurgiczne usunięcie ponad 90% trzustki doprowadziło u wszystkich psów do rozwoju hiperlipidemii (6). Istnieje związek między hiperlipidemią a zapaleniem trzustki u psów. Amerykańscy naukowcy porównali stężenia triglicerydów w surowicy krwi sznaucerów miniaturowych, które w niedawnym czasie miały zapalenie trzustki, i psów tej rasy bez choroby. Psy, które przebyły zapalenie trzustki, znacznie częściej miały hipertriglicerydemię. Mediana stężenia triglicerydów u tych psów przekraczała 600 mg/dl i była ponad osiem razy wyższa od wartości notowanej u psów, które nie miały zapalenia trzustki (21).

W najnowszych badaniach zauważono, że większość (ponad 70%) psów z zapaleniem trzustki ma prawidłowe stężenia triglicerydów i cholesterolu w surowicy krwi. Hipertriglicerydemię wykryto u mniej niż 20% chorych psów. Co czwarty chory pies ma hipercholesterolemię. Istnieją znaczne różnice w profilu lipoprotein. Psy z zapaleniem trzustki charakteryzują się między innymi wyższą zawartością lipoprotein o małej gęstości (LDL) i niższą zawartością lipoprotein o dużej gęstości (HDL) we krwi (19).

Hiperlipidemia często występuje u otyłych psów. W porównaniu z psami o szczupłej sylwetce psy otyłe charakteryzują się wyższym stężeniem triglicerydów we krwi zarówno na czczo, jak i po posiłku (18). Otyłość u psów często idzie w parze z otyłością u ich opiekunów. Zagraniczni naukowcy przeprowadzili badania na terenie, na którym otyłość u ludzi jest powszechnym problemem. Ponad 40% psów było otyłych, a ponad 22% miało zaburzenia metaboliczne wywołane otyłością. Często obserwowano hipertriglicerydemię i hipercholesterolemię. Wszystkie psy z zaburzeniami metabolicznymi należały do osób z nadwagą lub otyłych (13).

Ryc. 2. Otyłość jest jednym z czynników ryzyka hiperlipidemii. Otyłe psy charakteryzują się wyższym stężeniem triglicerydów we krwi w porównaniu z psami o szczupłej sylwetce.

Przyczyną podwyższonej zawartości lipidów we krwi może być nieprawidłowe żywienie. W badaniach dotyczących tego zagadnienia efektem zastosowania karmy bogatej w cholesterol było mniej więcej dwa razy wyższe jego stężenie w surowicy krwi (8). W innych badaniach podwyższono stężenie cholesterolu we krwi psów poprzez żywienie ich przez trzy miesiące karmą niedoborową w niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (16).

Hipertriglicerydemii u sznaucerów miniaturowych często towarzyszy białkomocz. Według amerykańskich danych występuje on u mniej więcej połowy psów z hipertriglicerydemią. Wykazano dodatnią zależność między stężeniem triglicerydów w surowicy krwi a stosunkiem białka do kreatyniny w moczu. Białkomocz może wynikać z uszkodzenia kłębuszków nerkowych (5). U żadnego z badanych psów nie wykryto hipoalbuminemii ani azotemii. Stwierdzono, że białkomocz u sznaucerów miniaturowych w podeszłym wieku z hipertriglicerydemią nie jest złym czynnikiem prognostycznym (17).

Sznaucery miniaturowe z hipertriglicerydemią często mają wysokie aktywności enzymów wątrobowych we krwi (24). W badaniach wykonanych na owczarkach szetlandzkich zauważono, że hiperlipidemia często towarzyszy chorobom pęcherzyka żółciowego (1). Według innych obserwacji hipertriglicerydemia i hipercholesterolemia są czynnikami ryzyka kamicy pęcherzyka żółciowego u psów (10).

Hiperlipidemia może doprowadzić do miażdżycy. W warunkach eksperymentalnych wywołano ją poprzez długotrwałe żywienie dorosłych psów karmą bogatą w utwardzony tłuszcz kokosowy i cholesterol. U chorych psów wykryto wysokie stężenia cholesterolu, triglicerydów, fosfolipidów i β-lipoprotein w surowicy krwi. Odnotowano zależność między zawartością lipidów we krwi a nasileniem zmian patologicznych (15).

Postępowanie w przypadku wtórnej hiperlipidemii polega na leczeniu choroby, która przyczyniła się do jej rozwoju. Wyleczenie tej choroby zazwyczaj skutkuje ustąpieniem hiperlipidemii, co powinno zostać zweryfikowane badaniami laboratoryjnymi. Z kolei w przypadku rozpoznania hiperlipidemii pierwotnej w pierwszej kolejności zmienia się sposób żywienia. Psy z hiperlipidemią pierwotną powinny przez całe życie otrzymywać karmę ubogą w tłuszcz. Początkowo podaje się karmę, w której zawartość tłuszczu nie przekracza 20 g/1000 kcal. W przypadku braku widocznej poprawy zawartość tego składnika obniża się do 10-12 g/1000 kcal lub wdraża się leczenie farmakologiczne (22).

Amerykańscy naukowcy dowiedli niedawno przydatności diety komercyjnej o niskiej zawartości tłuszczu (18,6 g/1000 kcal) w żywieniu sznaucerów miniaturowych z hipertriglicerydemią. Zauważono, że dietoterapia powoduje obniżenie stężeń triglicerydów i cholesterolu w surowicy krwi, a jednocześnie poprawia profil lipoprotein. Po trzech miesiącach mediana stężenia triglicerydów w surowicy krwi uległa obniżeniu z prawie 500 mg/dl do mniej więcej 170 mg/dl (20).

Podobne badania przeprowadzono na psach, u których stężenie triglicerydów w surowicy krwi przekraczało 300 mg/dl. Stwierdzono, że stosowanie przez miesiąc diety z 10-procentową zawartością tłuszczu prowadzi do obniżenia stężenia triglicerydów, lecz w zdecydowanej większości przypadków utrzymuje się ono powyżej prawidłowych wartości. Znacznie lepsze efekty przyniosło leczenie fenofibratem (12).