Badanie cytologiczne od kilku lat staje się coraz popularniejszą metodą diagnostyczną ze względu na krótki czas i prostotę wykonania oraz cenę. Mimo że ma mniejszą czułość diagnostyczną w stosunku do badania histopatologicznego, jest coraz bardziej istotne. Możemy je wykorzystywać w celu ustalenia rozpoznania i określenia rokowania, jako badanie przesiewowe, a także jako metodę oceny skuteczności leczenia. W poniższym artykule zajmiemy się częścią praktyczną badania cytologicznego, co może ułatwić niedoświadczonym w tej dziedzinie lekarzom rozpoczęcie wykonywania tego badania.

Raz, dwa, trzy – cytologię umiesz robić Ty

Raz – pobieranie materiału

Aby wyniki cytologiczne były wiarygodne, materiał musi zostać pobrany w prawidłowy sposób, inaczej wyniki mogą być niediagnostyczne. Istnieje kilka sposobów na pobranie materiału i zależą one od rodzaju zmiany.

Biopsja cienkoigłowa aspiracyjna lub bez aspiracji

Jeżeli zmiana ma postać guza, potrzebujemy igieł, strzykawek oraz szkiełek podstawowych, a także ołówka do podpisania szkiełek. Najlepiej jest używać igieł 23-25G, strzykawek 5 ml i szkiełek podstawowych z polem do opisu (ryc. 1). Im bardziej miękka jest zmiana, tym cieńsze igły i mniejsze strzykawki są potrzebne. Czasem pomocne jest ogolenie okolicy, bardzo często jednak nie jest to potrzebne. Musimy dobrze ufiksować zmianę, aby móc pobrać z niej materiał. Palcami jednej ręki trzymamy zmianę, a drugą ręką pobieramy materiał, wbijając igłę w zmianę. Bez wyjmowania igły z tkanek kilkakrotnie wprowadza się ją pod różnymi kątami, a potem wyjmuje. Jeżeli zmiana jest twarda i powyższą metodą nie uda nam się nic pobrać, możemy nałożyć strzykawkę na igłę wbitą w tkanki i pociągnąć kilkakrotnie tłok, by zassać więcej materiału do igły. Jeśli pobrana zawartość jest bardzo płynna, należy przełożyć zawartość do probówki ze środkiem przeciwzakrzepowym i odwirować, a następnie wykonać badanie cytologiczne osadu.

Odcisk/zeskrobina

Jeżeli zmiana skórna jest płaska, w postaci nadżerki, owrzodzenia lub kryzki naskórkowej, często możliwe jest pobranie materiału przez przyłożenie szkiełka podstawowego do zmiany w kilku miejscach. Jeśli zmiana jest sucha, warto uprzednio potrzeć krawędzią szkiełka o zmianę. Dzięki temu możemy dotrzeć głębiej, a preparaty będą bardziej bogatokomórkowe. Jeżeli chcemy wstępnie ocenić zmianę wycinaną w trakcie operacji, możemy zrobić preparaty odciskowe ze zmienionych narządów, guzów itp.