Szwy wywołują umiarkowaną lub ciężką reakcję zapalną, która jest prawdopodobnie związana z urazem tkanki (powstałym w wyniku manipulacji chirurgicznej i umieszczenia igły) oraz reakcją na materiał szewny. Ta reakcja zapalna u kotów może utrzymywać się do dziewięciu dni po zabiegu (28). Bohling i wsp. (2004) zalecają pozostawienie szwów skórnych u kotów nieco dłużej niż u psów, zwłaszcza w miejscach narażonych na nadmierne napięcia (29).
U psów zaobserwowano, że zastosowanie szwu ciągłego śródskórnego wiąże się z wystąpieniem bardziej nasilonej reakcji zapalnej w porównaniu z zespoleniami z wykorzystaniem innych metod. Ponadto dalsze obserwacje wykazały, że stopień zaawansowania miejscowego stanu zapalnego ostatecznie nie miał negatywnego wpływu na przebieg gojenia, odsetek powikłań pozabiegowych był jednak niższy w przypadku zastosowania szwów śródskórnych (26).
U kotów z kolei zastosowanie szwów śródskórnych wywołuje mniejszą reakcję zapalną tkanek niż szwy skórne oraz zmniejsza ryzyko zakażenia (27). Poza tym w pierwszym tygodniu po zabiegu przy użyciu badania dopplerowskiego zobrazowano u kotów niższą niż u psów perfuzję skórną ran szytych. Z kolei po upływie dwóch tygodni nie odnotowano żadnych różnic w ukrwieniu rany (20).
Staplery
Do zalet zastosowania staplerów skórnych zalicza się skrócenie czasu zabiegu, mniejszy ból, lepsze ukrwienie oraz natlenienie rany pozabiegowej. Ponadto sugeruje się, że ryzyko zakażenia rany zamkniętej staplerami jest niższe niż w przypadku zastosowania szwów (30). Kolejnym plusem tej metody zamykania powłok jest skrócenie czasu operacji o średnio 7,7 minuty (31). Zastosowanie staplerów wpływa również korzystnie na wytrzymałość rany na rozciąganie. Z drugiej strony jednak badania histologiczne linii białej wykazały większą ilość limfocytów w linii białej zespolonej za pomocą staplerów niż zszytej nicią niewchłanialną (32). Reakcja ta świadczy o silniejszej reakcji miejscowego układu immunologicznego na materiał szewny. Wiąże się to z występowaniem bardziej nasilonych objawów stanu zapalnego w obrębie szytej rany.
Klej tkankowy
Szacuje się, że kleju tkankowego używa 8,9-9,7% chirurgów weterynaryjnych (33). Zamknięcie rany za pomocą kleju tkankowego zamiast szwów pojedynczych skraca czas zabiegu o około 11 minut (21). Dane te pozyskano na podstawie statystyk prowadzonych w Nowej Zelandii podczas zabiegów w obrębie jamy brzusznej u psów i kotów. Podobne obserwacje odnotowano w medycynie człowieka (34). Krótszy czas znieczulenia jest ważny u pacjentów, którzy są niestabilni. Ponadto skrócony czas znieczulenia może zmniejszyć ryzyko zakażenia pooperacyjnego, gdyż ryzyko zakażenia rany pooperacyjnej wzrasta o 0,5% wraz z każdą dodatkową minutą, podczas której pies jest poddany znieczuleniu ogólnemu. Dodatkową zaletą zastosowania kleju tkankowego jest zdolność do hamowania wzrostu gronkowców opornych na metycylinę (Staphylococcus epidermidis i Staphylococcus aureus) oraz Escherichia coli dzięki działaniu przeciwbakteryjnemu, które prawdopodobnie jest związane z uwalnianiem cyjanooctanu i formaldehydu (21). Zastosowanie kleju tkankowego do zamykania skóry eliminuje również konieczność usuwania szwów, gdyż klej ten złuszcza się po mniej więcej sześciu dniach (21). Stanowi to niewątpliwą zaletę w przypadku zwierząt agresywnych.
Badania przeprowadzone na myszach wykazały zwiększone tworzenie ziarniny w skórze po siedmiu dniach od zamknięcia rany za pomocą kleju tkankowego w porównaniu z ranami szytymi, co jest prawdopodobnie spowodowane zmniejszonym dopływem krwi do brzegów rany (35). Uważa się również, że zastosowanie kleju tkankowego może osłabić reakcję zapalną (21).
Komplikacje pozabiegowe
Szycie powłok brzusznych jest niezwykle istotnym elementem zabiegu chirurgicznego, a nieprawidłowe jego przeprowadzenie może skutkować szeregiem powikłań pooperacyjnych. Badania dotyczące preferencji lekarzy weterynarii w kwestii stosowanych technik szycia oraz materiału szewnego wykazały, że zmieniają się one wraz ze stażem pracy. Częstość zastosowania szwu ciągłego spada wraz ze wzrostem doświadczenia chirurgicznego (33). Jest to prawdopodobnie spowodowane większymi umiejętnościami operatorów oraz większą świadomością możliwości wystąpienia ewentualnych komplikacji pozabiegowych.
Najczęściej opisywanymi powikłaniami pozabiegowymi są krwotoki, zakażenia, w tym zapalenie otrzewnej, rozejście się szwów, przepukliny i wytrzewienia (18). Szacuje się, że w czasie 7-80% operacji dochodzi do wystąpienia krwotoków, a te pooperacyjne stanowią około 3% (36). Chociaż u ludzi wystąpienie krwotoku jest przyczyną 1-9% śmiertelności pozabiegowej (36), badania dotyczące psów i kotów wykazały zerową śmiertelność związaną z krwotokami w czasie owariohisterektomii i owariektomii oraz po tych zabiegach (37). Czynnikami zwiększającymi ryzyko wystąpienia krwotoku są koagulopatie, inne procesy chorobowe, otyłość oraz zakażenia (36).
Częstość występowania rozejścia się szwów i wytrzewień po zabiegach na jamie brzusznej wynosi 0-3,1% (31). Ryzyko tego powikłania pojawia się już drugiego dnia po zabiegu i utrzymuje się przez kolejne 7-10 dni (5). Najczęstszą przyczyną rozejścia się skóry jest uraz własny, gdy zwierzę, interesując się raną, doprowadza do przerwania ciągłości szwów. Do takiej sytuacji dochodzi najczęściej wtedy, gdy szwy są założone zbyt ciasno, co przy wystąpieniu obrzęku szytego miejsca sprawia zwierzęciu dyskomfort. Ponadto pozostawienie wolnych przestrzeni między tkankami prowadzi do zbierania się wysięku, co również jest niekomfortowe dla zwierzęcia i powoduje wzrost zainteresowania raną (5). Zastosowanie szwów śródskórnych znacznie poprawia komfort gojenia, a tym samym obniża ryzyko wystąpienia tego powikłania (38). Do kolejnych przyczyn rozejścia się szwów należą nieprawidłowa technika szycia rany oraz zły dobór materiału szewnego (39). Ponadto rozejście się ściany jamy brzucha może być spowodowane nadmiernym ciśnieniem śródbrzusznym lub napięciem mięśni, co jest skutkiem niekontrolowanej aktywności fizycznej, gwałtownego kaszlu, otyłości, ciąży, wysięków w jamie brzusznej oraz rozdęcia narządów spowodowanego niedrożnością (39).
Zakażenia ran pozabiegowych są najczęstszą przyczyną zgonów po operacjach chirurgicznych. Częstość występowania tej komplikacji wynosi 5,1-5,8% (40). Do zakażenia może dojść zarówno z przyczyn zależnych od pacjenta, jak i od chirurga. Do czynników zależnych od pacjenta zalicza się wiek, cukrzycę, otyłość, obecne zakażenia, status immunologiczny. Natomiast czynnikami zależnymi od chirurga są: dokładność mycia i dezynfekcji rąk, dokładność obcięcia włosów w miejscu cięcia, czas znieczulenia i zabiegu, wentylacja sali chirurgicznej, sterylność narzędzi oraz technika chirurgiczna (40).
Zapalenia otrzewnej można podzielić na pierwotne lub wtórne, aseptyczne lub septyczne oraz zlokalizowane lub uogólnione (41). Wszystkie operacje brzuszne powodują aseptyczne zapalenie otrzewnej poprzez wystawienie powierzchni mezotelialnej na powietrze podczas laparotomii bądź laparoskopii. Ten stan zapalny ma jednak najczęściej przebieg subkliniczny (41). Indukowane chirurgicznie zapalenie otrzewnej może być dodatkowo nasilone poprzez sterylne ciała obce, takie jak szew lub gąbka chirurgiczna. Ponadto zanieczyszczenie rany zabiegowej skrobią z rękawic chirurgicznych skutkuje tworzeniem się zrostów otrzewnej i miejscowym ziarniniakowym zapaleniem otrzewnej (41).
Ryc. – K. Domrazek
