03/09/2025
Znieczulenie miejscowe w zabiegach stomatologicznych jest jednym z istotniejszych elementów uzupełniających znieczulenie ogólne. Dzięki wykorzystaniu tego rodzaju analgezji uzyskuje się ograniczenie lub całkowitą eliminację czucia bólu podczas operacji i po niej, istotne zmniejszenie dawek leków przeciwbólowych stosowanych pozabiegowo, możliwość ograniczenia ilości analgetyków podawanych ogólnie oraz zmniejszenie ich skutków ubocznych.
Do wykonania znieczulenia miejscowego na terenie jamy ustnej stosuje się specjalne igły do znieczuleń stomatologicznych, które są giętkie i mają krótki skos. Używane są razem ze specjalnymi fiolkami zawierającymi anestetyk w dostosowanej do nich strzykawce (tzw. karpuli). Innym sposobem na podanie leku jest wykorzystanie strzykawek i igieł tuberkulinowych. Przy ich stosowaniu należy pamiętać, aby nie wykonywać ruchów na boki, ponieważ może to spowodować uszkodzenie włókien nerwowych. W przypadku gdy po aspiracji zobaczymy krew w konusie igły, należy wysunąć igłę z miejsca wkłucia i ucisnąć je przez chwilę, aby zapobiec powstaniu krwiaka. Jego obecność nie jest dużym powikłaniem, ponieważ zdecydowana większość krwiaków wchłania się samoistnie. Natomiast podanie leku donaczyniowo może mieć poważne konsekwencje omówione wcześniej. Dlatego należy zawsze wykonać aspirację przed miejscowym zdeponowaniem leku.
U psów i kotów średnioczaszkowych i długoczaszkowych powszechnie stosowane są cztery blokady nerwów na terenie głowy (nerwy: podoczodołowy, szczękowy, bródkowy i zębodołowy dolny). Natomiast u psów i kotów krótkoczaszkowych wykorzystuje się jedynie trzy blokady nerwów, ponieważ niezwykle krótki kanał za otworem podoczodołowym u tych pacjentów pozwala na dostęp do całej szczęki po odpowiedniej stronie. Dlatego też u tych pacjentów nie ma potrzeby wykonywania oddzielnej blokady nerwu szczękowego (1).
Blokada ta obejmuje gałęzie nerwu szczękowego – nerw podoczodołowy, nerw skrzydłowo-podniebienny oraz nerwy podniebienne większy i mniejszy. Wskazaniem do jej wykonania są procedury chirurgiczne obejmujące szczękę, zęby szczęki, podniebienie miękkie i twarde (gdy znieczulony zostanie także nerw podniebienny większy), nozdrza przednie, wargę górną, donosową część jamy nosowej po odpowiedniej stronie oraz policzek poprzez nasączenie dołu skrzydłowo-podniebiennego. Ten rodzaj znieczulenia stosowany jest także w przypadku braku możliwości wykonania blokady nerwu podoczodołowego, na przykład przy guzach lub ropniach tej okolicy. Gdy znieczulany jest nerw szczękowy, znieczuleniu mogą ulec także jego gałęzie nosowe oraz nerw podniebienny większy.
Iniekcja leku jest możliwa z dostępu od strony jamy ustnej lub przezskórnie, od strony łuku jarzmowego. W przypadku wkłucia przezskórnego skórę należy odkazić, a zwierzę powinno być ułożone w pozycji bocznej. Igłę wkłuwa się prostopadle do skóry wzdłuż dobrzusznej krawędzi wyrostka jarzmowego w kierunku przyśrodkowo-donosowym części dołu skrzydłowo-podniebiennego (ryc. 1). Druga możliwość, od strony jamy ustnej, polega na iniekcji poprzez błonę śluzową za ostatnim trzonowcem szczęki (ryc. 2). Po otworzeniu jamy ustnej i odciągnięciu spojenia warg igłę należy skierować lekko w kierunku zęba i podniebienia na głębokość nie większą niż 3-5 mm w zależności od wielkości pacjenta, który leży na grzbiecie (4). Objętości leków wynoszą dla wkłucia przezskórnego od 0,2 ml do 2 ml, a przy podawaniu leku przez błonę śluzową od wewnętrznej strony 0,1-0,5 ml.
Ryc. 1. Miejsce wkłucia podczas blokady nerwu szczękowego od strony zewnętrznej.
Ryc. 2. Miejsce podania leku do znieczulenia nerwu szczękowego od strony jamy ustnej.
Blokada ta dotyczy nerwu podoczodołowego oraz nerwu zębodołowego górnego donosowego. Zapewnia analgezję siekaczom, kłom i pierwszym trzem zębom przedtrzonowym odpowiedniej strony. Sąsiadująca część kości szczękowej i otaczające ją tkanki miękkie również są objęte znieczuleniem.
Wkłucie wykonujemy po zlokalizowaniu otworu podoczodołowego, znajdującego się nad tylną krawędzią korzenia trzeciego zęba przedtrzonowego szczęki (ryc. 3). Po odciągnięciu wargi górnej, przezśluzówkowo, należy wymacać miejsce otworu. Igłę wprowadza się blisko kości szczękowej, w kierunku doogonowym, aż do momentu wejścia igły do kanału podoczodołowego (ryc. 4). Igła powinna wejść do kanału podoczodołowego, nie dotykając kości. Gdy tak się stanie, należy lekko wycofać igłę i przekierować ją tak, aby łatwo weszła do kanału (1).
Ryc. 3. Lokalizacja otworu podoczodołowego, wejście do kanału podoczodołowego zaznaczone igłą.
Ryc. 4. Miejsce wkłucia podczas blokady nerwu podoczodołowego.
U psów i kotów krótkoczaszkowych nie powinno się wprowadzać igły do kanału, ponieważ grozi to uszkodzeniem gałki ocznej, nerwów i naczyń. U psów długoczaszkowych kanał może mieć długość 2-3 cm. Zaleca się więc głębsze wprowadzenie igły, aby uzyskać pożądany obszar znieczulenia. Ponadto ciśnienie panujące nad otworem podoczodołowym prowadzi do przechodzenia podanego leku wstecznie w kierunku dogrzbietowo-doogonowym, obejmując połowę szczęki (3). Skuteczność znieczulenia i zasięg znieczulonego obszaru zależą od tego, czy lek został zdeponowany we wnętrzu kanału podoczodołowego (zniesienie bólu od pierwszego zęba trzonowego), czy tuż przy otworze podoczodołowym (analgezja donosowo od kłów). Objętość podawanego analgetyku w zależności od wielkości zwierzęcia wynosi od 0,1 do 1,6 ml.
Znieczulenie obejmuje połowę żuchwy do podbródka (tkanki miękkie żuchwy, skórę i błonę śluzową wargi dolnej oraz zęby po znieczulanej stronie). Tkanki znajdujące się pomiędzy kośćmi żuchwy nie będą znieczulone przy prawidłowo wykonanej iniekcji. Blokowane jest przewodzenie czucia bólu przez nerw zębodołowy dolny na wysokości otworu żuchwy.
