Badanie neurookulistyczne łączy w sobie neurologię oraz okulistykę i stanowi niezbędny element pełnego badania oftalmologicznego. Polega na obserwacji funkcjonowania struktur oka oraz odruchów ocznych, które dostarczają informacji o działaniu układu nerwowego. Podczas badania neurologicznego należy również pamiętać o ocenie odruchów ocznych (ryc. 1).

Plan badania

Plan badania neurookulistycznego powinien obejmować ocenę następujących elementów:

• pracy źrenicy
• wzroku
• ruchów powiek
• ruchów i wyglądu gałki ocznej
• produkcji łez.

Praca źrenicy

Ocena pracy źrenicy polega na obserwacji odruchu źrenicznego. Jest to jeden z podstawowych odruchów w badaniu neurookulistycznym. Aby uszeregować informacje na temat wniosków, które może nam dostarczyć ocena odruchu źrenicznego, należy przypomnieć jego ścieżkę neurologiczną:

1. siatkówka

2. nerw wzrokowy

3. skrzyżowanie nerwów wzrokowych

4. pasmo wzrokowe

5. jądro przedpokrywowe

6. jądro Westphala–Edingera (jądro parasympatyczne III nerwu czaszkowego)

7. nerw czaszkowy III (okoruchowy)

8. zwój rzęskowy

9. nerwy rzęskowe krótkie

10. mięsień zwieracz źrenicy.

Wstępująca (aferentna) droga łuku odruchowego zawiera elementy od 1 do 6, a zstępująca droga bierze początek w jądrze parasympatycznym nerwu III, czyli jądrze Edingera–Westphala (inna nazwa to jądro pośrodkowo-doogonowe), i obejmuje aksony przedzwojowe, biegnące u psa powierzchownie w nerwie czaszkowym III (4), oraz zazwojowe włókna parasympatyczne, tj. nerwy rzęskowe krótkie (dwa u kota, od pięciu do ośmiu u psa), wychodzące ze zwoju rzęskowego, które unerwiają mięsień zwieracz źrenicy. Praca źrenicy regulowana jest również przez układ sympatyczny, dla którego strukturą docelową jest mięsień rozwieracz źrenicy. Dla przypomnienia – neuroanatomiczne szlaki regulujące rozszerzanie źrenicy rozpoczynają się w trzech pierwszych segmentach piersiowego rdzenia kręgowego jako przedzwojowe włókna sympatyczne, które następnie przyłączają się do współczulnego pnia szyjnego, a następnie kończą się w przednim zwoju szyjnym. Stąd biorą początek włókna zazwojowe, biegnące między puszką bębenkową a kością skalistą w uchu środkowym, aby ostatecznie dotrzeć do mięśnia rozwieracza źrenicy w gałce ocznej (5). Aksony zazwojowe biegną razem z nerwem ocznym (jedna z trzech gałęzi nerwu V), unerwiając także mięśnie gładkie oczodołu, powiek, trzeciej powieki oraz ciała rzęskowego (4).