Zapalenie bakteryjne jest najczęściej stwierdzaną chorobą gruczołu krokowego psów. Do jego rozwoju predysponują zmiany zaburzające wewnętrzną strukturę i czynności stercza (metaplazja płaskonabłonkowa, torbiele, nowotwory itp.) oraz choroby układu moczowego utrudniające swobodny odpływ moczu. Możliwe drogi zakażenia to cofanie się zakażonego moczu do przewodów wyprowadzających stercza, migracja bakterii zasiedlających końcowy odcinek cewki moczowej oraz przenoszenie się zakażenia z jąder lub odbytnicy. W większości przypadków choroba jest wywoływana przez Gram-ujemne pałeczki tlenowe (E. coli i inne Enterobacteriaceae) oraz przez bakterie z rodzaju Staphylococcus i Streptococcus. Rola bakterii beztlenowych pozostaje niewyjaśniona (1, 2, 3), a zakażenia grzybicze należą do rzadkości (4).

Ropień jest najpoważniejszym powikłaniem bakteryjnego zapalenia gruczołu krokowego u psów. Może on powstawać samoistnie lub rozwijać się na bazie torbieli. W okresie od grudnia 2006 r. do czerwca 2011 r. w Klinice Małych Zwierząt leczono 50 psów z ropniami gruczołu krokowego. Tylko u jednego z nich przyczyną choroby było drewniane ciało obce penetrujące miąższ gruczołu krokowego. W pozostałych przypadkach ropnie towarzyszyły ostremu lub przewlekłemu bakteryjnemu zapaleniu stercza. W dostępnym piśmiennictwie dotychczas nie opisano przypadku ropnia gruczołu krokowego psa wywołanego przez ciało obce.

Opis przypadku

Ryc. 1. Deformacja w okolicy prawej pachwiny (biała strzałka), widoczna po ułożeniu psa na grzbiecie.

Do leczenia zgłoszono psa, samca rasy american staffordshire terier w wieku 11 lat, o masie ciała 32 kg, z powtarzającymi się epizodami gorączki, wymiotów, biegunki, krwiomoczu i ropomoczu. Objawy chorobowe trwały od 8 miesięcy. W tym czasie stosowano leczenie objawowe (antybiotyki i niesteroidowe leki przeciwzapalne).

Ryc. 2. Usunięte drewniane ciało obce.

W dniu pierwszej wizyty zwierzę było osowiałe i niechętnie się poruszało (temperatura wewnętrzna ciała 39,4°C, tętno 120/min, oddechy 40/min). W tylnej części jamy brzusznej wyczuwalna była tęga i bolesna deformacja, która obejmowała prawą pachwinę (ryc. 1). W badaniu krwi obwodowej stwierdzono leukocytozę z przesunięciem obrazu białokrwinkowego w lewo. W toku postępowania diagnostycznego (badanie RTG i USG jamy brzusznej) rozpoznano guz wewnątrzbrzuszny z licznymi jamami wypełnionymi gęstym płynem. Zmianę należało różnicować z guzem nowotworowym lub ropniem. W celu ostatecznej weryfikacji charakteru zmiany wykonano laparotomię zwiadowczą. Zabieg przeprowadzono w znieczuleniu wziewnym izofluranowym (Aerrane, Baxter), z intubacją dotchawiczą. Jamę brzuszną otwarto podłużnym cięciem sięgającym od pępka do spojenia łonowego. Podczas badania śródoperacyjnego odnaleziono dwa ropnie znajdujące się odpowiednio w prawym płacie gruczołu krokowego (objętość ok. 15 ml) i w ścianie jamy brzusznej (objętość ok. 600 ml). Przyczyną ich powstania było drewniane ciało obce o długości 8 cm (ryc. 2). Po jego usunięciu i opróżnieniu ropni zmianę w gruczole krokowym poddano omentalizacji (wypełnienie płatem sieci większej), a ropień ściany jamy brzusznej skomunikowano (otwór odpływowy) ze środowiskiem zewnętrznym i leczono w systemie otwartym. Jego wygojenie uzyskano w przeciągu 30 dni. Leczenie operacyjne uzupełniono antybiotykoterapią ogólną (Synulox; Pfizer), trwającą 6 tygodni.

W badaniu bakteriologicznym zawartości ropni stwierdzono obfity wzrost Gram-dodatnich ziarniaków Staphylococcus intermedius, wrażliwych na amoksycylinę z kwasem klawulanowym. W badaniach histopatologicznych wycinków gruczołu krokowego i ściany jamy brzusznej stwierdzono odpowiednio ropne zapalenie i łagodny rozrost gruczołu krokowego oraz ropne zapalenie i proliferację tkanki łącznej.

Okres pooperacyjny był powikłany dwukrotnym wytrzewieniem w ranie laparotomijnej (w 9. i 21. dniu po operacji). Oba epizody wytrzewienia leczono operacyjnie. Ostatecznie wygojenie rany operacyjnej uzyskano po 21 dniach od drugiej reoperacji.

W badaniu kontrolnym po 12, 24 i 36 miesiącach od zakończenia leczenia pies nie wykazywał objawów chorobowych.

Omówienie

Skutki obecności ciała obcego w tkankach można podzielić na wczesne i późne. Późne skutki ujawniają się po co najmniej 7 dniach przebywania ciała obcego w tkankach, a najpoważniejszym z nich jest powstanie ropnia (5, 6).

W dostępnym piśmiennictwie medycznym (7) i weterynaryjnym istnieje wiele opisów przypadków urazów wywołanych drewnianymi ciałami obcymi. U małych zwierząt najczęściej opisywane są obrażenia jamy ustnej, gardła i przełyku (5, 6). Rzadziej dochodzi do uszkodzeń płuc (8). Z reguły drewniane ciało obce przebija się do tkanek otaczających jamę ustną i gardło przy próbie jego połknięcia lub po połknięciu uszkadza ścianę początkowego odcinka przewodu pokarmowego i sąsiadujące z nim narządy.

W prezentowanym przypadku również istnieją podejrzenia, że ciało obce dostało się do gruczołu krokowego z przewodu pokarmowego. Co prawda w trakcie operacji nie udało się prześledzić drogi, jaką ono przebyło, ale z wywiadu zebranego przed operacją wynikało, że zwierzę często bawiło się, gryząc kawałki drewna. Możliwość przebicia się ciała obcego do jamy brzusznej przez skórę w okolicy prawej pachwiny wydaje się mniej prawdopodobna. Właściciel zwierzęcia nigdy nie zauważył zranienia w tym miejscu. Również w trakcie badania przedoperacyjnego nie odnaleziono żadnych śladów świadczących o wcześniejszym urazie tej okolicy.

Ze względu na umiejscowienie ciała obcego (pomiędzy dobrzuszno-boczną powierzchnią gruczołu krokowego a ścianą jamy brzusznej) należy przypuszczać, że migrowało ono do tego miejsca z innego odcinka przewodu pokarmowego niż odbytnica. W przypadku przebicia się z odbytnicy w pierwszej kolejności powinno uszkodzić dogrzbietową powierzchnię gruczołu krokowego.

Poważnym powikłaniem, które wystąpiło w trakcie leczenia, było dwukrotne wytrzewienie. Przyczyną powstawania tego rodzaju zmian są szeroko pojęte zaburzenia w gojeniu się rany operacyjnej (9, 10, 11), wywoływane między innymi przez stan zapalny toczący się w jej sąsiedztwie. W prezentowanym przypadku negatywny wpływ na gojenie się rany operacyjnej miał ropień znajdujący się w ścianie jamy brzusznej. To stwierdzenie wydaje się potwierdzać fakt, że do jej ostatecznego wygojenia się doszło dopiero po zagojeniu się ropnia.