Nowotwory u szczurów, zwłaszcza starszych, występują dość często. Po chorobach zakaźnych układu oddechowego stanowią najczęstszą przyczynę zejść śmiertelnych u tego gatunku (1). Najczęściej spotykane są gruczolaki gruczołu mlekowego u samic i gruczolaki przysadki (1, 2). Rzadziej występują włókniaki, raki płaskonabłonkowe i chłoniaki. Niezwykle rzadko opisywane były gruczolaki ślinianek czy tarczycy, włókniakomięsaki oraz guzy komórek śródmiąższowych jądra (1, 2, 3, 4, 5).

Opis przypadku

Wywiad

Do przychodni trafił odesłany z innej lecznicy pacjent – szczur domowy (Rattus norvegicus f. domestica), samiec w wieku 2 lat, o masie ciała 0,65 kg, z wyraźną deformacją w okolicy zażebrowej prawej. Podczas wywiadu ustalono, że zmiana pojawiła się około 2 tygodni przed wizytą u lekarza weterynarii. Zwierzę było wcześniej leczone enrofloksacyną (Enrobioflox 5%) i deksametazonem (Rapidexon). Wykonano także nakłucie zmiany, podczas którego nie uzyskano żadnej płynnej zawartości. Stan pacjenta właściciele ocenili jako dobry – szczur był ruchliwy, jadł, pił i oddawał kał oraz mocz bez zaburzeń.

Badanie kliniczne i badania dodatkowe

Pacjent w dobrym stanie odżywienia, z prawidłową aktywnością ruchową. Temperatura wewnętrzna 38,8°C, błony śluzowe barwy różowej, czas kapilarny 1,5 sekundy, węzły chłonne żuchwowe i podkolanowe palpacyjnie bez zmian, liczba oddechów na minutę ok. 300, oddychanie typu piersiowo-brzusznego, nie zaobserwowano objawów duszności. Osłuchowo szmery oddechowe nie były zaostrzone. Podczas omacywania jamy brzusznej zwierzę nie wykazywało objawów bolesności. W prawej okolicy zażebrowej na wysokości kręgów L1–L5 znajdował się tęgi twór o średnicy około 3 cm. Był on nieprzesuwalny, związany z wyrostkami poprzecznymi kręgów lędźwiowych i mięśniami okolicy kręgosłupa, skóra nad nim była przesuwalna. Prawa nerka nie była macalna. Oba jądra znajdowały się w mosznie. Dodatkowo stwierdzono zapalenie skóry podeszwy w stopie lewej oraz miejscową martwicę skóry grzbietu w miejscu poprzednio wykonanego zastrzyku.

Wykonano badanie radiologiczne w projekcji strzałkowej i bocznej. Na zdjęciach widoczny był twór o wysyceniu tkanek miękkich, spychający doczaszkowo prawą nerkę. Nie stwierdzono zmian radiologicznych w kośćcu kręgosłupa ani zmian przerzutowych w płucach.

Ryc. 1. Obraz ultrasonograficzny uwidaczniający guz i nerkę prawą.

W obrazie ultrasonograficznym widoczny był położony około 1 cm doogonowo od nerki prawej lity guz o wymiarach 26 × 30 mm, o niejednorodnym echu. Nie stwierdzono wyraźnej ciągłości torebki guza, co nie pozwoliło na wykluczenie naciekania tkanek głębszych (ryc. 1).

Leczenie

Po rozmowie z właścicielem podjęto decyzję o leczeniu operacyjnym. Zadecydowano o przedłużeniu antybiotykoterapii do dnia operacji. Zalecono podawanie probiotyków (Trilac). W ciągu 5 dni, które minęły od pierwszej wizyty do dnia operacji, guz powiększył się o mniej więcej 20%.

Ryc. 2. Guz po wycięciu.

Pacjent nie został poddany głodzeniu przed zabiegiem. Na 20 minut przed rozpoczęciem operacji podano meloksykam (Metacam) w dawce 1 mg/kg podskórnie. Do znieczulenia zastosowano kombinację ketaminy (Vetaketam 10%) w dawce 75 mg/kg i medetomidyny (Domitor) w dawce 0,5 mg/kg, podanych dootrzewnowo. Podczas całej operacji zwierzę było dogrzewane termoforem o temperaturze 37°C. Zastosowano dojście boczne w celu usunięcia zmiany. Skórę nacięto na długości 6 cm równolegle do kręgosłupa, około 2 cm poniżej linii wyrostków poprzecznych kręgów lędźwiowych. Zmiana była umiejscowiona pod mięśniami ściany brzucha. Cięcie poprowadzono przez mięsień skośny zewnętrzny i wewnętrzny brzucha na długości 4 cm. Guz był położony pozaotrzewnowo. W trakcie zabiegu preparowano go na tępo, posuwając się wzdłuż jego torebki. Zmiana była związana z wyrostkami poprzecznymi kręgów lędźwiowych oraz mięśniem najdłuższym grzbietu. Naczynie biegnące do guza zaciśnięto i podwiązano. Mięśnie brzucha zszyto szwem ciągłym na okrętkę nicią z kwasu poliglikolowego (Dexon) 3–0. Skórę zszyto szwem przerywanym węzełkowym nicią poliamidową (Nylon) 3–0. Guz (ryc. 2) został przekazany do badania histopatologicznego.

Opieka pooperacyjna

Szczurowi podano atipamezol (Antisedan) w dawce 1 mg/kg podskórnie, 5 ml ciepłej glukozy 5% podskórnie oraz enrofloksacynę (Enrobioflox) w dawce 10 mg/kg po wcześniejszym rozcieńczeniu w wodzie do iniekcji. Pacjent wybudził się ze znieczulenia po 10 minutach. Opieka pooperacyjna obejmowała dalsze dogrzewanie zwierzęcia. Właściciel otrzymał zalecenie, aby zastąpić ściółkę w klatce płatami ligniny. Dostęp do karmy i wody miał być nielimitowany.

Dobę po zabiegu szczur jadł niewiele, pił wodę, oddał mocz. Nie zauważono, aby oddał kał. Badaniem klinicznym stwierdzono temperaturę wewnętrzną 35,7°C, lekkie odwodnienie, Błony śluzowe były różowe. Szczuł oddał kał w trakcie badania. W okolicy rany pooperacyjnej wyczuwalne było niewielkie chełbotanie. Zwierzę reagowało na dotyk w tej okolicy. Zaobserwowano sztywność kończyn miednicznych w ruchu. Czucie bólu powierzchownego w ogonie było prawidłowe, odruch zwieraczowy w normie, odruch umieszczania nieco opóźniony. Podano enrofloksacynę (Enrobioflox) w dawce jak wyżej, butorfanol (Butomidor) w dawce 0,1 mg/kg i 5 ml płynu wieloelektrolitowego podskórnie. Następnego dnia zwierzę wykazywało lepszy apetyt, a zaburzenia motoryczne ustąpiły.

Chemioterapię kontynuowano przez 5 kolejnych dni. Szwy zdjęto po 10 dniach od zabiegu. Chełbotanie w okolicy rany ustąpiło po 8 dniach od operacji.

Ryc. 3. Pacjent po 30 dniach od operacji.

Po zabiegu u pacjenta zastosowano zmodyfikowany schemat kontroli, stosowany w onkologii psów i kotów. Obserwację przeprowadzono po 30, 60, 90 i 130 dniach od operacji (ryc. 3). Podczas wizyt kontrolnych właściciel nie zgłaszał żadnych odchyleń od normy w zachowaniu się zwierzęcia. W kontrolnych badaniach klinicznych nie stwierdzono objawów mogących sugerować wznowę procesu nowotworowego.