Znieczulenie ogólne metodą wziewną związane jest nie tylko z koniecznością wyboru leków i dawek, ale także z potrzebą posiadania odpowiedniego sprzętu, dzięki któremu będą one w sposób bezpieczny dostarczane zwierzęciu. Wobec mnogości ofert warto przed zakupem aparatu zapoznać się z jego budową, akcesoriami, warunkami pomieszczenia, kosztami eksploatacyjnymi oraz samą obsługą, dzięki czemu zakup nie będzie problemem, a użytkowanie, zwłaszcza na początku, będzie mniej stresujące.

dr n. wet. Agnieszka Wrzesińska

Pomieszczenie

Pomieszczenie, w którym planowane jest umieszczenie aparatu, powinno być dobrze wentylowane oraz o stałej temperaturze. Ma to szczególne znaczenie dla bezpieczeństwa pracy. Zbyt duże nagrzewanie się pomieszczenia, w którym znajduje się butla ze sprężonym tlenem, może doprowadzić do jej wybuchu. Natomiast odpowiednia wentylacja (najlepiej z wyciągiem) w pomieszczeniu zapewni dodatkową eliminację gazów ulatniających się podczas znieczulenia. Warto także przemyśleć sposób zamontowania rur wyprowadzających gazy anestetyczne, aby można było jak najkrótszą drogą usunąć resztki zużytych zneutralizowanych gazów poza obręb pomieszczenia.

Elementy aparatu anestetycznego

Źródłem tlenu dostarczanego do aparatu mogą być butla z tlenem medycznym lub koncentrator tlenu. Tlen medyczny w postaci sprężonego gazu o wysokim ciśnieniu znajduje się w butlach różnej wielkości (od 10 do 60 litrów) oznaczonych kolorem białym. W warunkach lecznicy najlepiej sprawdzi się butla o pojemności 40 litrów. Przy codziennej pracy aparatu ilość tlenu wystarczy na mniej więcej 2-3 miesiące. Sprzedażą i dostawą butli zajmują się specjalne firmy (nie weterynaryjne), do których należy się zgłosić w celu zakupu lub dzierżawy. Butla powinna być zabezpieczona przed upadkiem, przymocowana na stałe w jednym miejscu, przypięta za pomocą łańcucha do ściany w taki sposób, aby nie utrudniało to jej wymiany (ryc. 1). Miejsce dla butli powinno być oddalone od źródeł ciepła (grzejników, kaloryferów, sterylizatorów i innych nagrzewających się maszyn) oraz łatwopalnych materiałów, gdyż to grozi jej wybuchem.

Ponieważ tlen w butli jest pod dużym ciśnieniem (400 kPa), przed dostarczeniem do aparatu musi być ono zmniejszone za pomocą odpowiednich reduktorów. Przy zakupie lub dzierżawie butli należy więc zakupić lub wydzierżawić również przeznaczony do niej reduktor. Reduktory mają złączkę typu AGA. Jeśli aparat ma złącze typu DIN, to należy upewnić się u producenta aparatu, czy istnieje możliwość przystosowania go do reduktora.

Drugą możliwością dostarczenia tlenu do aparatu jest podłączenie koncentratora tlenu. To zasilane prądem urządzenie pochłania azot z powietrza atmosferycznego, więc dostarcza gaz o zawartości tlenu do 95% (reszta to głównie argon, dwutlenek węgla i para wodna). Ciśnienie wytwarzane w jego wnętrzu jest o wiele mniejsze niż w butli i wynosi 138 kPa. Urządzenie to zawiera filtr, który wymaga regularnych wymian w zależności od natężenia pracy i wskazań producenta. Koncentrator, podobnie jak w przypadku butli, należy nabyć lub wydzierżawić od osobnej firmy wraz z przeznaczonym do niego reduktorem. Porównanie obu systemów dostarczania tlenu zawarto w tab. I.

Niezależnie od wyboru rodzaju źródła tlenu należy pamiętać o odpowiednio długim przewodzie doprowadzającym tlen do aparatu anestetycznego. Jeśli jest on mobilny i planowane jest używanie na dwóch stanowiskach, przewód powinien mieć odpowiednią długość (13).

Ryc. 1. Mocowanie butli z tlenem medycznym do ściany.

Tabela I. Porównanie butli oraz koncentratora jako źródeł tlenu aparatu anestetycznego

Podstawowe składowe aparatu do anestezji wziewnej to przepływomierz z zastawką tlenową, ciśnieniomierz, zastawka nadciśnieniowa, pochłaniacz oraz zastawki wdechowa i wydechowa (w układach z oddechem zwrotnym) (ryc. 2). Wszystko to jest umieszczone na specjalnym statywie jeżdżącym lub może być przymocowane do ściany. Parownik, w którym będzie znajdował się gaz anestetyczny, jest nabywany osobno.

Przepływomierz (rotametr) ma kształt rurki z przezroczystego szkła lub plastiku, w której umieszczono lekki pływak w kształcie kulki albo stożka. Przepływ tlenu ustawia się za pomocą pokrętła. Pływak unosi się tym wyżej, im większy jest przepływ tlenu. Prędkość tlenu odczytujemy według skali na rurce, wskazywanej przez górną, płaską powierzchnię pływaka stożkowego lub najszersze miejsce kulki. Ustawienia przepływu tlenu zależą od wybranego układu oddechowego – z oddechem zwrotnym lub z oddechem bezzwrotnym (3). W przypadku oddechu zwrotnego wynoszą one 0,01-0,03 l/kg/min, a przy bezzwrotnym 0,2-0,3 l/kg/min. Aby zapobiec zwrotnemu wchłanianiu dwutlenku węgla przy niskiej masie zwierząt (do 2 kg), przepływ świeżego gazu w układzie bezzwrotnym powinien być ustawiony na 0,5 l/min, mimo że z obliczeń wynika mniejsza wartość (6).

Ryc. 2. Budowa aparatu do znieczulenia wziewnego z zaznaczonymi poszczególnymi komponentami.

Zastawka tlenowa (tzw. bypass tlenowy) umożliwia dopływ tlenu bezpośrednio z butli lub koncentratora z pominięciem parownika z anestetykiem. Wskazania do użycia zastawki obejmują:

• oczyszczenie układu anestetycznego z anestetyków
• rozcieńczenie gazu znieczulającego
• zapewnienie odpowiedniego oddychania, gdy maszyna jest wykorzystywana podczas resuscytacji krążeniowo-oddechowej
• wypełnienie worka oddechowego przed podłączeniem rur układu oddechowego do rurki intubacyjnej.

Tlen dostarczany jest do układu z dużą szybkością – 35-75 l/min. Przy tej prędkości istnieje ryzyko tzw. urazu ciśnieniowego (barotraumy), dlatego zastawki należy używać bardzo ostrożnie, aby w chwili jej otwarcia wartość ciśnienia na ciśnieniomierzu nie przekraczała 20 cmH₂O. Dostarczenie takiej ilości tlenu z dużą szybkością jest nie możliwe, gdy źródłem tlenu jest koncentrator. Zastawkę tę wykorzystuje się tylko wtedy, gdy źródłem tlenu jest butla (8).

Ciśnieniomierz (manometr), znajdujący się najczęściej przy zastawce nadciśnieniowej, monitoruje ciśnienie w drogach oddechowych znieczulanego zwierzęcia. Standardowo skalibrowany jest w zakresie od -30 do +50 cmH₂O. Przy oddychaniu wymuszonym w przypadku bezdechu (poprzez uciskanie worka oddechowego) ciśnienie w obiegu oddechowym, a tym samym w drogach oddechowych zwierzęcia wzrasta. Należy wówczas uważnie obserwować wskazania manometru, którego wskazówka nie powinna u psów i kotów przekraczać 10-20 cmH₂O.