08/10/2025
Jeżeli podejrzewamy zaburzenia widzenia u psa, należy skierować pacjenta na badanie okulistyczne. Powinno ono obejmować pomiar ciśnienia śródgałkowego, badanie lampą szczelinową przedniego odcinka gałki ocznej, badanie dna oka, elektroretinografię oraz, gdy istnieje wskazanie, badanie genetyczne w kierunku wad okulistycznych u psów z predyspozycjami rasowymi.
W trakcie rutynowych wizyt w lecznicach weterynaryjnych właściciele często zadają nam pytania dotyczące wzroku swoich podopiecznych. Niepokoi ich brak właściwej reaktywności na bodźce, lęki w ciemnym pomieszczeniu, płochliwość oraz wpadanie na przedmioty. W przypadku podejrzenia zaburzeń widzenia u psa młodszego niż 10 lat należy przeprowadzić badanie okulistyczne. Podczas badania klinicznego możemy zdiagnozować szereg patologii związanych z narządem wzroku:
Zmiany w obrębie narządu wzroku mogą także być sygnałem zaburzeń ogólnoustrojowych (nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, chorób autoimmunologicznych, chorób zakaźnych). Celem poniższego artykułu jest zapoznanie lekarzy z możliwościami diagnostyki okulistycznej oraz zwrócenie uwagi na dynamicznie rozwijające się badania genetyczne, które mogą być kluczem do wykrycia problemu i efektywnego określenia dalszego postępowania.
W czasie wizyty połączonej ze szczepieniem 8-letniego psa rasy labrador retriever właścicielka zwróciła uwagę na niezbyt chętne wychodzenie psa na spacery po zmroku. W toku dalszego wywiadu ustalono, że pies od dłuższego czasu sprawiał wrażenie niewidzącego w ciemności, a w ostatnim czasie wykazywał znaczne pogorszenie widzenia. Dotychczasowe objawy tłumaczono nieuwagą i nadpobudliwością zwierzęcia. Pacjent dotarł do gabinetu na smyczy, doprowadzony przy nodze przez właścicielkę. Po odpięciu smyczy w trakcie obrotu do wyjścia doznał chwilowej dezorientacji. W związku z powyższymi objawami przeprowadzono badanie okulistyczne.
Oceniono zachowanie pacjenta w pełnym oświetleniu. Pies poruszał się ostrożnie i niepewnie, natomiast przy słabym oświetleniu wpadał na przeszkody. W teście z opuszczonym koło oka kłębkiem waty obustronnie nie wykazywał reakcji wzrokowej. Następnie poddano ocenie odruchy neurookulistyczne z wykorzystaniem naturalnych bodźców świetlnych. Reakcja na odruch na grożenie była zniesiona, pacjent nie mrugał ani nie poruszał głową. Źrenice pozostawały w częściowym rozszerzeniu, a odruchy źreniczne bezpośrednie oraz konsensualne w obu badanych oczach nie występowały nawet przy długotrwałej stymulacji źródłem światła. Odruch konsensualny to odruch pośredni, czyli zwężenie źrenicy w oku nieoświetlonym.
Ciśnienie śródgałkowe mierzone za pomocą tonometru obustronnie oscylowało pomiędzy 11 a 12 mmHg. Fizjologicznie wartości IOP (interocular pressure) wynoszą do 25 mmHg.
W obrębie układu powiekowego nie zaobserwowano nieprawidłowości. Stopień nawilżenia spojówek i rogówek oceniono jako dobry. Nie zaobserwowano nieprawidłowości związanych z twardówkami. W ocenie tęczówki stwierdzono obustronne nieznaczne zaniki tkanki w obrębie mięśnia zwieracza źrenicy. Głębokość komór przednich obustronnie określono jako prawidłową i proporcjonalną, wypełnione były klarowną cieczą wodnistą. Zauważono obustronnie zmiany opalizujące świadczące o stwardnieniu jądra soczewki, typowym w tym wieku. Przednia torebka soczewki obustronnie była gładka. W soczewce obu oczu stwierdzono początkową zaćmę o położeniu biegunowym przedniej torebki soczewki. Tor wizyjny niezbędny dla procesów widzenia nie był zaburzony. Odblask z makaty odblaskowej siatkówki był wzmocniony.
Podczas badania ultrasonograficznego w ciele szklistym oka prawego uwidoczniono jedną linearną zmianę (zwyrodnienie). Przystąpiono zatem do badania dna oka za pomocą oftalmoskopu pośredniego oraz wykonano zdjęcia przy użyciu fundus kamery. W obrazie obustronnie zaobserwowano zatarcie brzegów tarcz nerwu wzrokowego, ogniska hiperrefleksji w części makatowej siatkówki (obszary ścieńczenia/atrofii), słabe wypełnienie i ścieńczenie naczyń tętniczych i żylnych oraz liczne obszary beznaczyniowe (ryc. 1-3), hiporefleksję obwodową siatkówki i zmianę jej barwy w części odblaskowej. Obraz dna oka w połączeniu z objawami klinicznymi i tempem ich rozwoju wskazywał na postępujący zanik siatkówki (ang. progressive retinal atrophy – PRA).
Ryc. 1. PRA – zmiana barwy części makatowej siatkówki, atroficzne przeszarzenia i obrzęki obwodowe (hiporefleksja), zanik naczyń tętniczych i żylnych, obszary beznaczyniowe, obszary hiperrefleksji, zatarcie brzegów tarczy nerwu wzrokowego.
Ryc. 2. PRA – zanik naczyń tętniczych i żylnych, pozostałe szczątkowe unaczynienie o bardzo słabym stopniu wypełnienia, zmiana barwy i odblasku części makatowej siatkówki, atroficzne przeszarzenia obwodowe, zatarcie brzegów tarczy nerwu wzrokowego.
Ryc. 3. Obszary beznaczyniowe siatkówki z atrofią obwodową i ogniskiem hiperrefleksji w przebiegu PRA.
Elektroretinografia jest badaniem czynności elektrycznej siatkówki jako odpowiedzi na bodźce świetlne. Mierzy ona czynność fotoreceptorów odpowiedzialnych za widzenie w ciemności, czyli pręcików, i za widzenie w świetle – czopków. Polega na pomiarze przepływu prądu pomiędzy elektrodą umieszczoną na rogówce oka a elektrodami umieszczonymi w okolicy potylicznej oraz około 5 cm od powiekowego kąta bocznego w okolicy skroniowej (ryc. 4).
Ryc. 4. Pacjent z podpiętymi elektrodami podczas badania ERG – elektrodą narogówkową (wiodącą) oraz elektrodami mocowanymi w okolicy potylicznej i okolicy skroniowej.
