Kastracja i owariohisterektomia psów i kotów to zabiegi, które od zawsze wzbudzają nasze emocje. Zarówno zwolennicy, jak i przeciwnicy tego typu zabiegów dysponują szeregiem mniej lub bardziej uzasadnionych naukowo argumentów. W ostatnim czasie w zagranicznej prasie weterynaryjnej pojawiło się opracowanie, którego tematem są nowe kontrowersje towarzyszące chirurgicznemu pozbawianiu zdolności rozrodczych psów i kotów. W opracowaniu tym przedstawiono między innymi niepokojące wyniki niedawno przeprowadzonego projektu badawczego, wskazującego na istnienie związku pomiędzy kastracją i owariohisterektomią a podwyższonym ryzykiem wystąpienia u zwierząt chorób – w tym niektórych nowotworów i chorób aparatu ruchu. Ponadto w drugiej części opracowania zwrócono uwagę na nie zawsze korzystny wpływ zabiegów kastracji i sterylizacji na rozwój fizyczny i zachowanie zwierząt, a zatem problem, który mnie – jako lekarzowi na co dzień zajmującemu się zaburzeniami behawioralnymi – w jeszcze większym stopniu wydaje się niepokojący.

Przyglądając się zabiegom kastracji i owariohisterektomii przez pryzmat medycyny behawioralnej, należy podkreślić, że u pacjentów z zaburzeniami zachowania stanowią one istotny, lecz często niestety nadużywany oręż terapeutyczny. W wielu przypadkach selekcja pacjentów behawioralnych do leczenia zabiegiem kastracji czy owariektomii odbywa się nieprawidłowo. Wynika to z niezrozumienia etogramu psów i kotów oraz z głęboko zakorzenionych stereotypów myślenia prezentowanych nie tylko przez właścicieli zwierząt, ale nierzadko również przez lekarzy weterynarii.

Mity dotyczące kastracji i owariohisterektomii pacjentów behawioralnych

Niestety nie tak rzadko kastracja lub owariohisterektomia doradzana jest zbyt pochopnie właścicielom psów, które kogoś ugryzły, często uciekają z domu lub są nadpobudliwe. Tymczasem należy zwrócić uwagę na złożone podłoże większości zaburzeń behawioralnych i podkreślić, że chirurgiczne pozbawienie zdolności rozrodczych psa czy kota nie jest panaceum na wszystkie zaburzenia zachowania. Przykładem może być obserwowana u psa nadpobudliwość, a nawet zachowania agresywne wynikające z niedostatecznej socjalizacji i ograniczonego kontaktu z człowiekiem, które można skorygować wyłącznie poprzez odpowiedni trening behawioralny, a nie przez kastrację.

Kolejnym mitem, z którym bardzo często spotykam się w swojej praktyce, jest błędna interpretacja wykazywanego przez wiele psów odruchu „wspinania się” (kopulowania), przejawianego w stosunku do człowieka, innych zwierząt czy przedmiotów, np. pluszowych zabawek lub poduszek. Na ogół nie tylko właściciele zwierząt, ale niekiedy i lekarze weterynarii uważają, że jest to objaw nadmiernego pobudzenia seksualnego i że najlepszym lekarstwem w tym przypadku będzie pozbawienie zwierzęcia zdolności rozrodczych. Nic bardziej mylnego! Odruch kopulacji w opisywanych wyżej sytuacjach najczęściej nie ma nic wspólnego z nadmierną pobudliwością seksualną osobnika, a jest po prostu przejawem chęci dominacji, który należy leczyć przyczynowo. Zabieg kastracji czy owariohisterektomii nie zawsze więc tu pomoże.

„Odpowiedni kandydaci” do kastracji

Istnieją oczywiście sytuacje, w których kastracja czy owariohisterektomia z dużym prawdopodobieństwem wybawi z kłopotów pacjenta i jego właściciela. Do sytuacji tych niewątpliwie należy znaczenie terenu moczem przez niewykastrowanego kocura, potęgujące się w okresie cieczek włóczęgostwo, nadpobudliwość i nieposłuszeństwo psa lub agresja podczas ciąży urojonej i cieczki u suki. Nie sposób pominąć tu tak groźnego problemu jak zachowania agresywne przejawiane przez psa samca w stosunku do innych osobników tej samej płci, a nawet w stosunku do człowieka korygującego takie zachowania.

Czy zatem rzeczywiście powinniśmy zacząć obawiać się zabiegów kastracji i owariohisterektomii, a co z tym związane – przeprowadzać je rzadziej? Mając na uwadze zarówno zalety, jak i wady tego typu zabiegów, należy przyjąć, że nadal stanowią one wartościowe narzędzie profilaktyczne i terapeutyczne. W przypadku pacjentów behawioralnych skuteczność leczenia kastracją czy owariohisterektomią w ogromnym stopniu uzależniona jest od właściwego rozpoznania i selekcji pacjentów. Na koniec warto wspomnieć o możliwości kastracji farmakologicznej (a zatem odwracalnej), która może okazać się najwłaściwszym modelem postępowania w przypadkach budzących wątpliwości diagnostyczne lub w obliczu zdecydowanych protestów i obaw zgłaszanych przez właścicieli naszych czworonożnych pacjentów.