Ocena czynności przewodu pokarmowego w praktyce

PANCA

Niezależnie przeprowadzone badania pozwoliły ocenić przydatność oznaczenia miana przeciwciał okołojądrowych skierowanych przeciwko cytoplazmie neutrofili pANCA (ang. perinuclear antineutrophil cytoplasmic antibodies) jako markerów diagnostycznych dla IBD u psów. Wyniki jednego z takich doświadczeń, do którego zakwalifikowano 31 psów, wskazują, że pANCA stanowią wysoce swoisty marker IBD. Z uwagi jednak na niską czułość tego oznaczenia nie można stosować go jako testu przesiewowego dla tej choroby.⁶ Wykazano, że powyższy test immunofluorescencyjny był najbardziej przydatny w wykrywaniu alergii pokarmowych u psów.

Niedawno udowodniono również, że w porównaniu z przeciwciałami przeciwjądrowymi, pANCA jest wysoce swoistym markerem serologicznym, pozwalającym różnicować IBD od innych zaburzeń żołądkowo-jelitowych.⁷ Ponadto inne badania wykazały, że określenie miana pANCA jest wiarygodnym markerem diagnostycznym w rozpoznawaniu rodzinnej enteropatii białkogubnej u terierów pszenicznych.⁸ Niestety, w Stanach Zjednoczonych test ten nie jest łatwo dostępny i na razie jego zastosowanie ogranicza się do badań naukowych.

CRP

Białko C-reaktywne (CRP – ang. C-reactive protein) jest białkiem ostrej fazy, wytwarzanym w wątrobie w reakcji na zapalenie. Wykazano, że jest czułym, ale nieswoistym markerem zapalenia. Jego stężenie koreluje ze średnio zaawansowaną i ciężką postacią choroby zapalnej jelit u psów. Jest to najlepiej poznany marker zapalenia, ponieważ przynajmniej cztery przeprowadzone oddzielnie badania udowodniły, że u psów z IBD obserwuje się zróżnicowane podwyższenie jego stężenia.⁹

Według najnowszych doświadczeń, analizujących indeks zmienności dla CRP, w ocenie zmian stężenia tego białka u indywidualnych pacjentów nie powinno się korzystać z wartości referencyjnych opracowanych dla całej populacji. Zamiast tego zaleca się przeprowadzanie u zwierzęcia seryjnych pomiarów stężenia CRP. Wówczas niewielki wzrost stężenia tego białka w surowicy w porównaniu z wartością wyjściową może wskazywać na rozwój ciężkiego zaburzenia przewodu pokarmowego, a obniżenie odzwierciedla właściwą reakcję na leczenie.¹⁰

Stężenie kalprotektyny i innych białek S100A w kale

Kalprotektyna oraz białka S100 A8/A9 i A12 są białkami wiążącymi wapń. Występują przede wszystkim w neutrofilach, a także innych komórkach układu odpornościowego znajdujących się w zmienionej zapalnie błonie śluzowej jelit. Niedawno udało się wykazać, że u ludzi i psów z IBD ich stężenie w kale zwiększa się w porównaniu ze zdrowymi osobnikami.¹¹ Co ważne, marker S100 A12 cechuje się większą czułością w wykrywaniu zapalenia jelit, a jego stężenie wzrasta wraz z zaawansowaniem procesu chorobowego, ocenianym w badaniu endoskopowym i klinicznym.

P-GP

Naukowcy postanowili zbadać również ekspresję glikoproteiny p (P-GP) w limfocytach błony śluzowej jelita i wykazali, że u psów z IBD leczonych prednizolonem jest ona podwyższona.¹² Z kolei u psów z enteropatią reagującą na glikokortykosteroidy obniżenie ekspresji P-GP wiąże się z dobrą reakcją na leczenie.

Praktyczne metody diagnostyki molekularnej

PARR

Reakcja łańcuchowej polimerazy dla klonalnych rekombinacji genów antygenu-receptora (PARR – ang. polymerase chain reaction for antigen receptor rearrangements) pozwala na amplifikację genów limfocytów T bądź B. Stosuje się ją w celu wykrycia rozrostu klonalnego populacji tych komórek. Powyższa technika molekularna stosowana jest w celu różnicowania zaawansowanej postaci zapalenia błony śluzowej jelita (ciężkiej postaci IBD) od chłoniaka przewodu pokarmowego. Często sięga się po nią w przypadku niejednoznacznych wyników badania histopatologicznego i immunofenotypowania.

Dane pochodzące z badań przeprowadzonych u kotów pokazują, że PARR jest wysoce czułą metodą różnicowania chłoniaka jelita od IBD.¹³ Niemniej jednak, aby ocenić jej jakość i czułość u psów, niezbędne jest przeprowadzenie dalszych badań.

FISH

Fluorescencyjna hybrydyzacja in situ (FISH – ang. fluorescence in situ hybridization) jest techniką molekularną wykorzystywaną do określania populacji drobnoustrojów bytujących w tkankach. Stosuje się ją w wielu obszarach układu pokarmowego, w tym w trzustce, wątrobie oraz jelitach psów i kotów. Technika ta wykorzystuje niezależną od posiewu analizę bakteryjnych genów 16S lub 23S rDNA, do których przyłączają się oznakowane fluoroforem sondy DNA. Następnie populacje bakterii obrazowane są za pośrednictwem mikroskopu fluorescencyjnego. Za pomocą techniki FISH udało się wykazać zaburzenia flory bakteryjnej w chorych tkankach psów i kotów (np. zapalenie żołądka wywołane przez bakterie Helicobacter spp., idiopatyczne IBD, zapalenie dróg żółciowych u kotów).^14,15 W szczególności FISH wykazała związek pomiędzy zapaleniem układu pokarmowego i zmianą w mikrobiomie wywołaną przejściem bakterii lub dysbiozą populacji bakteryjnych związanych z błoną śluzową jelit.¹⁶

Veterinary Medicine • Vol 109, No 12, December 2014, p. 377

Albert E. Jergens, DVM, PhD, DACVIM

Department of Veterinary Clinical Sciences, College of Veterinary Medicine, Iowa State University, Ames, Iowa