Anizokoria to niesymetryczność źrenic, która może występować w przypadku zaburzeń dotyczących gałki ocznej lub układu nerwowego (ryc. 1).1 Jeżeli przyczyną anizokorii jest choroba na tle neurologicznym, nierówna wielkość źrenic może być spowodowana zaburzeniami czynności układu współczulnego, przywspółczulnego albo szlaku wzrokowego.

Podczas badania pacjentów, u których występuje nierówność źrenic, lekarz powinien:

1. określić, czy obydwie źrenice są nieprawidłowej wielkości, czy tylko jedna

2. ustalić lokalizację uszkodzenia odpowiadającego za anizokorię.

Miosis to stan, w którym źrenica jest węższa niż normalnie, natomiast termin mydriasis odnosi się do nadmiernego rozszerzenia źrenicy.

Neuroanatomia

Szlak wzrokowy

Szlak wzrokowy (ryc. 2) składa się z siatkówki, nerwu wzrokowego (nazywanego również II nerwem czaszkowym), jąder ciała kolankowatego bocznego (LGN – ang. lateral geniculate nuclei) zlokalizowanych we wzgórzu oraz kory płatów potylicznych mózgu.

Kiedy światło pada na siatkówkę oka, pobudza znajdujące się na niej fotoreceptory. Informacja ta przenoszona jest wzdłuż II nerwu czaszkowego (II n. cz.) przez skrzyżowanie wzrokowe do dróg wzrokowych, a następnie pasmami wzrokowymi do LGN. Odgałęzienia nerwu wzrokowego przekazują informację wzrokową z LGN do kory płatów potylicznych mózgu. U psów około 75% włókien nerwu wzrokowego poprzez skrzyżowanie wzrokowe przechodzi do przeciwległej części kory mózgowej.¹

Czynność układu przywspółczulnego – zwężenie źrenicy

Szlak przywspółczulny oka (ryc. 3) jest krótki, zbudowany z dwuneuronalnej ścieżki, i wywodzi się ze śródmózgowia. Pary jąder przywspółczulnych nerwu III wspólnie z nerwami somatycznymi wywodzącymi się z nerwu okoruchowego (III n. cz.) wysyłają włókna – nazywane neuronami pierwszymi lub włóknami przedzwojowymi – do gałki ocznej. Po połączeniu w zwoju rzęskowym krótkie włókna zazwojowe kierują się do mięśnia zwieracza znajdującego się w tęczówce i odpowiadającego za zwężenie źrenicy.

Szlak przywspółczulny najlepiej ocenia się podczas sprawdzania odruchu źrenicznego:

• Kiedy na oko zostaje skierowane mocne światło, część skrzyżowanych włókien II n. cz., wnikając do jądra przedpokrywowego w śródmózgowiu, pobudza neurony, które z kolei aktywują przywspółczulne włókna zstępujące w jądrach przywspółczulnych III n. cz.
• Te włókna przywspółczulne przesyłają informację do oka, prowadząc do zwężenia źrenicy.
• Przekazanie informacji pomiędzy parzystymi jądrami przywspółczulnymi III n. cz. w śródmózgowiu odpowiada za wywołanie pośredniego (inaczej konsensualnego) odruchu źrenicznego.
• Klinicznie można to zaobserwować w sytuacji gdy na jedno oko pacjenta skieruje się mocne światło. Źrenica drugiego oka również ulegnie wówczas zwężeniu. Stopień zwężenia źrenicy w drugim oku jest mniejszy niż w oku oświetlonym.