Wielu lekarzy weterynarii wykonuje obecnie zabiegi sterylizacji i kastracji psów i kotów w młodym wieku. Zabieg trwa krócej, powikłania w okresie okołooperacyjnym są rzadsze, nawet czas gojenia się ran jest krótszy niż u osobników dorosłych.

Każdego roku w USA usypia się miliony bezpańskich i niechcianych psów oraz kotów przebywających w schroniskach i pod opieką fundacji. Trudno o dokładne liczby, ale Amerykańskie Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami (Humane Society of the United States) szacuje, że każdego roku przeprowadza się eutanazję od trzech do czterech milionów psów i kotów.¹ Istnieje wiele powodów, które doprowadziły do takiej sytuacji, podobnie też rozwiązanie tego problemu musi być wielotorowe. Do czasu opracowania bezpiecznej i skutecznej metody chemicznej lub immunologicznej sterylizacji zabiegi usunięcia jajników i macicy (owariohisterektomia) bądź jąder (orchiektomia) pozostaną podstawą każdego programu ograniczania nadmiernie powiększonej populacji zwierząt, a tym samym zmniejszenia liczby zwierząt porzucanych i poddawanych eutanazji każdego roku.

Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania sytuacji, w której zwierzęta adoptowane ze schronisk będą się dalej rozmnażać, jest wysterylizowanie ich przed adopcją. Systemy polegające na wręczaniu nowym właścicielom talonów lub opłacaniu przez nich w chwili podpisywania umowy adopcyjnej zabiegu sterylizacji bądź kastracji, który miałby zostać wykonany w późniejszym czasie, w większości przypadków się nie sprawdzają. W całym kraju dotrzymuje się mniej niż 40% takich umów.^2-4 W systemie wcześniejszej kastracji lub sterylizacji nie trzeba już polegać na rzetelności nowych właścicieli zwierząt.

Autorzy zalecają, aby kastrować i sterylizować zwierzęta znajdujące się w schroniskach przed ich adopcją, najwcześniej z chwilą ukończenia przez nie 6 tygodni. Lecznicom zajmującym się opieką nad zwierzętami będącymi już pod opieką nowych właścicieli zalecamy zaplanowanie dodatkowej wizyty po zakończeniu serii szczepień szczenięcia lub kocięcia. Przy tym schemacie postępowania sterylizuje się szczenięta i kocięta przed ukończeniem 5. miesiąca życia, a więc przed osiągnięciem dojrzałości płciowej.

Amerykańskie Stowarzyszenie Medycyny Weterynaryjnej (American Veterinary Medical Association – AVMA) popiera ideę wykonywania pediatrycznej owariohisterektomii i orchiektomii u psów i kotów, a zabiegi te zyskują na popularności, zwłaszcza w schroniskach i ośrodkach przeprowadzających dużo zabiegów tego rodzaju i utrzymujących wysoki standard swoich usług. W oświadczeniu AVMA czytamy: „AVMA wspiera koncepcję pediatrycznej sterylizacji/kastracji psów i kotów jako sposobu na zmniejszenie liczebności porzuconych zwierząt tych gatunków. Lekarze weterynarii powinni, podobnie jak przy wszystkich innych zabiegach chirurgicznych i czynnościach leczniczych, kierować się swoją najlepszą wiedzą przy podejmowaniu decyzji co do wieku, w którym dany pacjent może zostać poddany zabiegowi kastracji/sterylizacji”.⁵ Wśród innych organizacji popierających ideę kastracji pediatrycznej można wymienić Kanadyjskie Stowarzyszenie Medycyny Weterynaryjnej,⁶ Brytyjskie Stowarzyszenie Lekarzy Weterynarii Małych Zwierząt⁷ i Amerykańskie Stowarzyszenie Lecznic Weterynaryjnych.⁸

Korzyści płynące z pediatrycznej sterylizacji i kastracji

Pediatryczna sterylizacja i kastracja (tj. wykonana w wieku 8-16 tygodni) wiąże się z dodatkowymi korzyściami, poza powszechnie znanymi efektami zdrowotnymi samego zabiegu, takimi jak zmniejszenie częstotliwości występowania nowotworów gruczołu mlekowego oraz zaburzeń behawioralnych. Po pierwsze, jest to skuteczne narzędzie w walce z nadmiernie rozrośniętą populacją bezdomnych psów i kotów. Po drugie, zabieg chirurgiczny jest technicznie prostszy, krótszy i mniej kosztowny niż u dorosłych zwierząt.^9,10 Dzięki skróceniu zabiegu ogranicza się też czas znieczulenia ogólnego, co sprawia, że częstotliwość powikłań okołooperacyjnych jest niewielka.⁹ Skraca się czas wybudzania ze znieczulenia ogólnego, a gojenie ran trwa krócej niż u dorosłych osobników.^9,11

Obawy związane z zabiegiem

Lekarze weterynarii wyrażali w przeszłości obawy przed przeprowadzaniem zabiegów sterylizacji i kastracji u pacjentów pediatrycznych. Obawy te dotyczyły głównie potencjalnych długofalowych efektów fizjologicznych wczesnego zabiegu oraz ryzyka anestetycznego.

Efekty fizjologiczne

Wśród niekorzystnych efektów fizjologicznych zabiegu wymieniano otyłość, zahamowanie wzrostu, zaburzenia w rozwoju układu mięśniowo-szkieletowego, zapalenie skóry wokół sromu, szczenięce zapalenie pochwy, chorobę dolnych dróg moczowych kotów oraz nietrzymanie moczu. Większość obaw okazała się bezpodstawna.

Otyłość. Otyłość to problem wieloczynnikowy, który występuje niezależnie od wieku, w którym zwierzę poddano kastracji lub sterylizacji. Długookresowe badanie przeprowadzone przez naukowców z Uniwersytetu Cornell objęło 1842 psy poddane zabiegowi usunięcia narządów rozrodczych i zaadoptowane ze schroniska przed ukończeniem 1. roku życia; psy pozostawały pod obserwacją do ukończenia 11 lat. Wyniki badania wskazują, że otyłość występowała u mniejszego odsetka psów (zarówno płci żeńskiej, jak i męskiej) poddanych zabiegowi wczesnej kastracji.¹²

Zahamowanie wzrostu. Obawy, że wczesna kastracja i sterylizacja psów może doprowadzić do zahamowania ich wzrostu, które pojawiły się wkrótce po opracowaniu tej metody, okazały się całkowicie bezpodstawne. Brak wpływu hormonów płciowych prowadzi wręcz do późniejszego zamknięcia płytek wzrostowych kości.¹³ Kości długie psów poddanych pediatrycznej sterylizacji są minimalnie dłuższe od kości osobników poddanych sterylizacji po ukończeniu 6 miesięcy życia, nie dochodzi jednak do dysproporcji w procesie wzrostu, krzywa wzrostowa pozostaje bez zmian.¹³ Nie wydaje się też, aby późniejsze zamknięcie nasad miało jakiekolwiek znaczenie kliniczne.¹³

Dysplazja stawów biodrowych. Niektórzy lekarze weterynarii uważali, że zabieg pediatrycznej sterylizacji lub kastracji zwierząt będzie prowadził do zwiększenia częstotliwości występowania dysplazji stawów biodrowych u psów. Wyniki badań oceniających to zagadnienie są niejednoznaczne. Badanie przeprowadzone na Uniwersytecie Texas A&M nie wykazało zwiększonej częstotliwości występowania dysplazji stawów biodrowych,¹⁴ natomiast w badaniu wykonanym na Uniwersytecie Cornell stwierdzono nieznaczny jej wzrost.¹² Co ciekawe, badanie z Uniwersytetu Cornell wykazało też, że prawdopodobieństwo poddania psa eutanazji z powodu dysplazji stawów biodrowych było trzykrotnie większe w grupie psów wysterylizowanych według tradycyjnych zasad.¹²

Zapalenie skóry wokół sromu. Zaburzenie to opisuje się zarówno u niesterylizowanych, jak i wysterylizowanych samic psów. Wiek, w którym zostaje przeprowadzony zabieg sterylizacji, nie ma żadnego wpływu na częstotliwość występowania choroby.¹³ Zapalenie powstaje na skutek obecności fałdów skóry wokół sromu i nasila się przy otyłości.

Szczenięce zapalenie pochwy. Częstotliwość występowania tego zaburzenia jest taka sama, niezależnie od wieku, w którym psy poddano owariohisterektomii.¹²

Niedrożność dróg moczowych kotów. Teza, jakoby pediatryczna kastracja kotów miała prowadzić do zmniejszenia średnicy cewki moczowej w jej dalszym odcinku, a tym samym zwiększać ryzyko pojawienia się niedrożności cewki moczowej, okazała się bezpodstawna. Średnica cewki moczowej w odcinku prąciowym nie różni się u zwierząt poddanych kastracji w wieku 7 tygodni i 7 miesięcy, a także od średnicy cewki moczowej u niekastrowanych kocurów.^15-17

Nietrzymanie moczu. Wyniki badań dotyczących estrogenozależnego nietrzymania moczu u psów różnią się między sobą. W badaniu Uniwersytetu Cornell, wspomnianym powyżej, wykazano nieznacznie większe ryzyko wystąpienia nietrzymania moczu u osobników wysterylizowanych w wieku poniżej 12 tygodni,¹² podczas gdy w badaniu przeprowadzonym na Uniwersytecie Texas A&M nie wykazano żadnych różnic.¹⁴ W trzecim badaniu stwierdzono, że nietrzymanie moczu występuje częściej u psów poddanych sterylizacji po pierwszym cyklu rujowym.¹⁸

Znieczulenie ogólne

Prowadzenie anestezjologiczne pacjentów pediatrycznych może być bezpieczne, pod warunkiem, że zwraca się odpowiednią uwagę na kilka podstawowych zasad i pamięta o szczególnych cechach fizjologii pacjentów pediatrycznych.