Przewlekła choroba nerek występuje u kotów bardzo często, ale wywołujący ją czynnik toksyczny, zakaźny lub incydent niedotlenienia najczęściej pozostaje niezidentyfikowany. Do najczęstszych przyczyn przewlekłej choroby nerek należą zatrucia, np. niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi (NSAIDs), glikolem propylenowym lub roślinami trującymi, chłoniakomięsak nerek, odmiedniczkowe zapalenie nerek, mięsak limfatyczny nerki (limfosarkoma nerki), wielotorbielowatość nerek, niedokrwienie (będące m.in. skutkiem niedociśnienia tętniczego w trakcie znieczulenia) oraz niedrożność moczowodu.

U ludzi związek między zakażeniem ludzkim wirusem niedoboru odporności (HIV) (z rodziny retrowirusów) a niewydolnością nerek wtórną do chorób kłębuszków nerkowych jest dobrze udokumentowany. Poprzednie badania, w których porównano koty zakażone wirusem niedoboru immunologicznego kotów (FIV, z ang. feline immunodeficiency virus) z kotami zdrowymi, wykazały, że u tych pierwszych częściej dochodzi do rozwoju azotemii i białkomoczu.¹ Żadne badanie nie analizowało jednak do tej pory częstości występowania zakażenia FIV u kotów z przewlekłą chorobą nerek nieznanego pochodzenia. Autorzy przytaczanego badania wysnuli hipotezę, że koty te częściej są zakażone FIV niż te, u których parametry stanu nerek mieszczą się w zakresie wartości referencyjnych.

Do badania zakwalifikowano prospektywnie koty będące pacjentami dwóch australijskich szpitali w okresie 14 miesięcy. Liczba przypadków fałszywie dodatniego rozpoznania FIV (wynikającego z obecności przeciwciał krążących wytworzonych pod wpływem szczepionki) była znikoma, ponieważ badanie zrealizowano przed wprowadzeniem w Australii szczepionki przeciwko FIV. Za przewlekłą chorobę nerek uznano jednoczesny wzrost stężenia kreatyniny powyżej 2 mg/dl (180 mol/L) i spadek ciężaru właściwego moczu poniżej 1,035. Z badania wykluczono wszystkie koty, u których udało się określić przypuszczalną lub ostateczną przyczynę choroby nerek.

Dane, takie jak wiek, płeć, rasa, stężenie kreatyniny, ciężar właściwy moczu i wynik testu na przeciwciała przeciwko FIV, zostały zebrane od 73 kotów z przewlekłą chorobą nerek i 69 kotów, których wyniki badań laboratoryjnych nie świadczyły o chorobie nerek. Wszystkie koty były pacjentami dwóch wybranych szpitali w tym samym okresie. Grupę kontrolną stanowiły zwierzęta zarówno zdrowe, jak i chore. Z badania wykluczono pacjentów ze współistniejącymi chorobami (m.in. zapaleniem dróg moczowych, hipokaliemią, nadczynnością tarczycy), które mogą się wiązać z uszkodzeniem nerek. Test na FIV wykorzystany w badaniu wykrywał przeciwciała przeciwko białku gp40. Pojedynczy wynik dodatni uznawano za wystarczający do ustalenia rozpoznania.

Dwanaście z 73 kotów z przewlekłą chorobą nerek (16,4%) i sześć z 69 kotów z grupy kontrolnej (8,7%) było zakażonych FIV. Zakażenie rozpoznawano za pomocą testu wykrywającego przeciwciała. W analizie metodą regresji wieloczynnikowej wykazano, że u kotów poniżej 11. roku życia zakażenie FIV jest istotnie związane z przewlekłą chorobą nerek. Iloraz szans wykrycia zakażenia FIV u kotów z chorobą nerek wyniósł 10. Z kolei u kotów starszych (≥ 11 lat) przewlekła choroba nerek nie miała wpływu na ryzyko rozpoznania zakażenia FIV.

Komentarz

Nawet u 40% pacjentów HIV-dodatnich rozwija się nefropatia związana z zakażeniem lentiwirusowym o różnym nasileniu. Objawia się ona uszkodzeniem kłębuszków nerkowych, białkomoczem oraz postępującym upośledzeniem czynności nerek. W badaniu histopatologicznym stwierdza się takie zaburzenia związane z zakażeniem HIV jak ogniskowo-segmentalne stwardnienie kłębuszków nerkowych o typie zapadniętych pętli oraz wtórne drobnotorbielowate rozszerzenie kanalików nerkowych.

Nie ulega wątpliwości, że u kotów zakażonych FIV białkomocz i azotemia występują częściej niż u kotów zdrowych. Obserwuje się też u nich stwardnienie kłębuszków nerkowych, drobnotorbielowate rozszerzenie kanalików nerkowych, zgrubienie torebki kłębuszka nerkowego (torebki Bowmana), śródmiąższowy naciek z komórek jednojądrzastych (mononuklearnych) oraz zwłóknienie nerek. Może to sugerować, że patogeneza tego zaburzenia u kotów i ludzi jest podobna.^1,2 Za pomocą badania immunohistochemicznego wykrywającego antygen wirusowy p24 oraz badania PCR wykrywającego sekwencje DNA i RNA wirusowego genu gag wykazano, że wirus replikuje się w kanalikach nerkowych kotów naturalnie zakażonych FIV.³ Wyniki te, zebrane łącznie, potwierdzają hipotezę autorów badania o związku między FIV a powstaniem i rozwojem choroby nerek u kotów.

Niemniej jednak, ze względu na dużą liczbę czynników, które wpływają na przebieg choroby nerek, trudno jest udowodnić bezpośredni patogenny wpływ zakażenia FIV. Na przykład przynależność etniczna (podłoże genetyczne) ma istotny wpływ na rozwój nefropatii związanej z HIV u ludzi. Na proces chorobowy oddziałują także współistniejące zakażenia innymi wirusami. Jednoczesne zakażenie kaliciwirusem jest zwykle niezbędne do wywołania u kotów zapalenia jamy ustnej zależnego od FIV, co pośrednio dowodzi, że na powstanie choroby nerek wywoływanej przez FIV (jeśli taki związek przyczynowy istnieje) kluczowy wpływ mogą mieć nieokreślone czynniki środowiskowe i genetyczne. W badaniu wykazano, że wiek może mieć pewien wpływ na związek między FIV a przewlekłą chorobą nerek. Potencjalnie ważnymi czynnikami, które nie zostały poddane ocenie w tym badaniu, są współistniejące choroby, stan ogólny zwierzęcia, a także szczep i miano wirusa.

Na podstawie wyników badania należy wnioskować, że test na FIV powinien stanowić część postępowania diagnostycznego u wszystkich kotów młodych lub w średnim wieku z przewlekłą chorobą nerek. Za wcześnie jednak na stwierdzenie, że między FIV a chorobą nerek występuje związek przyczynowy. Występowanie obu chorób u młodszych pacjentów może wynikać z trybu życia, jaki częściej prowadzą – koty wychodzące są bardziej narażone na czynniki ryzyka zwiększające prawdopodobieństwo rozwoju każdej z chorób. Jeśli związek między tymi dwiema chorobami u młodych kotów zostanie potwierdzony, można będzie postawić tezę, że u kotów starszych FIV rzadziej występuje łącznie z problemami nerkowymi ze względu na szybszy postęp choroby nerek u kotów FIV-dodatnich, co prowadzi do ich mniejszej przeżywalności. Wyniki sugerują jednocześnie przeprowadzenie dodatkowych badań ukierunkowanych na ocenę związku przyczynowego między zakażeniem lentiwirusowym a uszkodzeniem nerek u kotów oraz na określenie, czy zakażenie FIV wpływa na przeżywalność młodych kotów z przewlekłą chorobą nerek.

Veterinary Medicine • Vol 105, No 10, October 2010, p. 444

Opracowanie:

Erika Meler, DVM, MS

Barrak Pressler, DVM, PhD, DACVIM

Department of Veterinary Clinical Sciences, School of Veterinary Medicine, Purdue University, West Lafayette, IN 47907

Na podstawie:

White JD, Malik R, Norris JM, et al. Association between naturally occurring chronic kidney disease and feline immunodeficiency virus infection status in cats. J Am Vet Med Assoc 2010;236(4):424-429.