Artykuł został napisany z myślą o koniach dotkniętych chorobą, która zmusiła do wycofania z zawodów Derby mistrzowskiego konia Uncle Mo.
Zwycięzca Breeders’ Cup z 2010 roku i 2010 Juvenile Champion – koń Uncle Mo – wszedł w swój trzeci sezon jako główny faworyt Kentucky Derby 2011. Niestety, kilka tygodni przed wyścigami zachorował i na dwa dni przed zawodami, 5 maja 2011 roku, został z nich wycofany.
U chorego potencjalnego zwycięzcy Triple Crown wykonano szeroki zakres badań. Po kilku tygodniach Bill Bernard DVN, Lexington, Ky, Doug Byars, DVM, Dipl. AVCIM, Dipl. AVECC, Byars Equine Advisory, Georgetown, Ky, i Tom Divers, DVM, profesor nauk klinicznych Cornell University College of Veterinary Medicine, rozpoznali cholangiohepatitis – zapalenie dróg żółciowych i wątroby, w oparciu o wyniki biopsji wątroby i okolicznych węzłów chłonnych. W oświadczeniu wydanym 3 czerwca 2011 r. interniści stwierdzili, że nie znają przyczyny choroby u tego konia.
„Uncle Mo był leczony przed Derbami, ale nie otrzymywał antybiotyków ani nie przeprowadzono u niego biopsji wątroby przed wycofaniem go z zawodów” – oświadczył Byars. – „Było zbyt mało czasu, żeby koń mógł wyzdrowieć przed wyścigiem”.
Przyczyny choroby
W oparciu o „Merck Veterinary Manual” można stwierdzić, że czynnikiem etiologicznym jest prawdopodobnie bakteriemia spowodowana mikroorganizmami eliminowanymi w żółci, wstępującym zakażeniem dróg żółciowych po wystąpieniu zaburzeń jelitowych lub niedrożnością jelit.1 U koni może początkowo dojść do wstępującego zakażenia bakteriami Gram-ujemnymi, ale możliwe jest także zakażenie bakteriami Gram-dodatnimi tlenowymi lub beztlenowymi.
Jeżeli wystąpi takie zakażenie wstępujące, to „przypuszcza się, że zapoczątkowuje ono zapalenie przewodów żółciowych, które może rozprzestrzenić się do okolic okołowrotnych wątroby” – oświadczył Divers.
Jennifer Davis, DVM, PhD, adiunkt zakładu chorób wewnętrznych i klinicznej farmakologii koni w North Carolina State University College of Veterinary Medicine, stwierdziła, że chociaż może pojawić się zakażenie bakteryjne i zapalenie drogą wstępującą z bliższych odcinków jelita cienkiego, bakterie albo produkty bakteryjne (takie jak endotoksyny) lub też mediatory zapalne w krążeniu wrotnym mogą także powodować okołowrotne zapalenie z naciekiem neutrofilów.
Nie wszystkie przypadki są jednak spowodowane przez zakażenia bakteryjne. „Jest wiele przyczyn cholangiohepatitis – bakteryjne, wirusowe, toksyczne i immunologiczne” – stwierdził Divers.
Davis opisała dwa możliwe mechanizmy patogenetyczne. Pierwszy jest spowodowany wstępującym zakażeniem z bliższego odcinka jelita cienkiego i charakteryzuje go ostre zapalenie ściany przewodów żółciowych (cholangitis) oraz napływ dużej liczby neutrofilów bezpośrednio do światła przewodów żółciowych. Reakcja zapalna może rozszerzyć się do okołowrotnego miąższu wątroby, powodując cholangiohepatitis. Nagromadzenie płynu w jelicie cienkim, spowodowane niedrożnością jelita i podwyższonym ciśnieniem w świetle jelita, może sprzyjać wystąpieniu wstępującego zakażenia przez napływ bakterii do przewodu żółciowego. Zwiększone ciśnienie w świetle jelita może także ograniczyć przepływ żółci.
Przy drugim mechanizmie dochodzi do powstawania nacieku neutrofilów pod wpływem działania bakterii, produktów bakteryjnych, mediatorów zapalenia lub łącznego działania tych przyczyn w krążeniu wrotnym. „Zaburzenia jelitowe, spowodowane różnymi przyczynami, mogą zwiększać nieszczelność bariery błony śluzowej” – mówi Davis. – „Wchłanianie bakterii lub ich produktów (szczególnie endotoksyn) pobudza zapalenie jelit”.
Reakcja zapalna w jelicie może być związana z pojawieniem się mediatorów, takich jak interleukina-8, czynnik martwicy nowotworów alfa i interleukina-1-beta we krwi wrotnej. Zdaniem Davis „oddziaływanie tych mediatorów na komórki endotelialne i neutrofile w krążeniu wątrobowym może wzbudzać okołowrotne zapalenie i następnie ropne cholangiohepatitis”.
Objawy kliniczne
Objawy kliniczne cholangiohepatitis są różne, w zależności od nasilenia zakażenia i rodzaju powodujących je mikroorganizmów. Objawy mogą być ostre, podostre lub przewlekłe.1 W przypadkach podostrych albo przewlekłych często występują: brak łaknienia, spadek masy ciała, przemijająca bądź utrzymująca się gorączka lub kolka. U takich koni często pojawia się także żółtaczka, zwiększone stężenie bilirubiny i kwasów żółciowych, jak również podwyższona aktywność enzymów wątrobowych. Powiększona, miękka, blada wątroba wskazuje na ostre zapalenie przewodów żółciowych i wątroby.
W cięższych przypadkach Davis zauważyła inne objawy, takie jak niewydolność wątroby z encefalopatią wątrobową, kolka związana ze zwiększeniem aktywności enzymów wątrobowych, zmiany histopatologiczne wskazujące na cholangiohepatitis, związane z przemieszczeniem okrężnicy dużej, i wrzodziejące zapalenie dwunastnicy u źrebiąt i roczniaków. „Sugeruje to, że choroba przewodu pokarmowego może być czynnikiem predysponującym” – stwierdza Davis.
Ponadto w przypadku cholangiohepatitis u niektórych koni występuje kamica przewodów żółciowych. „U koni powstają kamienie w wątrobie, czasem w związku z zakażeniami lub w powiązaniu z dietą. Są to miękkie, brązowe kamienie, które łatwo pokruszyć” – mówi Byars. – „Jeżeli koń trafi w końcu na chirurgię, kamienie te są kruszone i chirurg nie musi ich usuwać”.
Konie nie mają pęcherzyków żółciowych, więc gdy ich przewody są zamknięte (tj. zaczopowane), nie mają nagromadzonych zapasów żółci.
Rozpoznanie
„U wielu z tych koni nie występuje żółtaczka, dużo z nich czuje się w miarę dobrze” – twierdzi Byars. – „Większość z nich nie jest w stanie ciężkim, z wyjątkiem nielicznych, które Dr Peek i Dr Divers opisują jako znajdujące się w ostatnim stadium choroby. Podobnie jest u ludzi, którzy mają złe samopoczucie – nie czują się stale dobrze”.
Wątroba jest zakładem przetwórczym organizmu. „Jeżeli więc w wątrobie występują zaburzenia, poziom energii i procesy detoksyfikacyjne ulegają obniżeniu” – przekonuje Byars. – „Pod względem metabolicznym stanowi to duże ograniczenie czynności organizmu i może powodować różne objawy kliniczne. Konie mogą także nie pobierać pokarmu z innych powodów, które nie mają nic wspólnego z wątrobą. Występuje u nich wtedy żółtaczka zwana żółtaczką anorektyczną. Stężenie ich bilirubiny wzrasta – nie w bardzo znacznym stopniu, ale powyżej wartości prawidłowych. Jeżeli takie konie zaczną z powrotem pobierać pokarm, zmiany te ustąpią.”
