Mimo że stabilizatory zewnętrzne są powszechnie stosowane u małych zwierząt, niewiele wiadomo na temat postępowania pooperacyjnego u takich pacjentów. Artykuł zawiera wskazówki, jak zapewnić optymalne gojenie, utrzymać dobre samopoczucie zwierzęcia oraz uniknąć powikłań po zabiegu.

Stabilizacja zewnętrzna jest zabiegiem często stosowanym w leczeniu złamań, w artrodezie oraz korekcji kątowych deformacji kończyn u psów i kotów.^1-8 Stabilizatory zewnętrzne znacznie różnią się konstrukcją i zastosowaniem, wszystkie jednak (liniowe, okrężne i hybrydowe) składają się z zewnętrznej ramy oraz elementów stabilizujących (wszczepów) – gwoździ lub drutów o małej średnicy – które unieruchamiają połączone fragmenty kości.¹ Dbałość o wystające fragmenty oraz o zewnętrzną ramę stabilizatora jest kluczowym elementem odpowiedniego postępowania pooperacyjnego.

Istnieje wiele zaleceń dotyczących opieki nad pacjentami po zabiegu stabilizacji zewnętrznej, nie opublikowano jednak żadnych badań oceniających skuteczność poszczególnych metod postępowania pooperacyjnego. Wskazówki zawarte w tym artykule opracowano na podstawie wyników nielicznych badań przeprowadzonych u ludzi oraz na modelach zwierzęcych, jak również w oparciu o doświadczenie kliniczne autorów.

Przygotowanie stabilizatora

Obniżenie śmiertelności pooperacyjnej związanej z zabiegiem stabilizacji zewnętrznej jest uzależnione od odpowiedniego postępowania w trakcie operacji oraz zaraz po niej. Aby zapobiec powikłaniom, należy prawidłowo umocować stabilizator, tzn. unikać umieszczania elementów stabilizujących w dużych mięśniach i strukturach nerwowo-naczyniowych, wywiercić otwory pilotażowe, do których zostaną wprowadzone wszczepy, stosować wszczepy z gwintem oraz upewnić się, że uzyskana konstrukcja zapewnia unieruchomienie.¹

Aby wprowadzić elementy stabilizujące, należy wykonać nacięcia w skórze, a następnie pogłębiać je, rozdzielając na tępo tkanki miękkie znajdujące się poniżej. Nacięcia powinny być wykonane na głębokość minimum 1 cm i mieć odpowiednią długość, by elementy stabilizujące nie wywierały nacisku na okoliczne tkanki przy pełnym zakresie ruchów kończyny.² Należy dokładnie umocować wszystkie klamry, śruby oraz nakrętki związane z ramą.

Po operacji konieczne jest oczyszczenie stabilizatorów i kończyny z krwi oraz innych pozostałości, a następnie osuszenie (ryc. 1). Należy uciąć wszczepy równo z powierzchnią klamer i założyć ochronne plastikowe osłonki na ucięty koniec każdego wszczepu (ryc. 2). W przypadku stabilizatorów okrężnych lub hybrydowych, końce drutów powinny być obcięte mniej więcej 2-3 cm od śruby stabilizacyjnej i owinięte wokół ramy (ryc. 3).