Toksykologia
Kiedy i jak stosować węgiel aktywowany?
Justine A. Lee
Dowiedz się, kiedy podawanie węgla aktywowanego pomoże twoim pacjentom, oraz jak go stosować z największą skutecznością.
Stosowanie węgla aktywowanego w celach leczniczych ma długą historię (patrz ramka „Stosowanie węgla aktywowanego na przestrzeni dziejów”). W ostatnich czasach jego podawanie było wskazane przy zatruciach pokarmowych, zarówno u ludzi, jak i u zwierząt.1,2 Obecnie w medycynie człowieka stracił on na popularności na rzecz innych metod leczenia, takich jak hemodializa, plazmafereza. Czy w medycynie weterynaryjnej wciąż znajduje zastosowanie?
Jak działa
Aby zadziałać, węgiel aktywowany musi połączyć się bezpośrednio ze szkodliwą substancją.1 Z racji swojej dużej powierzchni jest on w stanie absorbować w doczaszkowej części przewodu pokarmowego wiele związków chemicznych oraz leków w wyniku tworzenia wiązań wodorowych, sił dipolowych oraz oddziaływań van der Waalsa.3 Zapobiega to wchłanianiu substancji szkodliwych lub je ogranicza. Skuteczność adsorpcji jest uzależniona od wielkości cząsteczek i ich polarności. Najlepiej wiązane są bowiem składniki niepolarne.1,3 Wśród innych czynników warunkujących wiązanie toksyn przez węgiel aktywowany wymienia się ich rozpuszczalność, obecność soli nieorganicznych, stopień jonizacji, pH oraz rodzaj treści pokarmowej w żołądku.1,3
Aby osiągnąć największy efekt, węgiel aktywowany powinien być podany jak najszybciej po ekspozycji na substancję trującą. Im później zostanie podany, tym jego skuteczność jest mniejsza.1 Natomiast stopień obniżenia efektywności zależy od szybkości wchłaniania toksyny oraz perystaltyki żołądka.
Mimo że zastosowanie węgla aktywowanego w celu adsorpcji substancji toksycznych straciło na popularności w medycynie człowieka, w weterynarii wciąż pozostało powszechnym i przydatnym środkiem przy leczeniu zatruć u zwierząt. Należy podawać go doustnie w dawce 1-5 g/kg m.c. zwierzętom, u których nie występują jeszcze objawy kliniczne. Ważne, aby zapoznać się ze wskazaniami, przeciwwskazaniami oraz powikłaniami mogącymi w rzadkich przypadkach pojawić się po jego podaniu.
Podawać czy nie?
American Academy of Clinical Toxicology (AACT) oraz European Association of Poisons Centres and Clinical Toxicologists (EAPCCT) stworzyły w roku 1997 dokument (uaktualniony w roku 2004) zawierający informację, że „Jednokrotne podanie węgla aktywowanego nie powinno być rutynowo wykonywane u pacjentów z zatruciami... [gdyż] ...nie ma dowodów na to, że węgiel aktywowany poprawia stan kliniczny pacjentów”.1 Od tego czasu, według danych w American Association of Poison Control Centers Toxic Exposure Surveillance System, zastosowanie tej substancji w medycynie człowieka zmniejszyło się z 7,7% w 1995 roku do 5,9% w roku 2003. Mimo że w medycynie człowieka odchodzi się od podawania węgla aktywowanego,1 kwestia jego stosowania u zwierząt wciąż pozostaje otwarta.2
