BLACK CYBER WEEK! Publikacje i multimedia nawet do 80% taniej i darmowa dostawa od 350 zł! Sprawdź >
Onkologia
Guz śledziony z komórek tucznych (mastocytoma) u jedenastoletniego kota syjamskiego
Jeanne Larson, Emily Manor, Lisa Viesselmann, Janina Bartels, Jose Guevara, Jade Fisher
Powodem wizyty u lekarza weterynarii była utrata głosu przez kota, lecz na zdjęciu rentgenowskim stwierdzono powiększenie wątroby oraz śledziony (hepatosplenomegalię). Oto opis przypadku przedstawiony przez zespół z Uniwersytetu w Tennessee.
Guzy z komórek tucznych są jedną z najczęstszych przyczyn powiększenia śledziony u kotów. Stanowią od 15 do 26% wszystkich nowotworów śledziony u tego gatunku.1,2 Do innych powszechnie występujących guzów z komórek tucznych u kotów zaliczamy nowotwory zlokalizowane w skórze oraz nowotwory jelit. Te pierwsze zwykle są niezłośliwe i mogą być leczone chirurgicznie. W przypadku nowotworów jelit rokowanie jest złe z powodu miejscowego naciekania tkanek (inwazyjności) oraz częstego przerzutowania.3
Guzy z komórek tucznych zazwyczaj spotykane są u starszych kotów.4 U większości kotów z mastocytomą śledziony nie stwierdza się uprzednio guzów skóry z komórek tucznych, ale istnieją też doniesienia o przerzutach do śledziony u kotów z wieloogniskowymi guzami skóry z komórek tucznych.5 Objawy kliniczne mastocytomy śledziony obejmują na ogół wymioty, utratę łaknienia oraz osowiałość.4 Z powodu nadmiernego uwalniania się histaminy mogą również pojawić się owrzodzenia żołądka i jelit oraz niedokrwistość. U kotów z guzami śledziony z komórek tucznych zwykle występują miejscowe i odległe przerzuty. Najczęściej stwierdza się je w wątrobie, węzłach chłonnych trzewnych, krwi obwodowej, szpiku, skórze, płucach oraz jelitach.4
Guz śledziony z komórek tucznych (mastocytoma) u jedenastoletniego kota syjamskiego z punktu widzenia onkologii weterynaryjnej
Emily Manor, DVM
Zalecana ocena stopnia złośliwości nowotworu u kotów z guzem z komórek tucznych obejmuje wykonanie zdjęć rentgenowskich w poszukiwaniu przerzutów do płuc (notowanych u 20% kotów w badaniu sekcyjnym),1 badania ultrasonograficznego jamy brzusznej, podstawowej diagnostyki laboratoryjnej (badanie morfologiczne i biochemiczne krwi, badanie moczu) oraz testu kożuszka leukocytarno-płytkowego. U psów z guzami z komórek tucznych wykazano, że przerzutom do wątroby nie zawsze towarzyszą zmiany w wątrobie widoczne na obrazie USG,2 dlatego też zaleca się pobieranie próbek biopsyjnych wątroby (biopsja cienkoigłowa i badanie cytologiczne lub biopsja chirurgiczna podczas zabiegu usuwania śledziony). Obecność zmian chorobowych poza śledzioną nie jest uznawana za niekorzystny czynnik rokowniczy,3-5 ponieważ w kilku badaniach wykazano, że u niektórych kotów z guzem z komórek tucznych po usunięciu śledziony doszło do regresji przerzutów.6,7 Dlatego celem oceny stopnia zaawansowania nowotworu jest ustalenie stanu pacjenta przed leczeniem, jako że jest mało prawdopodobne, by uzyskane wyniki wpłynęły na początkowe zalecenia dotyczące leczenia lub na rokowanie. Pełna ocena stopnia zaawansowania choroby jest również zalecana u kotów z pierwotnymi guzami z komórek tucznych przewodu pokarmowego oraz pacjentów z licznymi guzami skóry z komórek tucznych, ponieważ istnieją doniesienia o kotach z pierwotnymi guzami z komórek tucznych w śledzionie, mających również wieloogniskowe zmiany skórne.3,8
U kotów z guzami śledziony z komórek tucznych leczeniem z wyboru jest zabieg usunięcia śledziony (splenektomia), a chemioterapia uzupełniająca (adiuwantowa) nie wydłuża czasu przeżycia pacjentów. Brakuje jednoznacznej opinii co do skuteczności chemioterapii w leczeniu mastocytomy, istnieją jednak pewne ograniczone informacje dotyczące stosowania lomustyny oraz tokeranibu. W jednym badaniu wykazano, że 50% kotów z guzami z komórek tucznych o różnych lokalizacjach zareagowało na podanie lomustyny.10 Ostatnio w innym doniesieniu wykazano, że nawet do 65% kocich guzów śledziony z komórek tucznych ma mutacje c-kit.4 Stwierdzono też reakcję na doustne podanie inhibitora receptora kinazy tyrozynowej – tokeranibu – przy guzach z komórek tucznych o różnym umiejscowieniu.11 Odnotowano trwałą częściową reakcję na winorelbinę u kotów z przerzutami guzów z komórek tucznych do jelit.12 Co ciekawe, zaobserwowano również reakcję na winorelbinę połączoną z chlorambucylem. Chemioterapię należy rozważać u pacjentów z przerzutami, które nie ulegają regresji po zabiegu chirurgicznym, jak również w przypadku nawrotu choroby po zabiegu usunięcia śledziony oraz u pacjentów, u których nie można przeprowadzić zabiegu ze względu na decyzję właściciela lub choroby współistniejące.
U kotów z masywnymi guzami z komórek tucznych zaleca się stosowanie leków blokujących receptory H1 i H2, aby zmniejszyć ryzyko uwalniania histaminy i w konsekwencji owrzodzeń żołądkowo-jelitowych. Nie oceniono swoistej skuteczności tych leków u kotów z guzami z komórek tucznych. W leczeniu mastocytomy u psów rutynowo stosowany jest prednizon, ale nie oceniono jego skuteczności u kotów. Panuje opinia, że guzy z komórek tucznych u kotów są bardziej odporne na glikokortykosteroidy niż u psów.
Stwierdzono gorsze rokowanie u kotów z guzami śledziony z komórek tucznych, u których odnotowano brak apetytu, utratę masy ciała,9 przerzuty nowotworowe,4 brak reakcji na chemioterapię i konieczność przetoczenia krwi,5 a także u osobników płci męskiej. Średni czas przeżycia pacjentów wynosi pomiędzy 12 a 19 miesięcy.3,5,7,13 Jednakże w pewnym badaniu oceniającym koty, u których z różnych powodów usunięto śledzionę, w przypadku kotów z guzami z komórek tucznych odnotowano średni czas przeżycia wynoszący zaledwie 145 dni.14 Często nawet koty z przerzutami lub zajęciem szpiku kostnego po usunięciu śledziony czują się dobrze i przeżywają stosunkowo długi czas.
Po leczeniu zaleca się okresową kontrolę w celu monitorowania nawrotu lub postępu choroby. Obejmuje ona zazwyczaj obrazowanie klatki piersiowej i jamy brzusznej (wraz z biopsją wątroby i wszystkich powiększonych węzłów chłonnych) oraz ocenę kożuszka leukocytarno-płytkowego. Wzrost liczby komórek tucznych we krwi obwodowej oznacza wznowę choroby, a niska ich liczba może świadczyć o remisji.
PIŚMIENNICTWO
1. Holzworth J. Tumors and tumor-like lesions. In: Diseases of the cat: medicine and surgery. Philadelphia, Pennsylvania: WB Saunders, 1987.
2. Stefanello D, Valenti P, Faverzani S, et al. Ultrasound-guided cytology of spleen and liver: a prognostic tool in canine cutaneous mast cell tumor. J Vet Intern Med 2009;23:1051-1057.
3. Evans B, O’Brien D, Gregor T, et al. Treatment outcomes and prognostic factors of feline splenic mast cell tumors: a multi-institutional retrospective study of 64 cases, in Proceedings. Vet Cancer Soc Annual Conference 2015:43. (Abstract cited with permission from author.)
4. Sabattini S, Barzon G, Giantin M, et al. Kit receptor tyrosine kinase dysregulation in feline splenic mast cell tumors. Vet Comp Oncol 2016. (Epub ahead of print.)
5. Kraus KA, Clifford CA, Davis GJ, et al. Outcome and prognostic indicators in cats undergoing splenectomy for splenic mast cell tumors. J Am Anim Hosp Assoc 2015;51:231-238.
6. Allan R, Halsey TR, Thompson KG. Splenic mast cell tumour and mastocytaemia in a cat: case study and literature review. N Z Vet J 2000;48:117-121.
7. Guerre R, Millet P, Groulade P. Systemic mastocytosis in a cat: remission after splenectomy. J Small Anim Pract 1979;20:769-772.
8. Litster AL, Sorenmo KU. Characterization of the signalment, clinical and survival characteristics of 41 cats with mast cell neoplasia. J Feline Med Surg 2006;8:177-183.
9. Feinmehl R, Matus R, Mauldin GN. Splenic mast cell tumors in 43 cats (1975–1992), in Proceedings. Annual Veterinary Conference of the Veterinary Cancer Society 1992;12:50.
10. Rassnick M, Williams LE, Kristal O, et al. Lomustine for treatment of mast cell tumors in cats: 38 cases (1999-2005). J Am Vet Med Assoc 2008;232:1200-1205.
11. Harper A, Blackwood L. Toxicity and response in cats with neoplasia treated with toceranib phosphate. J Feline Med Surg 2016. (Epub ahead of print.)
12. Pierro JA, Mallett CL, Saba CF. Phase I clinical trial of vinorelbine in tumor-bearing cats. J Vet Intern Med 2013;27:943-948.
13. Liska WD, MacEwen EG, Zaki FA, et al. Feline systemic mastocytosis: A review and results of splenectomy in 7 cases. J Am Anim Hosp Assoc 1979;15:589-597.
14. Gordon SS, McClaran JK, Bergman PJ, et al. Outcome following splenectomy in cats. J Feline Med Surg 2010;12:256-261.
Guz śledziony z komórek tucznych (mastocytoma) u jedenastoletniego kota syjamskiego z punktu widzenia patologii klinicznej
Lisa Viesselmann, DVM
Guzy śledziony z komórek tucznych mogą być często rozpoznane na podstawie oceny wysokiej jakości bogatokomórkowego aspiratu cienkoigłowego lub odcisku tkanki śledziony. Prawidłowa tkanka śledziony kota złożona jest z heterogennej populacji komórek, w tym mieszaniny komórek limfoidalnych (w podobnych proporcjach jak w normalnym węźle chłonnym), skupisk tkanki zrębu (miofibroblastów, fibrohistocytów i włókien siateczkowatych) oraz sporadycznie obserwowanych komórek krwiotwórczych (erytroidalnych, mieloidalnych i megakariocytów). U zdrowych psów i kotów pojedyncze komórki tuczne związane ze zrębem śledziony występują bardzo rzadko.1 Ponieważ zadaniem śledziony jest magazynowanie krwi oraz filtracja, próbki biopsyjne śledziony często zawierają duże ilości krwi, chociaż można to zminimalizować za pomocą techniki pobierania materiału bez aspiracji.2
W przeciwieństwie do heterogennego wyglądu aspiratu komórek prawidłowej śledziony, obraz nowotworu z komórek tucznych śledziony charakteryzuje się dużą, prawie jednorodną populacją komórek tucznych z licznymi ziarnistościami, wśród których zazwyczaj przeważają komórki jądrzaste (ryc. 1).2
Obecność innych typowych komponentów tkanki śledziony, takich jak skupiska komórek zrębu, zależy od stadium procesu nowotworowego w tym narządzie (naciekanie tkanki lub całkowite zatarcie normalnej struktury tkanki), zakładając, że próbka cytologiczna jest reprezentatywna. W przypadku guza śledziony z komórek tucznych można stwierdzić komórki tuczne nie tylko pojedynczo związane ze zrębem śledziony, ale również występujące pojedynczo lub w skupiskach w tle całego rozmazu (ryc. 2).
Nowotworowe komórki tuczne śledziony mają często umiarkowaną lub znaczną liczbę ziarnistości. Może jednak występować nieznaczna zmienność liczby ziarnistości w cytoplazmie, a także niewielka lub umiarkowana anizocytoza i anizokarioza oraz zmienność stosunku jądrowo-cytoplazmatycznego (ryc. 3).3
Nowotworowe komórki tuczne w śledzionie mogą czasami wykazywać erytrofagię albo fagocytować dojrzałe krwinki czerwone. W niektórych przypadkach cechę tę może wykazywać ponad 10% komórek nowotworowych (ryc. 4).2,4 Erytrofagia spotykana jest też w innych typach nowotworów, nie występuje natomiast w prawidłowych komórkach tucznych. Proces ten może przyczyniać się do rozwoju niedokrwistości, która jest często obserwowana u kotów z guzem z komórek tucznych.5
Wykrywanie przerzutów mastocytomy do odległych narządów, takich jak wątroba oraz wewnętrzne węzły chłonne, jest możliwe w badaniu cytologicznym i opiera się na takich samych kryteriach jak w przypadku rozpoznawania pierwotnego guza śledziony. Jeżeli próbka z wątroby lub węzła chłonnego zawiera monomorficzną populację komórek tucznych, wówczas łatwo jest rozpoznać przerzut. Ponieważ jednak zarówno u zdrowych zwierząt, jak i u zwierząt z nienowotworowym stanem zapalnym tkanki mogą zawierać pojedyncze komórki tuczne, interpretacja obecności małej liczby pojedynczych komórek tucznych może być trudna.6 Oceniając stopień zaawansowania nowotworu u psów z guzami skóry z komórek tucznych, cytolodzy zazwyczaj na podstawie obecności wielu skupisk komórek tucznych stwierdzają zwiększone prawdopodobieństwo przerzutowania.7 Cechy pleomorficzne, takie jak znaczna anizokarioza, anizocytoza i wysoki odsetek komórek o zmiennej lub niewielkiej liczbie ziarnistości, są uważane za atypowe i sugerują raczej słabo zróżnicowany nowotwór złośliwy.8 Nie ustalono jednak schematu cytologicznej (albo histologicznej) klasyfikacji guzów z komórek tucznych u kotów w żadnej lokalizacji anatomicznej.
Wykrywanie komórek tucznych we krwi obwodowej jest bardzo typowe dla nowotworów z komórek tucznych u kotów, ponieważ u tego gatunku – w przeciwieństwie do psów – nowotwory te są najczęstszą przyczyną mastocytemii.9 Mastocytemię można wykryć poprzez wykonanie bezpośredniego rozmazu krwi lub za pomocą testu kożuszka leukocytarno-płytkowego z krwi obwodowej. Rozmazy z kożuszka leukocytarno-płytkowego są zwykle używane jako narzędzie przesiewowe u pacjentów, u których nie stwierdzono wcześniej mastocytemii, ponieważ znalezienie nawet małej liczby komórek tucznych w tak skoncentrowanej próbce jest bardziej prawdopodobne. Służą one również do monitorowania postępu choroby oraz reakcji na leczenie u kotów z guzami śledziony, tak jak w opisanym przypadku (ryc. 5).10 Ocena bezpośredniego rozmazu krwi jest bardziej przydatna do ilościowej oceny komórek tucznych u kota ze stwierdzoną mastocytemią.10
W pewnym badaniu u 40 kotów, które były klinicznie zdrowe lub miały chorobę niezwiązaną z guzem z komórek tucznych, nie stwierdzono komórek tucznych w rozmazach z kożuszka leukocytarno-płytkowego.11 W innej pracy u wszystkich kotów ze skórnymi lub trzewnymi guzami z komórek tucznych wynik rozmazu kożuszka leukocytarno-płytkowego był dodatni.9 Czułość tej metody jest jednak z pewnością mniejsza niż 100%, dlatego ujemny wynik rozmazu kożuszka leukocytarno-płytkowego nie wyklucza całkowicie mastocytemii.10 Brakuje badań określających znaczenie prognostyczne mastocytemii u kotów z guzem śledziony z komórek tucznych.
PIŚMIENNICTWO
1. Valenciano AC, Cowell RL. The spleen. In: Cowell and Tyler’s diagnostic cytology and hematology of the dog and cat. 4th ed. St. Louis, Missouri: Elsevier, 2014.
2. Raskin RE, Meyer DJ. Hemolymphatic system. In: Canine and feline cytology; a color atlas and interpretation guide. 3rd ed. St. Louis, Missouri: Elsevier, 2016.
3. Hyland JE, Sartin EA, Spangler EA. Pathology in practice. Splenic mast cell tumor with metastasis to the liver in a cat. J Am Vet Med Assoc 2013;242:627-629.
4. Allan R, Halsey TR, Thompson KG. Splenic mast cell tumour and mastocytaemia in a cat: case study and literature review. N Z Vet J 2000;48:117-121.
5. Henry C, Herrera C. Mast cell tumors in cats: clinical update and possible new treatment avenues. J Feline Med Surg 2013;15:41-47.
6. Masserdotti C. Proportion of mast cells in normal canine hepatic cytologic specimens: comparison of 2 staining methods. Vet Clin Pathol 2013;42:522-525.
7. Stefanello D, Valenti P, Faverzani S, et al. Ultrasound-guided cytology of spleen and liver: a prognostic tool in canine cutaneous mast cell tumor. J Vet Intern Med 2009;23:1051-1057.
8. Krick EL, Billings AP, Shofer FS, et al. Cytological lymph node evaluation in dogs with mast cell tumours: association with grade and survival. Vet Comp Oncol 2009;7:130-138.
9. Piviani M, Walton RM, Patel RT. Significance of mastocytemia in cats. Vet Clin Pathol 2013;42:4-10.
10. Skeldon NCA, Gerber KL, Wilson RJ, et al. Mastocytaemia in cats: prevalence, detection and quantification methods, haemotological associations and potential implications in 30 cats with mast cell tumours. J Feline Med Surg 2010;12:960-966.
11. Garrett LD, Craig CL, Szladovits B, et al. Evaluation of buffy coat smears for circulating mast cells in healthy cats and ill cats without mast cell tumor-related disease. J Am Vet Med Assoc 2007;231:1685-1687.
Opis przypadku
Pacjentem oddziału chorób wewnętrznych Uniwersytetu Tennessee (UT) był jedenastoletni kastrowany kot syjamski, zgłoszony z powodu konieczności dokładniejszej diagnostyki powiększenia wątroby i śledziony. Wcześniej zwierzę było badane przez miejscowego lekarza weterynarii z powodu utraty głosu oraz wielomoczu i nadmiernego pragnienia. Podczas badania klinicznego stwierdził on zapalenie gardła oraz obecność śluzu. Zalecił podawanie doksycykliny i problem utraty głosu został rozwiązany. Inne przeprowadzone przez niego badania diagnostyczne obejmowały przeglądowe zdjęcia rentgenowskie jamy brzusznej. Wykazały one powiększenie wątroby i śledziony, w związku z czym pacjent został skierowany na konsultację.
