Leczenie przewlekłego i nawracającego zapalenia zewnętrznych przewodów słuchowych niejednokrotnie stanowi prawdziwe wyzwanie i wymaga wdrożenia wielokierunkowego, metodycznego planu działania. Początkowym krokiem, umożliwiającym dalszą skuteczną diagnostykę i terapię, jest zrozumienie istoty tej choroby, jej przyczyn oraz uwarunkowań odpowiedzialnych za występowanie zmian u danego pacjenta.

Zrozumieć istotę choroby – przyczyny i patogeneza

Kluczowe jest zrozumienie złożonego charakteru zapalenia ucha zewnętrznego u psów. Trzeba mieć świadomość, że etiologia tej choroby nie ogranicza się do obecności zakażenia, lecz obejmuje wiele różnych przyczyn pierwotnych oraz czynników predysponujących i podtrzymujących. W większości przypadków procesy zakaźne to jedynie niewielka część problemu (ryc. 1). Najnowszy system klasyfikacji zapaleń ucha zewnętrznego u psów wyróżnia przyczyny pierwotne, przyczyny wtórne oraz czynniki predysponujące i podtrzymujące (tab. 1).^1-3

Przyczyny pierwotne

Pierwotne przyczyny uruchamiają proces zapalny w przewodzie słuchowym, zmieniają jego fizjologiczne mikrośrodowisko i umożliwiają rozwinięcie się przyczyn wtórnych, takich jak procesy zakaźne. Pierwotna przyczyna może być trudno uchwytna i często pozostaje niezauważona przez właściciela zwierzęcia, a nawet przez lekarza weterynarii, do momentu, kiedy pojawią się przyczyny wtórne. W większości przypadków jednak pierwotna przyczyna istnieje. W przeprowadzonym retrospektywnym badaniu³ obejmującym 100 psów z ostrym (37%) i przewlekłym (63%) zapaleniem ucha zewnętrznego wykazano, że najczęstszą pierwotną przyczyną stanu zapalnego przewodów słuchowych było alergiczne zapalenie skóry (43/100 psów, ryc. 2), następnie ciała obce w postaci źdźbeł traw (12/100) oraz roztocze uszne (7/100). U 32 na 100 badanych osobników nie udało się ustalić pierwotnej przyczyny. Choroby alergiczne i hormonalne powodują jedno- lub częściej obustronne zapalenie przewodów słuchowych. Ciała obce, nowotwory i polipy na ogół wywołują zapalenie jednostronne, chociaż opisywano również przypadki zmian symetrycznych.³

Przyczyny wtórne

Przyczyny wtórne występują w połączeniu z przyczynami pierwotnymi lub czynnikami predysponującymi. Do najczęstszych przyczyn wtórnych należą zakażenia.^1-3 Wyeliminowanie wtórnych przyczyn zapalenia ucha zewnętrznego u psów po ich rozpoznaniu na ogół nie przedstawia trudności. Jeśli przyjmują one postać przewlekłą i nie poddają się terapii, powodem jest zazwyczaj nieprawidłowe rozpoznanie lub niewłaściwe leczenie przyczyn pierwotnych albo czynników podtrzymujących.