Ból nie zawsze jest zjawiskiem niepożądanym, istnieją także różne jego rodzaje. Ból ostry (pełniący funkcję ostrzegawczą) jest czymś odmiennym od bólu przewlekłego (który należy traktować jak chorobę), i to zarówno w kontekście roli, jak i leczenia. W poniższym artykule zostały opisane poszczególne rodzaje bólu oraz sposoby zwalczania jego przewlekłej postaci przy użyciu gabapentyny i amantadyny. Tłumaczymy także, dlaczego w przypadkach przewlekłych zaplanowanie skutecznej analgezji może okazać się skomplikowane.

Ból ostry

Nagły ból będący reakcją organizmu na zdarzenie związane z przerwaniem ciągłości tkanek często bywa określany mianem ostrzegawczego, ponieważ docelowo stymuluje pacjenta do odruchowego wycofania części ciała poddanej urazowi. Ma więc chronić przed jej dalszym uszkadzaniem (przykładowo – pies, który podnosi kończynę po nastąpieniu na ostry przedmiot). Odmianą tego mechanizmu jest samoograniczenie aktywności zwierzęcia w celu ochrony naruszonych narządów, które rozpoczęły już proces gojenia się (przykładem może być kot, który przesypia większość dnia po operacji w obrębie jamy brzusznej). Popularna definicja bólu ostrego, która trafnie odzwierciedla jego rolę w ochronie regenerujących się tkanek, brzmi: „nieprzyjemne doznanie czuciowe i emocjonalne związane z faktycznym lub potencjalnym uszkodzeniem tkanek”.¹ Ból ochronny (określany także mianem adaptacyjnego bądź nocyceptywnego) stanowi prawidłowy mechanizm niezbędny zwierzęciu do przetrwania. Nawet tego rodzaju bodziec wiąże się jednak z występowaniem skutków niepożądanych, a w przypadku wzrostu jego natężenia powyżej określonego progu jest wskazaniem do rozpoczęcia leczenia.

Nieleczony lub niedoleczony ból może wywoływać wiele niekorzystnych następstw, do których zalicza się bezsenność, brak apetytu, obniżenie odporności, wyniszczenie organizmu (kacheksję), opóźnienie procesu gojenia się ran, zwiększenie wrażliwości na ból, nadciśnienie, a także zmiany zachowania mogące negatywnie wpływać na jakość relacji pomiędzy zwierzęciem a jego właścicielem.² Stąd też u zwierząt cierpiących z powodu ostrego bólu stosuje się odpowiednio dobraną analgezję nie po to, by pozbawić je ochronnego bodźca, lecz aby utrzymywać jego natężenie poniżej poziomu niezbędnego dla zachowania pierwotnej funkcji (na przykład ból, który w nadmiernym nasileniu może opóźniać proces gojenia się tkanek). Tego rodzaju doznanie wpływa bowiem ujemnie na jakość życia zwierzęcia, nie przyczyniając się jednocześnie do wytworzenia żadnego skutecznego mechanizmu przystosowawczego organizmu. W tym przypadku funkcja ochronna bodźca zostaje utracona, a jednocześnie pojawia się ryzyko wystąpienia wcześniej wspomnianych skutków niepożądanych.