Zwiększone ciśnienie krwi niepostrzeżenie zamienia krążącą krew w broń, a jej celem stają się narządy kluczowe dla życia. Lekarze weterynarii potrafiący rozpoznać nierzadko subtelne wskazówki świadczące o spustoszeniu wywołanym nadciśnieniem będą również w stanie zidentyfikować psy i koty, u których występuje ryzyko uszkodzenia tych narządów.

Układ krążenia dostarcza życiodajną krew do organizmu poprzez wytworzenie odpowiedniego ciśnienia wewnątrz naczyń krwionośnych, zapewniającego perfuzję tkanek. Jeżeli ciśnienie spadnie, perfuzja narządów również może okazać się niewystarczająca. Gdy jednak wystrzeli w górę, to narządy narażone są na barotraumę.

Ciśnienie tętnicze stanowi wypadkową częstotliwości i siły, z jaką krew przepływa przez ciało, oraz średnicy i elastyczności ścian naczyń krwionośnych. Skurczowe ciśnienie tętnicze (największe ciśnienie wywierane na ściany tętnic) powstaje dzięki skurczom serca. Ciśnienie rozkurczowe (najmniejsze ciśnienie wywierane na ściany tętnic) występuje podczas napełniania się serca krwią.

Za wysokie, czyli jakie?

Z badań wynika, że skurczowe ciśnienie tętnicze u klinicznie zdrowych psów wynosi od 131 ± 20 do 154 ± 31,^1-5 a u zdrowych kotów jest nieznacznie niższe.^6,7 Wskutek zwiększonego ciśnienia może dochodzić do uszkodzenia narządów docelowych, które według danych Veterinary Blood Pressure Society jest proporcjonalne do nasilenia nadciśnienia. Wartości ciśnienia krwi przekraczające 150/95 grożą uszkodzeniem narządów końcowych i mogą wymagać interwencji zgodnie z następującymi zasadami:⁸

• Prawidłowe ciśnienie krwi (minimalne ryzyko uszkodzenia narządów docelowych) – skurczowe ciśnienie tętnicze < 150 mmHg
• Stan przednadciśnieniowy (małe ryzyko uszkodzenia narządów docelowych) – skurczowe ciśnienie tętnicze 150-159 mmHg
• Nadciśnienie (umiarkowane ryzyko uszkodzenia narządów docelowych) – skurczowe ciśnienie tętnicze 160-179 mmHg
• Ciężkie nadciśnienie (duże ryzyko uszkodzenia narządów docelowych) – skurczowe ciśnienie tętnicze > 180 mmHg.

Narządy docelowe

Narządami najbardziej podatnymi na uszkodzenie na skutek nadciśnienia są oczy, mózg, serce i nerki.

Oczy

Zaburzenia ze strony gałki ocznej, do których zalicza się odwarstwienie siatkówki, obrzęk tarczy nerwu wzrokowego, krwawienie do komory przedniej i jaskrę, stanowią najczęstszy rodzaj uszkodzeń wywołanych przez nadciśnienie u kotów. Częstotliwość współistnienia uszkodzeń siatkówki i błony naczyniowej oka z nadciśnieniem może sięgać u kotów nawet 100%,^9-12 ale u psów również stanowią one częsty objaw.^13,14 U obydwu gatunków najczęściej obserwuje się odwarstwienie siatkówki, a przyczyną wizyty w lecznicy jest nagła ślepota.^15-17

Mózg/układ naczyniowy mózgu

Encefalopatia nadciśnieniowa może rozwijać się u psów¹⁸ oraz u kotów.¹⁹ Objawy kliniczne, najprawdopodobniej wywołane krwotokiem i/lub zawałem mózgu, obejmują ataki drgawkowe, zmiany stopnia przytomności, osłabienie oraz objawy przedsionkowe.^20,21 Zaburzenia neurologiczne dotyczyły do 46% kotów z nadciśnieniem.^10,19 Częściej rozwijają się w następstwie gwałtownego wzrostu ciśnienia tętniczego, przy ciśnieniu przekraczającym 180 mmHg lub gdy oba te stany występują jednocześnie. Wczesne podjęcie leczenia nadciśnienia często prowadzi do ustąpienia tych objawów.²²

Serce/układ krążenia

Nadciśnienie zwiększa obciążenie, pod jakim serce musi wykonać skurcz, co czasami doprowadza do zgrubienia mięśnia sercowego i powiększenia rozmiarów serca. U psów i kotów najczęściej przejawia się to przerostem koncentrycznym (dośrodkowym) mięśnia sercowego lewej komory.²³ Utrwalone nadciśnienie u kotów prowadzi do kardiomiopatii w mniej więcej 60% przypadków,¹⁹ ale rzadko postępuje do niewydolności serca.^10,20,24

W czasie badania klinicznego można wykryć skurczowy szmer sercowy i zaburzenia rytmu serca. Część pacjentów przejawia nietolerancję wysiłkową oraz – rzadziej – krwawienie z nosa^25-27 wywołane uszkodzeniem naczyń krwionośnych na skutek nadciśnienia.

Nerki

Zwiększone ciśnienie krwi w tętnicach uszkadza delikatne łożysko naczyniowe nefronów. Naczynia nerkowe reagują skurczem, przez co dochodzi do spadku tempa filtracji kłębuszkowej, a w konsekwencji do zatrzymywania sodu i – na skutek powstania pętli zwrotnej o niszczycielskim efekcie – wody, co dodatkowo podnosi ciśnienie krwi.²⁸

Wskutek zwiększonego ciśnienia naczynia krwionośne w kłębuszkach nerkowych ulegają stwardnieniu, a to prowadzi do przesączania się białek przez ich ściany. Białkomocz z kolei przyspiesza postępowanie przewlekłej choroby nerek^28,29 i ma udowodniony związek z krótszymi czasami przeżycia kotów^30,31 i psów^32,33 z nadciśnieniem. Stopień nasilenia nadciśnienia ma udowodniony bezpośredni wpływ na wzrost białkomoczu i skrócenie czasów przeżycia.^34-36

Nadciśnienie niszczy delikatną sieć naczyń krwionośnych w narządach kluczowych dla życia, mimo to nie powoduje zazwyczaj spektakularnych objawów klinicznych, takich jak krwawienie z jamy nosowej czy ataki drgawkowe, nagła ślepota lub nawet wielomocz/wzmożone pragnienie. Nadciśnienie jest zatrważająco skryte, a uszkodzenia wywołane przez nie w narządach docelowych nasilają się z upływem czasu.