Interpretacja badań radiologicznych oraz opracowanie planu leczenia
Choroba przyzębia
W celu oceny zaawansowania ubytku kości (wsparcia dla zębów) wykonuje się zdjęcia rentgenowskie, które zapewniają dwuwymiarowy obraz trójwymiarowego obiektu. Badanie radiologiczne pozwala na wizualizację ubytku w przypadku zmiany obejmującej co najmniej 40% kości. Utrata kości może mieć charakter miejscowy lub uogólniony, w zależności od liczby zmienionych obszarów. Do miejscowej utraty kości dochodzi w odizolowanych obszarach, a uogólniona utrata kości obejmuje większość kości położonej obwodowo. Ubytek kości może być poziomy (prostopadły względem zęba) lub pionowy (wzdłuż korzenia).
Chorobę przyzębia klasyfikuje się na podstawie objawów radiologicznych albo klinicznych do jednego z czterech stadiów. U zdrowego kota lub psa bez choroby przyzębia krawędź zębodołu osadzona jest w płaszczyźnie wierzchołkowej w obrębie kilku milimetrów względem połączenia szkliwno-cementowego. Stadium 1 to zapalenie dziąseł. Na tym etapie nie dochodzi jeszcze do utraty podparcia dla tkanek przyzębia ani do pojawienia się zmian radiologicznych.
Stadium 2 to wczesne zapalenie przyzębia, które rozwija się, gdy dochodzi do utraty mniej niż 25% przyczepu łącznotkankowego, mierzonego od połączenia szkliwno-cementowego do wierzchołka. Pod względem klinicznym wczesne zapalenie przyzębia charakteryzuje powstanie kieszonki lub cofanie się linii dziąseł. W obrazie radiologicznym stadium 2 zapalenia przyzębia ma dodatkowo – oprócz ubytku kości – postać stępienia (zaokrąglenia) krawędzi zębodołu. Może być również widoczna utrata ciągłości blaszki zewnętrznej zbitej na wysokości krawędzi zębodołu.
Stadium 3 – umiarkowane zapalenie tkanek przyzębia, rozpoznaje się w przypadku gdy utrata przyczepu łącznotkankowego sięga od 25 do 50% (ryc. 2). Ubytek kości ma charakter poziomy lub pionowy (pod kątem). W tym pierwszym przypadku zanik kości widoczny jest w badaniu radiologicznym w postaci zmniejszonej masy kostnej zębodołu w okolicy sąsiednich zębów. Prawidłowo zębodołowa krawędź kości znajduje się w odległości 1 mm w obszarze wierzchołkowym względem połączenia szkliwno-cementowego. W przypadku poziomego ubytku kości resorpcji ulega powierzchnia policzkowa i/lub językowa, a także międzyzębowa kości. Pod względem klinicznym poziomy ubytek kości charakteryzuje obecność kieszonki nadkostnej, która powstaje, gdy przyczep nabłonkowy znajduje się powyżej ubytku kości.
Do pionowego ubytku kości, który jest skutkiem ubytków podkostnych, dochodzi wówczas gdy ściany kieszonki znajdują się nadal w obrębie przestrzeni kostnej. Choroba przyzębia może doprowadzić do rozszerzania się pionowego ubytku w kierunku wierzchołkowym od krawędzi zębodołu. W badaniu klinicznym zmiana ta ma postać uwypuklenia w obrębie zębodołu w okolicy jednego albo obu kłów szczęki i/lub żuchwy. W badaniu radiologicznym zmiana ta ma postać zaniku kości wokół korzenia oraz rozprężającego rozrostu kości w obszarze zębodołu.
Stadium 4 to zaawansowana choroba przyzębia, którą charakteryzuje obecność głębokich kieszonek i/lub nasilonego cofania się dziąseł, ruchomość zębów, krwawienie z dziąseł oraz ropna wydzielina. Utrata przyczepu łącznotkankowego przekracza 50% długości korzenia.
Do odsłonięcia furkacji dochodzi w wyniku utraty kości w miejscu łączenia się korzeni zębów wielokorzeniowych na skutek zaawansowanej choroby przyzębia. W przypadku braku obszaru o ograniczonym cieniowaniu w okolicy furkacji trudno jest czasami stwierdzić, czy doszło do zajęcia przestrzeni międzykorzeniowej. Brak radiologicznie wykrywalnych zmian w okolicy furkacji nie stanowi potwierdzenia braku zmian w obrębie przyzębia. Rozległe odsłonięcie furkacji w miejscu, w którym obie płytki korowe uległy resorpcji, jest dobrze widoczne na zdjęciach rentgenowskich.
Stadium 1 objęcia furkacji pojawia się, gdy w obszar rozwidlenia można wprowadzić wierzchołek zgłębnika. Kość częściowo wypełnia obszar, w którym schodzą się korzenie. W badaniu radiologicznym widoczne jest zmniejszone cieniowanie kości w miejscu furkacji.
Stadium 2 objęcia furkacji występuje, kiedy wierzchołek zgłębnika sięga w płaszczyźnie poziomej do obszaru, w którym korzenie schodzą się, ale nie wychodzi z drugiej strony. W badaniu radiologicznym widoczny jest ubytek kości w miejscu furkacji.
Stadium 3 objęcia furkacji rozwija się wtórnie do zaawansowanej choroby przyzębia. W jej wyniku kość zębodołu ulega resorpcji w stopniu umożliwiającym płynne przesunięcie zgłębnika przez ubytek. W badaniu radiologicznym widoczne są obszary, w których doszło do całkowitego zaniku kości.
Resorpcja zęba
Ze względu na to, że w większości przypadków resorpcja zęba nie jest widoczna w badaniu klinicznym, wewnątrzustne badania radiologiczne stanowią ważny element postępowania diagnostycznego i leczniczego u psów i kotów. Jeżeli do zewnętrznej resorpcji zęba doszło w obszarze wierzchołkowym, wierzchołek w badaniu radiologicznym sprawia wrażenie skróconego, stępionego lub kwadratowego, a zmiana ma wygląd szarpany albo nieregularny. Jeśli resorpcja ma charakter wewnętrzny, w obrębie kanału korzenia widoczny jest powiększony obszar, a krawędzie zmiany są ostre, gładkie i wyraźnie zaznaczone. Kanał w obrębie zmiany nie jest widoczny, a jego wielkość jest zmienna.
Klasyfikacja resorpcji zęba uwzględnia stopień postępowania zmian, lokalizację anatomiczną oraz etiologię. Lekarz powinien wiedzieć, czy resorpcja ma charakter wewnętrzny czy zewnętrzny i czy sięga do jamy ustnej. Niektórzy badacze uważają, że można wyróżnić trzy radiologiczne postaci resorpcji zęba, które decydują o sposobie leczenia.
Typ 1 przeważnie obejmuje ubytek kości zębodołu sąsiadującej z dobrze odgraniczonym obszarem resorpcji. W pozostałych obszarach zachowana jest prawidłowa przestrzeń więzadła przyzębia. Jeżeli zmiana rozciąga się do jamy ustnej, konieczne jest usunięcia całego zęba (ryc. 3).
