Otyłość jest jednym z najczęstszych problemów zdrowotnych występujących u psów i kotów. Nawet u 59% z nich stwierdza się nadwagę lub otyłość.^1-3 Otyłość stanowi złożone zaburzenie żywieniowe, które pozostaje wyzwaniem zarówno dla lekarzy weterynarii, jak i dla właścicieli zwierząt.

Zgodnie z doświadczeniem autorki skuteczne programy utraty masy ciała często wymagają kompleksowego postępowania, wykraczającego poza standardową dietę oraz ćwiczenia. Obejmuje ono zrozumienie złożonego mechanizmu otyłości i jej wpływu na obustronną interakcję między właścicielem a jego zwierzęciem. Pojęcie tych relacji może pomóc personelowi weterynaryjnemu zorientować się, kiedy oraz w jaki sposób właściciele mogą postrzegać plany zmniejszenia masy ciała jako zagrożenie dla ich więzi ze swoim zwierzęciem (na przykład karmienie jest często uważane za przejaw miłości).

Postępowanie w otyłości może być wielokierunkowe i obejmować rozwiązania medyczne oraz behawioralne w celu poprawy przestrzegania zaleceń przez właściciela i wyników osiąganych przez pacjenta. Chociaż kontrola otyłości przez całe życie zwierzęcia może prowadzić do uczucia frustracji, każdorazowe uwzględnianie relacji łączącej właściciela i zwierzę podczas układania zindywidualizowanego planu utraty masy ciała może nie tylko wzmocnić więź między nimi, ale także zwiększyć szanse na osiągnięcie sukcesu w leczeniu otyłości. Standardowa dieta oraz plany ćwiczeniowe zostały szczegółowo opisane w innych materiałach.^4,5 Artykuł przedstawia strategie mające na celu zachęcenie właścicieli do angażowania się w plany utraty masy ciała, ich przestrzegania oraz osiągania pozytywnych rezultatów.

Przygotowanie podwaliny pod sukces

Chociaż wielu opiekunów nie wie, jaka jest optymalna masa ciała ich zwierzęcia, i nie zdaje sobie sprawy z wpływu nadwagi na jego zdrowie i samopoczucie, sama edukacja właścicieli często nie wystarcza, aby osiągnąć spadek masy ciała.⁶ Stosując różne strategie komunikacji, lekarze weterynarii mogą poznać wyjątkową relację łączącą każdego właściciela ze swoim zwierzęciem, jednocześnie chroniąc więź między nimi.

Ocena kondycji ciała (ang. Body Condition Scoring, BCS)

Najbardziej powszechny i klinicznie odpowiedni sposób rozpoznawania otyłości lub nadwagi polega na zastosowaniu skali oceny kondycji ciała (BCS). Pozwala ona na obiektywny wizualny pomiar przedstawiający właścicielom aktualną masę ciała zwierzęcia w stosunku do masy wzorcowej i wyznacza cel, do jakiego należy dążyć.

Każdy punkt w 9-stopniowej skali BCS jest ogólnie zdefiniowany jako wzrost lub spadek o 10-15% w stosunku do wzorcowej masy ciała. Chociaż definicje otyłości są różne, w 2014 roku Amerykańskie Stowarzyszenie Szpitali dla Zwierząt (ang. American Animal Hospital Association, AAHA) wydało wytyczne „Weight Management Guidelines”, które opisują nadwagę jako masę ciała o 10-20% powyżej optymalnej wartości (BCS równy od 6 do 7 w 9-stopniowej skali), a otyłość jako masę ciała o 20% lub więcej powyżej optymalnej wartości (BCS równy od 8 do 9).⁴ Zaangażowanie właścicieli w aktywną ochronę zdrowia ich zwierząt można rozpocząć od przeprowadzenia przez nich oceny kondycji ciała swojego zwierzęcia przed zaoferowaniem im profesjonalnej oceny (patrz ramka „Strategie pomocy w dokonaniu oceny kondycji ciała przez właściciela”).

Historia żywienia

Historia żywienia nie tylko pozwala na wgląd w to, czym zwierzę jest karmione, ale także umożliwia lepsze poznanie przekonań i priorytetów jego właściciela. Zebranie wywiadu może być czasochłonne, ale jest to niezbędny etap, a dokładna historia obejmuje wszystko, co spożywa zwierzę, w tym dodatki żywieniowe, przekąski i gryzaki dentystyczne. Dotyczy również praktyk żywieniowych. Podczas zbierania wywiadu można ustalić kwestie niepodlegające negocjacjom, które oznaczają aspekty bardzo ważne zarówno dla zwierzęcia, jak i opiekuna albo niezbędne dla więzi między właścicielem a zwierzęciem, na przykład nagrody używane podczas szkolenia lub rytuał przed snem, mający znaczenie sentymentalne dla właściciela.

Aby uniknąć nieporozumień, wybór optymalnego profilu żywieniowego (na przykład odpowiedniej zawartości błonnika, kaloryczności) w planie utraty masy ciała powinien opierać się na preferencjach oraz stylu życia właściciela i jego zwierzęcia, a także na tolerancji diety przez pacjenta (niektóre zwierzęta wykazują nietolerancję pokarmową na poszczególne składniki diety lub wysoką zawartość błonnika). Dozwolona ilość przekąsek (do 10% całkowitej liczby dziennych kalorii) nie powinna podlegać negocjacjom. Należy stosować je wyłącznie jako nagrody i urozmaicenie diety.

Strategie pozwalające osiągnąć sukces

Określ gotowość do zmiany

Po rozpoznaniu otyłości u zwierzęcia członkowie zespołu weterynaryjnego mogą postrzegać podjęcie dyskusji z właścicielem na temat planu utraty masy ciała jako wyzwanie. Jeden ze sposobów na zainicjowanie takiej rozmowy polega na ustaleniu w pierwszej kolejności, czy właściciel jest gotowy na zmiany. Czy jest zainteresowany wprowadzeniem jakichkolwiek zmian? Czy wcześniej dokonał już zmian, ale przestał przestrzegać zaleceń ze względu na napotkane trudności? W pewnym artykule szczegółowo przedstawiono teorię dotyczącą etapów wprowadzania zmian i sposobów dokonywania tego w medycynie weterynaryjnej.⁷ W celu rozpoczęcia rozmowy przydatne mogą okazać się otwarte zwroty, aby lepiej wyczuć nastawienie właściciela: „Wydaje się pan zaniepokojony tym, że wraz z biegiem lat i przybieraniem na wadze pana zwierzę straciło zdolność do skakania oraz chęć do zabawy” lub „Sam wolałbym ciastko niż suchą karmę, ale podobnie jak my, również zwierzęta mogą zachorować, jeżeli jedzą smakołyki przez cały dzień. A gdybyśmy opracowali plan żywieniowy, który będzie nadal zawierał niektóre ulubione przysmaki pańskiego zwierzęcia?”. Niektórzy właściciele, którzy nie są gotowi wprowadzić plan utraty masy ciała u swojego zwierzęcia, mogą odnieść korzyść dzięki samej edukacji (podczas gdy wywieranie na nich presji może spowodować odrzucenie przez nich planu zmian w przyszłości). Natomiast inni, którzy są gotowi na zmiany lub już rozpoczęli ich wprowadzanie, mogą skorzystać z konkretnych wskazówek oraz gotowych rozwiązań, kiedy pojawią się problemy.

Poznaj złożoną relację pomiędzy właścicielem a zwierzęciem

Jeżeli właściciel jest gotowy wprowadzić program odchudzania zwierzęcia, zrozumienie relacji między nim a jego podopiecznym może pomóc dobrać odpowiedni plan. Osoby bardzo przywiązane do swoich zwierząt mogą niechętnie rezygnować z podawania im jedzenia lub smakołyków, które według nich definiują ich związek ze zwierzęciem. Pytając o relacje między zwierzęciem a wszystkimi członkami rodziny, możemy odkryć kwestie niepodlegające negocjacjom dotyczące ich więzi, które mogą zostać omówione i uwzględnione w planie utraty masy ciała w celu poprawy przestrzegania zaleceń. Takie pytania jak: „Czy jest coś, co chciałby pan szczególnie uwzględnić w planie postępowania?” lub „Czy mógłby pan opisać codzienny plan dnia ze swoim zwierzęciem?” mogą ułatwić wybór optymalnej diety oraz ustalenie listy dozwolonych przysmaków (do 10% dziennej liczby kalorii).

Podziel się swoją „tajną bronią” przeciwko żebraniu

Twoją tajną broń stanowią wzbogacenie środowiska życia zwierzęcia oraz ćwiczenia. Chociaż podstawę kontroli masy ciała nadal stanowi ograniczenie liczby kalorii, ćwiczenia mogą urozmaicić zwierzętom program odchudzania. Aktywność fizyczna może zwiększyć stymulację umysłową i umożliwić podtrzymywanie więzi między człowiekiem i zwierzęciem bez konieczności wprowadzania dodatkowych kalorii (możliwe jest nawet ograniczenie żebrania, które w rzeczywistości może być sposobem, w jaki zwierzę prosi o uwagę, a nie o jedzenie). Bardzo dobrymi zajęciami dla psów są energiczne spacery o zwiększającym się dystansie, pływanie oraz zabawy polegające na poszukiwaniu ulubionych zabawek lub niewielkich ilości suchej karmy dozwolonych w diecie.