Jednym z najczęstszych problemów zgłaszanych przez właścicieli psów podczas wizyt w gabinetach weterynaryjnych jest świąd. Czasami przyczyna świądu jest oczywista (na przykład na psie znajdujemy mnóstwo pcheł). Bywają jednak sytuacje, kiedy jej ustalenie nie jest takie proste. Objawy choroby podstawowej występującej u pacjenta mogą być nasilane przez wtórne zakażenia lub pojawienie się innego (nowego) rodzaju alergii. Niekiedy lekarz, aby dotrzeć do pierwotnej przyczyny (lub przyczyn) świądu, musi kolejno odsłaniać poszczególne „warstwy” diagnostyczne. W artykule przedstawiono logiczne zasady postępowania w przypadku świądu u psów.

Główne kategorie chorób powodujących świąd

Choć oczywiście istnieją wyjątki, ogólnie większość chorób powodujących świąd można przypisać do trzech głównych kategorii – zakażeń, inwazji pasożytów zewnętrznych oraz alergii (tab. 1-3).^1-9 Często u pacjenta obecne są choroby należące do kilku kategorii jednocześnie (na przykład u psa z atopią może też występować inwazja pcheł i wtórne zakażenie drożdżakowe). Dodatkowo odczuwanie świądu można postrzegać jako zjawisko addytywne (sumujące się). Oznacza to, że poszczególne bodźce wywołujące świąd sumują się (określone zaburzenie nakłada się na dyskomfort spowodowany innym zaburzeniem lub zaburzeniami współwystępującymi u zwierzęcia).

Zakażenia

Najczęstszymi zakażeniami, którym może towarzyszyć świąd, są u psów gronkowcowe ropne zapalenie skóry oraz drożdżakowe zapalenie skóry (zazwyczaj na tle drożdżaków z rodzaju Malassezia, zdarza się jednak, choć rzadko, że również na tle Candida spp.).⁹ Świąd może też towarzyszyć dermatofitozie, ale rzadziej niż zakażeniom bakteryjnym i drożdżakowym.⁹ Z wyjątkiem dermatofitozy zakażenia stanowią z reguły wtórną przyczynę świądu.¹⁰ Niemniej jednak każdy przerost drobnoustrojów lub rzeczywiste zakażenie mogą wyzwalać nieswoistą odpowiedź zapalną w skórze poprzez aktywację i rekrutację komórek zapalnych, które następnie stają się źródłem substancji proświądowych i prozapalnych. Wszystkie te zjawiska indukują lub nasilają odczuwanie świądu.¹¹ W tabeli 1 przedstawiono najczęstsze zakaźne przyczyny świądu i charakterystyczne dla nich rozmieszczenie zmian skórnych.

Inwazje ektopasożytnicze

Ektopasożyty, których obecność zazwyczaj związana jest z pojawianiem się lub utrzymywaniem świądu u psów, można podzielić na bytujące na powierzchni naskórka, pasożytujące w powierzchownych warstwach skóry (tj. w warstwie rogowej i pozostałych warstwach naskórka) oraz występujące w głębokich obszarach skóry (w szczególności w mieszkach włosowych).⁶