Ocena mobilności u zwierząt

Postawa

• Czy cztery kończyny pacjenta są rozmieszczone równomiernie, tak jak cztery nogi stołu?
• Czy występuje symetria w pozycji „siad” i „stój”?
• Czy grzbiet jest prosty?
• Typowe nieprawidłowości, które powinny nas zaniepokoić:
  • Szeroka postawa z przodu, z palcami skierowanymi do wewnątrz i łokciami na zewnątrz (rotacja wewnętrzna) oraz niskie ustawienie głowy są często oznaką przesunięcia ciężaru do przodu. Należy brać pod uwagę osłabienie i ból grzbietu oraz zadu.
• Zad opadający po dłuższym okresie stania, z opuszczeniem ogona lub bez jego opuszczenia. Należy brać pod uwagę osłabienie i ból grzbietu oraz zadu.
• Siedzenie na jednej lub obu kończynach odwiedzionych albo nie w pełni zgiętych. Należy brać pod uwagę ból grzbietu, stawu biodrowego lub kolana albo osłabienie kończyn miednicznych.
• Leżenie z obydwoma ramionami i łokciami wyprostowanymi. Należy brać pod uwagę osłabienie szyi lub ból łokcia/ramienia.
• Siadanie lub kładzenie się z ugiętymi stawami biodro­wymi, ale wyprostowanymi kolanami, tak że kończyny miedniczne są w jednej płaszczyźnie z łokciami. Należy brać pod uwagę mielopatię piersiową lub lędźwiową.
• Jeśli pacjent jest zrelaksowany, jego postawa też może być rozluźniona. Jeżeli u zrelaksowanego pacjenta zauważalna jest asymetria, należy zaoferować mu przysmak i zobaczyć, czy to się zmieni.

Zmiana pozycji

• Czy kiedy zwierzę zmienia pozycję, wygląda, że robi to łatwo i bez wysiłku? Często bardziej subtelna kulawizna, szczególnie w przypadku częściowego naderwania więzadła krzyżowego kolana, będzie wyraźna, gdy pies po raz pierwszy wstanie z siadu. Jest to ważna rzecz, którą należy obserwować u każdego współpracującego psa!
• Typowe nieprawidłowości, które powinny nas zaniepokoić:
  • Wolno wstaje, podnosi się z wysiłkiem lub podciąga się do przodu za pomocą kończyn piersiowych, trzymając głowę nisko. Należy brać pod uwagę osłabienie i ból grzbietu oraz zadu.
  • „Klapnięcie” do pozycji „siad” oznacza utratę ekscentrycznej kontroli mięśni. Należy brać pod uwagę słabość i ból grzbietu oraz zadu.
  • Powolne kładzenie się z pozycji siedzącej i chodzenie z kończynami piersiowymi wyciągniętymi do przodu. Należy brać pod uwagę ból/zaburzenia szyi albo ból łokcia/ramienia.

Chód

• Gdy zwierzę podczas badania chodzi po gabinecie, czy chód wydaje się miarowy, symetryczny i nie towarzyszy mu wysiłek?
• Typowe nieprawidłowości, które trzeba mieć na uwadze:
  • Opuszki kończyn są zdarte albo pazury nadmiernie się ścierają. Należy brać pod uwagę słabość lub ból tej kończyny.
  • Utrata równowagi lub kontroli, ślizganie się na twardych powierzchniach. Należy brać pod uwagę osłabienie lub ból tej kończyny.

Co należy zrobić, gdy stwierdzimy problem?

Zawsze należy zbadać palpacyjnie mięśnie w celu weryfikacji napięcia mięśniowego oraz kręgosłup w celu oceny komfortu i ruchu. Powinien także zostać oceniony ogólny zakres ruchu każdej kończyny.

Ryc. 2. Prawidłowa pozycja siedząca. Należy zwrócić uwagę na równowagę, poza tym palce kończyn miednicznych znajdują się bezpośrednio pod stawami kolanowymi, a stawy stępu bezpośrednio pod stawami biodrowymi.

Ryc. 3. Nieprawidłowa pozycja stojąca. Kończyny piersiowe są ustawione za barkami (przesunięcie ciężaru do przodu), lewe śródstopie jest prostopadłe do podłoża, ale kończyna znajduje się przed kością kulszową. Występuje także rotacja zewnętrzna i odwiedzenie kończyny ze zmniejszonym jej obciążeniem. Ten pacjent ma zerwane lewe więzadło krzyżowe kolana.

Ryc. 4. Nieprawidłowa pozycja stojąca. Kończyna piersiowa jest dość wyprostowana, ustawiona bardzo nieznacznie za ramieniem. Kości śródstopia ustawione są pod kątem w stosunku do podłoża, a nie prostopadle, przesunięte do przodu pod ciało (przeniesienie ciężaru do tyłu). Ten pacjent ma chorobę zwyrodnieniową stawów nadgarstka.

Ryc. 5. Ten pacjent wykazuje postawę przesuniętą, ale należy zwrócić uwagę na prawidłowe ustawienie prawej kończyny piersiowej i prawej kończyny miednicznej. Obie są prostopadłe do podłogi, z obwodowym odcinkiem kończyny piersiowej bezpośrednio pod barkiem oraz kością śródstopia ustawioną pionowo i doogonowo względem miednicy (ta struktura dyktuje, jak daleko do tyłu powinna znajdować się kończyna miedniczna, ale kość śródstopia powinna być zawsze wysunięta do tyłu przynajmniej do kości kulszowej).

Ryc. 6. Typowa nieprawidłowa pozycja siedząca. Należy zwrócić uwagę na „szczenięcy siad”, z ciężarem przesuniętym na jedno biodro.

Ryc. 7. Typowa nieznacznie nieprawidłowa pozycja siedząca. Należy zwrócić uwagę na asymetrię. Ciężar ciała tego pacjenta oparty jest na kończynie lewej miednicznej i prawej piersiowej, podczas gdy lewa kończyna piersiowa i prawa kończyna miedniczna są lekko odwiedzione i obrócone na zewnątrz.

Ryc. 8. Typowa nieznacznie nieprawidłowa pozycja siedząca. U tego psa ciężar jest przeniesiony na miednicę zamiast na stopy (siad u psa jest równoznaczny z głębokim przysiadem u człowieka). Należy zwrócić uwagę, że palce nie mają kontaktu z podłogą, obwodowy odcinek kończyny miednicznej znajduje się przed kolanem, a stęp znacznie przed biodrem.

Ryc. 9. Nieznacznie nieprawidłowa pozycja siedząca. Kończyny miedniczne u tego psa są w niewielkim stopniu szeroko ustawione. Powinny znajdować się bezpośrednio pod kolanami. Należy także zwrócić uwagę na lekką asymetrię (prawa kończyna jest nieco bardziej odwiedziona niż lewa). Ten pacjent jest w trakcie powrotu do zdrowia po chorobie krążka międzykręgowego typu 3 w odcinku T12–T13.

Jeżeli podejrzewamy problem, można bezpośrednio zbadać dany obszar, aby ocenić występowanie najbardziej typowych zaburzeń. Przy podejrzeniu osłabienia należy podnieść każdą kończynę przez kilka sekund i zwrócić uwagę na trudności z poruszaniem się i zdolność do ruchu. Może się okazać, że pacjentowi trudniej unieść i/lub utrzymać w górze jedną lub dwie kończyny, może więc wystąpić problem z równowagą i stabilnością.

Należy sprawdzić odruchy umieszczania (świadome czucie głębokie) u wszystkich starszych psów i u każdego psa podejrzanego o chorobę neurologiczną. Wykonuje się dokładne badanie palpacyjne stawów biodrowych w celu sprawdzenia wiotkości i dyskomfortu w końcowym zakresie wyprostowania i odwiedzenia kończyny. Należy sprawdzić podparcie przyśrodkowe, a jeśli podejrzewa się problem z więzadłem krzyżowym kolana – omacać przód kolana u stojącego psa. Można stwierdzić delikatny wysięk stawowy. Wraz z nabraniem praktyki można również szybko wykonać test wypchnięcia guzowatości kości piszczelowej u stojącego psa i jest on całkiem dobrze tolerowany.

Na koniec nie można zapomnieć o palpacyjnym zbadaniu palców. Szybkie zginanie i rozciąganie palców oraz stawów śródręczno-paliczkowych może ujawnić dyskomfort albo ograniczony zakres ruchu, co jest wczesnym objawem choroby zwyrodnieniowej stawów.

Przeprowadzenie kompletnego badania zidentyfikuje być może jeden lub dwa kluczowe obszary problematyczne wymagające obrazowania. Może uda się również ustalić rozpoznanie i zaplanować postępowanie z pacjentem z wykorzystaniem farmaceutyków, nutraceutyków, fotobiomodulacji, a nawet zabiegu chirurgicznego.