Artykuł stanowi przegląd niektórych szczególnie ważnych z punktu widzenia praktyki lekarsko-weterynaryjnej, aktualnych informacji dotyczących wybranych chorób gruczołu krokowego u psa. Postawienie trafnej diagnozy na podstawie wywiadu oraz badań klinicznych i dodatkowych stanowi podstawę skutecznej terapii tego niekiedy trudnego w leczeniu narządu.

Gruczoł krokowy (prostata, stercz) jest jedynym gruczołem płciowym dodatkowym psa. Charakteryzuje się budową dwupłatową, zrazikową i prawie całkowicie otacza cewkę moczową od strony szyjki pęcherza moczowego. Dziewięćdziesiąt procent objętości gruczołu krokowego stanowi nabłonek gruczołowy oraz przewody wyprowadzające. U dorosłego zdrowego psa jest zwykle kształtu owalnego, z bruzdą między płatami (8).

Rozmiary i położenie gruczołu krokowego są różne w zależności od wieku. Przed osiągnięciem dojrzałości płciowej jest on niewielki i umiejscowiony dobrzusznie od prostnicy, w kanale miednicznym. Wraz z wiekiem powiększa się z powodu hiperplazji gruczołowej pod wpływem androgenów i może się przemieszczać dogłowowo z jamy miednicznej do brzusznej (2, 8). Zwykle do mniej więcej czwartego roku życia jest w jamie miednicznej, by około dziesiątego roku życia znaleźć się w jamie brzusznej. To przemieszczenie może być przyspieszone przez stany chorobowe (3, 4, 6, 8).

Rolą gruczołu krokowego jest produkcja wydzieliny, która stanowi I i III frakcję nasienia, tworzącą optymalne środowisko dla żywotności i ruchu plemników. Do produkcji wydzieliny sterczowej potrzebna jest stymulacja androgenowa. Zaobserwowano również wysokie stężenie cynku w wydzielinie gruczołu krokowego (rola antybakteryjna i wspomagająca plemniki) (7).

Lipidowa warstwa w nabłonku gruczołu tworzy znaczącą barierę w penetracji antybiotyków z osocza do głębokich warstw narządu. Dlatego jedynie niektóre chemioterapeutyki rozpuszczalne w tłuszczach oraz te o odczynie alkalicznym mają zdolność pełnej penetracji (erytromycyna, gentamycyna, chloramfenikol, sulfonamidy potencjalizowane trimetoprimem, enrofloksacyna, cyprofloksacyna) (6-8).

Choroby gruczołu krokowego są powodem około 8% konsultacji u psów powyżej 10. roku życia (4, 6). Znaczną część tej grupy pacjentów stanowią psy niekastrowane (psy kastrowane dotykają szczególnie zakażenia bakteryjne gruczołu oraz jego nowotwory). Spośród wszystkich chorób gruczołu krokowego najczęściej występuje łagodny rozplem gruczołu krokowego – benign prostatic hyperplasia (BPH), stanowiący ponad 90% wszystkich przypadków chorobowych (1-3, 7, 8). Według Berry S.J. i wsp., 1986, problem ten może dotyczyć psów już od drugiego roku życia (1). Z kolei inni autorzy podają, że o łagodnym rozplemie gruczołu krokowego należy mówić u psów powyżej szóstego roku życia. Krawiec i wsp. w 1992 roku stwierdzili, że 43,5% psów powyżej dziesiątego roku życia ma problemy chorobowe wynikające z rozrostu i przerostu tego gruczołu (3).

Przyjmuje się, że w rozroście gruczołu krokowego u psów zasadniczo nie ma predyspozycji rasowych, wyraźnie częściej niż inne rasy ze wspomnianym problemem kojarzone są jednak m.in. amstaffy, rottweilery, owczarki niemieckie, sznaucery miniaturowe i jamniki.

Objawy kliniczne chorób gruczołu krokowego

Wiele objawów jest podobnych bez względu na rodzaj choroby gruczołu (wszystkie w jakimś stopniu powodują jego powiększenie i stan zapalny). Można je jednak zaliczyć do kilku głównych grup:

1. Objawy związane z dolnymi drogami moczowymi (krwiomocz, kropelkowanie i bolesność przy oddawaniu moczu).

2. Objawy ze strony układu pokarmowego (szczególnie charakterystyczne, najczęściej problemy z oddawaniem kału, bolesne napinanie się przy defekacji, taśmowaty kał. Objawy często ustępują, gdy w wyniku znacznego powiększenia gruczołu dochodzi do jego przemieszczenia się z jamy miednicznej do jamy brzusznej).

3. Zmiany w ejakulacie (hematospermia, zaburzenia w oddawaniu nasienia, niska jakość nasienia).

4. Zaburzenia narządu ruchu (bolesności przy poruszaniu się, drętwienia, niedowłady, związane często z równolegle przebiegającymi zapaleniami krążków międzykręgowych).

5. Objawy ogólnoustrojowe (posmutnienie, gorączka, drgawki, wymioty, bolesności nieznanego pochodzenia).

Metody diagnostyczne w chorobach gruczołu krokowego

1. Badanie przez prostnicę (najpopularniejsze, najprostsze) – nielubiane przez pacjentów i lekarzy, wspomagane badaniem jamy brzusznej. Niekiedy udaje się pchnąć gruczoł krokowy głębiej do jamy brzusznej i wtedy dokonać badania. Należy oceniać jego wielkość i kształt, symetrię, konsystencję, przesuwalność i bolesność. Zdrowy gruczoł krokowy psa jest gładki, symetryczny, niebolesny i w całości dostępny do badania. Kastrowane psy mają mały gruczoł krokowy.

2. Diagnostyka obrazowa – USG (szczególnie przydatna w ocenie wielkości gruczołu krokowego i cech jego miąższu na podstawie jego echogenności. Pozwala poprzez interpretację obrazów właściwie ocenić stan całego narządu, wykluczyć lub potwierdzić występowanie ewentualnych cyst. Należy używać głowicy 7,5-10 MHz – niższa częstotliwość zwykle nie pozwala uzyskać wiarygodnego obrazu.