Choroby serca u królików spotykane są dosyć rzadko. Jednak króliki towarzyszące, trzymane w dobrych warunkach, objęte fachową opieką medyczną, żyją coraz dłużej. Dlatego też można spodziewać się coraz większej liczby tych zwierząt jako pacjentów kardiologicznych w gabinetach weterynaryjnych.

Niestety danych dotyczących leczenia tego gatunku jest jeszcze niewiele. Postępowanie lekarza często opiera się na doświadczeniu w leczeniu tych samych chorób u psów i kotów. Choroby układu krążenia królików najczęściej opisywane w literaturze weterynaryjnej to stwardnienie tętnic oraz kardiomiopatia. Opisywano również u królików wady wrodzone serca, takie jak ubytki w przegrodzie międzykomorowej, zwężenie aorty oraz tętnicy płucnej, zdarzają się one jednak niezwykle rzadko.

Serce królika nieznacznie różni się budową od serca innych ssaków. Zastawka trójdzielna składa się z dwóch płatków, tętnica płucna oraz jej odgałęzienia mają stosunkowo grubszą warstwę mięśniową, a śródpiersie zawiera tłuszcz, co może maskować powiększenie sylwetki serca (8). Częściej zdarza się to u zwierząt otyłych.

Stwardnienie tętnic (arterioskleroza)

Choroba charakteryzuje się utratą elastyczności tętnic na skutek mineralizacji ich ścian. Najczęściej dotyczy łuku aorty oraz aorty piersiowej i bardzo często towarzyszy jej mineralizacja miedniczek nerkowych.

Formą arteriosklerozy (na ogół aorty i dużych tętnic) jest miażdżyca (atherosclerosis). Króliki były wykorzystywane w medycynie człowieka jako model do badań nad miażdżycą i tak samo jak u ludzi, istota choroby polega na odkładaniu się złogów cholesterolu w świetle tętnic. Jest wynikiem nadmiernej ilości tłuszczów w diecie. Prawidłowe stężenie cholesterolu we krwi królika wynosi 10-80 mg/dl (V.C.G. Richardson: Rabbits. Health, Husbandry & Diseases). Wykryto, że tendencja do hipercholesterolemii u królików może być dziedziczna. Choroba ta była notowana u wszystkich ras królików, a jej przypadki opisywano nawet u 6-tygodniowych zwierząt (8). Powszechnie wiadomo, że miażdżyca prowadzi do chorób serca. Grozi również przemieszczeniem się materiału zatorowego z prądem krwi i zatkaniem światła naczynia krwionośnego. Konsekwencje tego powikłania zależą od umiejscowienia zatoru.

Kardiomiopatia

Pod szerokim pojęciem kardiomiopatii rozumie się choroby dotyczące samego mięśnia sercowego, polegające na uszkodzeniu włókien mięśniowych. Choroba ta może być wywoływana przez następujące czynniki:

• dietę (niedobór witaminy E, jonów Cu, Mg, K oraz choliny)
• zakażenia bakteryjne (Salmonella sp., Staphylococcus sp., Streptococcus sp., Pasteurella multocida, Listeria monocytogenes, Mycobacterium tuberculosis, Corynebacterium diphteriae, Yersinia pseudotuberculosis, Bacillus piliformis). W przypadku zapalenia wsierdzia, zmianom może ulec zastawka dwudzielna oraz trójdzielna. W wyniku zmian na płatkach zastawek dochodzi do ich niedomykalności. Fala zwrotna skierowana na ścianę przedsionka powoduje jego powiększenie. Samoistne zapalenie mięśnia sercowego jest sprawą rzadką, jednak w warunkach laboratoryjnych łatwą do wywołania, dlatego też zwierzęta te są wykorzystywane jako model choroby
• zakażenia wirusowe (koronawirus, herpeswirus, pokswirus)
• inwazje pasożytnicze (Encephalitozoon cuniculi, Toxoplasma gondii)
• stres
• niepożądane działania leków anestetycznych (ketamina, ksylazyna, detomidyna)
• zatrucia (rośliny psiankowate, naparstnica).

Opis przypadku

Ryc. 1. Królik podczas badania elektrokardiograficznego.

Opisywany przypadek dotyczy królika miniaturki, ośmioletniego samca o imieniu Niuniek (ryc. 1). Właścicielka przyniosła zwierzę do lecznicy na okresową kontrolę ogólnego stanu zdrowia. Zauważyła, że pupil oddycha ciężej niż zwykle. Poza tym z wywiadu wynikało, że królik nie wykazywał zmian w zachowaniu, miał normalny apetyt. W trakcie osłuchiwania pacjenta stwierdzono arytmię, ale sposób oddychania w gabinecie nie budził podejrzeń. Zalecono wykonanie badań dodatkowych – EKG i RTG klatki piersiowej.

W stresie króliki poruszają nozdrzami do 120 razy na minutę, wentylując jamę nosową. Jest to jeden ze sposobów termoregulacji tych zwierząt. Prawidłowa liczba oddechów właściwych to 32-60 na minutę (F. Harcourt-Brown: Textbook of Rabbit Medicine). Ponadto ruchy oddechowe są możliwe głównie dzięki pracy przepony. Rola mięśni międzyżebrowych jest znikoma. Dlatego też ciężko jest zaobserwować pierwsze objawy duszności u królika. Często duszności towarzyszy wysunięcie trzeciej powieki, ale duszność nie jest jedyną przyczyną tego objawu. Zwykle ma to miejsce również podczas stresu zwierzęcia.

EKG

Ryc. 2. Badanie elektrokardiograficzne.

Elektrokardiogram u królików jest trudny do oceny z racji niskiej amplitudy załamków charakterystycznej dla tego gatunku. Zdarza się, że załamki P nie są widoczne. U wspomnianego pacjenta załamki P także były trudne do interpretacji ze względu na niski woltaż (ryc. 2). EKG wykazało okresowe bloki zatokowo-przedsionkowe. Widoczne były również dodatkowe pobudzenia komorowe pochodzące z lewej i prawej komory (ryc. 2). Częstotliwość akcji serca wynosiła 260-270/min (prawidłowo 130-325 uderzeń na minutę według F. Harcourt-Brown: Textbook of Rabbit Medicine).

RTG

Ryc. 3. Zdjęcie RTG klatki piersiowej królika w pozycji bocznej.

Wykonano badanie RTG klatki piersiowej w dwóch projekcjach. Na zdjęciu stwierdzono zacienienie w polach płucnych oraz cechy zastoju w krążeniu płucnym. Przypadkowo stwierdzono spondylozę pomiędzy kręgami L2–L3 (ryc. 3).