Wstęp
Badania nad polem magnetycznym rozpoczęto przeszło 150 lat temu. Już w 1864 roku James Clark Maxwell sformułował prawo stanowiące podstawę teorii pola magnetycznego, które pozwoliło na stworzenie urządzeń do magnetoterapii (Jędrzejewski i wsp., 2002). Pole magnetyczne niskiej częstotliwości pozytywnie wpływa na reakcje biochemiczne i biofizyczne zachodzące w komórkach i w przestrzeni międzykomórkowej, poprawia przenikalność błon komórkowych, rozszerza naczynia krwionośne, rozluźnia mięśnie szkieletowe, przyspiesza proces tworzenia zrostu kostnego, zwiększa gęstość i wytrzymałość tkanki kostnej, działa przeciwbólowo, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo, stymuluje przewodzenie bodźców w układzie nerwowym, działa relaksacyjnie i rozluźniająco (Bauer i Wiecheć, 2012; Kizerwetter, 2014). W rehabilitacji weterynaryjnej bardzo często sięga się po zabiegi z wykorzystaniem pola magnetycznego ze względu na szeroki wachlarz zastosowań (Bauer i Wiecheć, 2012; Kizerwetter, 2014, Wnuk, 2015). Magnetoterapię można z powodzeniem łączyć z innymi zabiegami fizykalnymi, takimi jak ultradźwięki, z terapią laserową oraz różnymi zabiegami elektroleczniczymi i masażem.
Zasady doboru parametrów do zabiegu
Dobór właściwych warunków zabiegu magnetoterapeutycznego obejmuje odpowiedni wybór impulsu pola magnetycznego, częstotliwości i charakteru zmian pola magnetycznego, natężenia pola magnetycznego oraz czasu zabiegu.
W zależności od aparatu stosuje się impulsy o przebiegu prostokątnym, trójkątnym, sinusoidalnym, mieszanym oraz typu igła. Wielu autorów sugeruje, że dobór kształtu impulsu powinien zależeć od wskazań oraz okolicy zabiegowej. Od dawna przyjmuje się, że impulsy prostokątne stosuje się w przypadku patologii układu kostnego, trójkątne w uszkodzeniach chrząstki stawowej, ścięgien oraz więzadeł, a impulsy sinusoidalne w obrębie nerwów i mięśni. Im szerszy zakres kształtów, tym większa skuteczność zastosowanego leczenia poprzez odpowiedni dobór parametrów (Bauer i Wiecheć, 2012).
Równie ważnym elementem jest częstotliwość. W medycynie weterynaryjnej w przypadku stanów ostrych stosuje się wartość 1-5 Hz, w podostrych od 5 do 20 Hz, a w przewlekłych od 20 do 50 Hz (Kizerwetter, 2014). Dodatkowo należy wybrać odpowiednią indukcję (natężenie) pola magnetycznego, stosując następujący schemat: pierwszy zabieg 40% docelowej wartości indukcji, drugi 70% oraz trzeci 100%. W stanie ostrym stosuje się indukcję pola magnetycznego o wartości 0,5-3 mT (5-30 Gs), w podostrym 3-5 mT (30-50 Gs) oraz w przewlekłym 5-10 (20) mT [50-100 (200) Gs]. Co więcej, pole magnetyczne generowane jest w sposób impulsowy lub ciągły. Czas trwania zabiegu zależy od choroby. Najczęściej mieści się w granicach od 20 do 30 minut. W szczególnych przypadkach może wzrosnąć aż do 120 minut. Seria zabiegów obejmuje minimum 10 spotkań, z czego pierwsze pięć powinno być wykonywane codziennie, a kolejne z przerwą dwóch lub trzech dni (Bauer i Wiecheć, 2012; Kizerwetter, 2014).
Większość dostępnych aparatów do magnetoterapii ma możliwość wprowadzenia przez użytkownika własnych programów terapeutycznych. Aparaty firmy Biomag Lumina VET oferują 15 wbudowanych programów terapeutycznych dostosowanych do zabiegów przeprowadzanych w weterynarii. Co więcej, pozwalają w sposób łatwy i prosty zmniejszać wartość indukcji pola magnetycznego. Jest to duże ułatwienie i wygoda, a z drugiej strony pułapka, dająca poczucie zwolnienia z konieczności podejmowania decyzji oraz odpowiedzialności.
Rodzaje aplikatorów
Urządzenie do magnetoterapii składa się jednostki zasilającej (generatora prądu) i kilku (często wymiennych) różnych aplikatorów pola magnetycznego. Dobór aplikatora zależy między innymi od wielkości zwierzęcia oraz pola zabiegowego (Bauer i Wiecheć, 2012; Kizerwetter, 2014). Aplikatory płaskie występują w postaci jedno- lub wieloczęściowej. Aplikatory liniowe najczęściej stosuje się w chorobach kręgosłupa. Aplikatory typu solenoid (cewki) stosuje się w przypadkach, w których istotne jest równomierne i głębokie przenikanie pola (np. dolegliwości stawów). Firma Biomag opatentowała technologię 3D – w programach oznaczonych tym symbolem impulsy docierają do aplikatorów w regularnych interwałach. Po złożeniu bądź przybliżeniu części aplikatorów do siebie powstaje tzw. efekt rotacyjny, maksymalizujący dobroczynny wpływ pola na organizm. Co ciekawe, aplikator miejscowy (Al-16-LUM Alfa) może również emitować jednocześnie pole magnetyczne oraz światło spolaryzowane.
Zalety oraz wskazania
Ogromną zaletą pola magnetycznego jest jego przenikanie przez okrywę włosową, opatrunki unieruchamiające i opatrunki pooperacyjne. Jest to metoda nietermiczna, a zatem może być stosowana w okresie ostrym choroby. Co więcej, metalowe implanty nie stanowią przeciwwskazania do wyboru tej techniki (Labuda i Kizerwetter, 2014) (ryc. 1-3). Ponadto jest to jedna z niewielu metod, które można stosować u zwierząt w okresie wzrostu (Bauer i Wiecheć, 2012; Kizerwetter, 2014).
Zakres wskazań do stosowania jest równie szeroki jak w medycynie człowieka. Ze względu na swoje właściwości przeciwbólowe, przeciwzapalne i regenerujące świetnie sprawdza się w przypadku choroby zwyrodnieniowej stawów kręgosłupa oraz stawów obwodowych, zapaleniu stawów i tkanek miękkich, po zabiegach ortopedycznych (dysplazja stawu łokciowego, biodrowego, zerwania więzadła krzyżowego doczaszkowego) albo w neurochirurgii (dyskopatie). Odgrywa też znaczącą rolę w regeneracji powysiłkowej psów sportowych. Ze względu na swoje właściwości regeneracyjne sprawdza się w przebiegu różnych chorób neurologicznych, których objawami są niedowłady oraz porażenia kończyn. Ułatwia gojenie się ran i przywraca tkankom prawidłowe funkcjonowanie (Bauer i Wiecheć, 2012; Kizerwetter, 2014).
Wady oraz przeciwwskazania
Wśród wad magnetoterapii można wymienić indywidualne problemy ze snem u zwierząt poddanych zabiegom o nocnej porze. Pole magnetyczne wytwarzane przez różne aplikatory wpływa również na osoby przebywające ze zwierzęciem w trakcie zabiegu w odległości maksymalnie do 1,5 m w zależności od aplikatora. Wpływ na organizm tych osób może być pozytywny, pod warunkiem że nie występują u nich przeciwwskazania. Dlatego też osoba przebywająca ze zwierzęciem podczas terapii powinna zostać poinformowana o poniższych przeciwwskazaniach.
Wśród przeciwwskazań wymienia się choroby nowotworowe, ciążę, implanty elektroniczne, rozrusznik serca, okres naświetlań promieniowaniem jonizującym/okres badań radiologicznych, czynną gruźlicę, ciężkie choroby pochodzenia bakteryjnego, wirusowego, grzybiczego, ciężkie choroby serca i układu krążenia, stosowanie pompy insulinowej lub aparatu słuchowego oraz padaczkę (Bauer i Wiecheć, 2012; Kizerwetter, 2014; Kościelski, 2014).
Podsumowanie
Pole magnetyczne o odpowiednich parametrach fizycznych stało się kolejnym narzędziem wykorzystywanym z powodzeniem w medycynie weterynaryjnej. Pod wpływem pola magnetycznego dochodzi do pozytywnych zmian w obrębie komórek, co wpływa na przyspieszenie gojenia się oraz regeneracji tkanek. Aparaty wyposażone we wbudowane programy pozwalają na niezwykle łatwe stosowanie w zakładach leczniczych dla zwierząt.
dr inż. Agnieszka Wnuk-Gnich
