Światowy Dzień Cukrzycy – rozmawiamy o żywieniu pacjentów z cukrzycą

Z okazji Światowego Dnia Cukrzycy, który jest obchodzony 14 listopada, przeprowadziłam krótki wywiad z Panem Profesorem Michałem Jankiem na temat roli żywienia u pacjentów cukrzycowych. Prof. dr hab. Michał Jank jest konsultantem żywieniowym i dietetycznym oraz wieloletnim pracownikiem naukowym Wydziału Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie. Jest autorem i współautorem licznych publikacji naukowych i popularnonaukowych z zakresu fizjologii, żywienia i dietetyki zwierząt. 

Katarzyna Hylińska: Panie Profesorze, jaką dietę powinno się polecać pacjentom chorym na cukrzycę? Na jakie składniki w diecie zwrócić szczególną uwagę? 

Prof. dr hab. Michał Jank: Na tak sformułowane pytanie bardzo trudno jednoznacznie odpowiedzieć. Cukrzyca to choroba wymagająca leczenia farmakologicznego, więc to podawanie leków (m.in. insuliny) jest punktem wyjścia w postępowaniu. Dieta, aczkolwiek niezwykle ważna w tej chorobie, jest formą leczenia wspomagającego. W przypadku psów i kotów chorujących na cukrzycę istotny jest fakt, że w większości przypadków psy chorują na inny typ cukrzycy (typu 1 – insulinozależną) niż koty (typ 2 – insulinoniezależną). W efekcie wymagają innej diety i odmiennych zasad postępowania. W przypadku kotów dieta bezwzględnie musi oznaczać wyeliminowanie węglowodanów strawnych (skrobi), co w praktyce oznacza, że kot chorujący na cukrzycę przede wszystkim powinien być niezwłocznie przeniesiony na dietę mokrą opartą na mięsie, ponieważ taki sposób żywienia znacząco obniża glikemię. W przypadku psów kluczowe jest dostosowanie podawania posiłków do sposobu leczenia insuliną (liczba posiłków jest powiązana z liczbą dawek insuliny w ciągu dnia), zaś skład tej diety jest nieco mniej istotny, chociaż z zasady także powinniśmy znacząco ograniczyć ilość podawanej skrobi. Wydaje się również, że u psów istotne znaczenie może mieć indeks glikemiczny składników pokarmu (podobnie jak u ludzi).  

KH: Czy lepiej zaopatrzyć się w karmę komercyjną, czy zasięgnąć porady dietetyka, żeby ułożył dietę dla zwierzęcia? 

MJ: Jeżeli chodzi o wybór: karma domowa czy komercyjna, to wszystko zależy od tego, czy właściciel faktycznie jest w stanie w sposób ciągły przygotowywać karmę w domu wg opracowanej receptury. Jeżeli tak, to faktycznie można taką recepturę zamówić u dietetyka weterynaryjnego zajmującego się dietami dla psów chorych. Jeżeli przygotowywanie diety domowej nie jest możliwe, na rynku dostępne są diety weterynaryjne przeznaczone dla psów z cukrzycą (często wskazanie jest połączone z nadwagą i/lub otyłością) i taką dietę należałoby zacząć podawać. Oczywiście bardzo dużo może zmienić już samo przejście z klasycznej karmy komercyjnej suchej na karmę wilgotną.  

KH: Co zrobić, jeśli pacjent cukrzycowy nie będzie chciał jeść? 

MJ: To na szczęście nie zdarza się zbyt często, ale jeżeli już się zdarzy, to trzeba pamiętać, że stosowanie jakichkolwiek przekąsek, szczególnie opartych na węglowodanach (czyli np. produkty ekstrudowane), nie jest zalecane. Zasadniczo w przypadku cukrzycy sposób żywienia jest dostosowany do sposobu leczenia i terminów podawania leków, więc wszelkie domowe metody wspomagania apetytu poprzez różnego rodzaju przekąski są przeciwwskazane. W przypadkach ekstremalnych zawsze można spróbować wspomagać się farmakologicznie.  

KH: Jaką dietę warto zastosować, jeśli zwierzę choruje też na inne choroby, np. przewlekłą niewydolność nerek, nadczynność tarczycy, choroby skóry? 

MJ: W tym przypadku ważny jest stopień zaawansowania poszczególnych chorób i ogólny stan pacjenta. Jeżeli założymy, że głównym zaleceniem dietetycznym przy cukrzycy jest ograniczenie ilości skrobi w karmie i dostosowanie terminu podawania posiłków do czasu podawania leków przeciwcukrzycowych, to wydaje się, że jesteśmy w stanie opracować taką dietę, która będzie spełniała potrzeby pokarmowe np. psów z cukrzycą i niewydolnością nerek. W tym przypadku chociażby potrzebna nam będzie dieta, w której będzie relatywnie niski poziom białka, ale o bardzo wysokiej jakości, oraz węglowodany o relatywnie niskim indeksie glikemicznym. Poziom tłuszczu zaś będzie standardowy. Ale taką dietę prawdopodobnie będzie musiał obliczyć dietetyk, ponieważ trudno będzie znaleźć produkt o wymaganym profilu żywieniowym na rynku komercyjnym. Zawsze w przypadku chorób toczących się jednocześnie trzeba zważyć ich znaczenie u pacjenta i spróbować przygotować recepturę, która będzie dostosowana do aktualnego stanu pacjenta.  

KH: Czym się różni dieta podczas leczenia cukrzycy u psa i u kota? 

MJ: Jak wspomniano wcześniej, stosowanie diety w cukrzycy u psów ma nieco inne cele niż u kotów. Koty są na tyle specyficzne, że przy odpowiednio wcześnie wychwyconej hiperglikemii i glikozurii wprowadzenie diety z ograniczoną do możliwie najniższego poziomu ilością skrobi (węglowodanów strawnych) może w niektórych przypadkach wręcz doprowadzić do całkowitego wyleczenia kota. W takich przypadkach konieczna jest szybka interwencja dietetyczna. Zmiana rodzaju podawanego pokarmu może być bardzo trudna do zaakceptowania przez kota (np. zmiana karmy komercyjnej na mięsne puszki), ale potencjalna skuteczność takiego rozwiązania jest bezwzględnie warta zaangażowania właściciela. W praktyce bowiem właściwie nie ma drugiego gatunku zwierząt domowych, u którego dietetyczne wyleczenie cukrzycy wydaje się możliwe. U psów z kolei, u których, w przeciwieństwie do kotów, dominuje typ 1 cukrzycy, czyli cukrzyca insulinozależna, kluczem do wyleczenia jest przede wszystkim odpowiednia terapia insulinowa. Skład podawanego pokarmu wydaje się w tym przypadku mniej istotny niż u kotów, ale ważna jest relacja pomiędzy czasem podania insuliny a czasem podania posiłku  

KH: Bardzo dziękuję za rozmowę i za poświęcony czas.