Szybkość sedymentacji erytrocytów (ESR) to zjawisko, które opisuje agregację czerwonych krwinek pod wpływem grawitacji, gdy osocze oddziela się od komórek krwi w probówce. ESR zostało po raz pierwszy odkryte przez Biernackiego w 1897 roku, a później niezależnie badali je Hirszfeld i Fåhræus. Fåhræus zaproponował wykorzystanie ESR jako testu ciążowego, a Westergren w 1921 roku opisał metodę referencyjną pomiaru ESR.
Szybkość sedymentacji erytrocytów (ESR) była stosowana w medycynie weterynaryjnej od lat 40. XX wieku, ale z biegiem lat została porzucona z powodu wymagań związanych z ilością krwi, czasochłonnością i koniecznością ręcznego przygotowania próbek w metodach Westergrena i Wintrobe. Dodatkowe ograniczenia obejmowały długi czas oczekiwania na wyniki, konieczność używania innego antykoagulantu niż EDTA oraz generowanie odpadów. Nowoczesne, zautomatyzowane analizatory ESR, które wykorzystują modyfikacje metod Westergrena, poprawiają dostępność tego testu w punkcie opieki. Urządzenia te pozwalają na oszczędność krwi, ponieważ używają próbek z krwią EDTA, co jest korzystne szczególnie w przypadku małych zwierząt. Stosowanie EDTA poprawia stabilność komórek krwi, co jest istotne dla prawidłowej reakcji ESR.
Przegląd literatury obejmuje badania prospektywne, retrospektywne i eksperymentalne, które pokazują, że ESR wzrasta w przypadku wielu chorób u psów i kotów, w tym stanów zapalnych, infekcji, chorób nerek oraz zaburzeń ortopedycznych. Większość badań dotyczy psów, w przypadku kotów dostępne są jedynie nieliczne dane. Wpływ na ESR, podobnie jak w medycynie ludzkiej, może mieć wiele czynników fizjologicznych i patofizjologicznych, które należy dokładniej zbadać u psów i kotów, aby ustalić odpowiednie interwały referencyjne (RI). Przyszłe badania powinny również przeanalizować związek między poziomem ESR a nasileniem choroby, ponieważ bardzo wysoki ESR może wskazywać na ciężki etap choroby, a wartości bliskie RI mogą sugerować konieczność dalszego monitorowania.
Czynniki przedanalityczne, takie jak hemoliza czy lipemia, również mogą wpływać na wyniki ESR, wymagając dalszych badań. ESR może być używany jako ogólny „wskaźnik choroby”, podobnie jak inne markery stanu zapalnego, np. białka ostrej fazy (CRP u psów i SAA u kotów). Chociaż CRP i SAA mogą być precyzyjnie mierzone w klinice, ESR i te markery mogą być komplementarne i korelować w różnych warunkach klinicznych. ESR może także utrzymywać się na wysokim poziomie w przewlekłych stanach zapalnych, podczas gdy CRP może wykazywać mniejszy wzrost w fazie przewlekłej.
Nowoczesne, zautomatyzowane analizatory ESR, które wykorzystują próbki krwi EDTA bez konieczności dodatkowych odczynników, są tańsze i szybsze niż pomiary białek ostrej fazy. Takie urządzenia umożliwiają łatwe uzyskanie informacji o stanie zapalnym, co jest szczególnie ważne, gdy testy CRP lub SAA nie są dostępne. ESR staje się zatem cenionym narzędziem diagnostycznym, dostarczającym informacji na temat reakcji zapalnej u psów i kotów. Test ESR, mimo że jest stary i niespecyficzny, może być użyteczny w medycynie weterynaryjnej. Wprowadzenie zautomatyzowanych systemów o krótkim czasie realizacji i niskim zapotrzebowaniu na próbki krwi ułatwiłoby jego stosowanie. Choć ESR wzrasta w wielu stanach patologicznych, jego wysokie wartości stanowią ogólny znak ostrzegawczy, który może pomóc w identyfikacji pacjentów wymagających dalszych badań. Konieczne są jednak pogłębione badania, aby określić wartość ESR jako markera prognostycznego oraz jego rolę w monitorowaniu leczenia farmakologicznego.
https://www.mdpi.com/2076-2615/15/2/246
