30/05/2017
lek. wet. Agata Wacławska-Matyjasik
dr hab. Andrzej Pomianowski, prof. UWM
Słuch jest zmysłem, który pełni bardzo ważną rolę u psów. Jego utrata może skutkować poważnymi zaburzeniami w zachowaniu zwierzęcia, co znacznie utrudnia życie jemu i jego najbliższemu otoczeniu. Jedyną metodą badania pozwalającą obiektywnie ocenić stopień uszkodzenia słuchu u psów jest badanie słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu (BAEP – brainstem auditory evoked potentials) z wykorzystaniem szeregu natężeniowego. Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie praktykującym lekarzom weterynarii tego zagadnienia i zachęcenie do wykonywania tych oznaczeń w lecznicach.
Evaluation of the degree of hearing loss in dogs with brainstem auditory evoked potentials
Hearing is a sense which fulfils very important functions in dogs. Its loss may lead to severe behavioural changes, making life difficult for the animal and those near it. The only diagnostic method that allows objective assessment of the degree of hearing loss in dogs is the examination of brainstem auditory evoked potentials (BAEP) with decreasing click intensity. The aim of this article is to explain this issue to veterinary practitioners and encourage them to perform this examination in their practice.
Key words: BAEP, hearing loss, dog
Słuch jest bardzo ważnym i dobrze rozwiniętym zmysłem u psów. Górna granica częstotliwości dźwięku odbierana przez psy wynosi około 40 000 Hz i jest dwukrotnie wyższa niż u ludzi. Jednocześnie psy odróżniają dźwięki o częstotliwości 800 Hz od tych o częstotliwości 812 Hz. Słuch psi cechuje zdolność wychwytywania różnic w wysokości dźwięku sięgających zaledwie 1/8 tonu, jest słuchem absolutnym, czyli psy mają zdolność zapamiętywania bezwzględnej wysokości tonu bez porównywania go z innymi tonami. Umiejętność tę ma tylko 0,1% ludzi.
W procesie słyszenia biorą udział struktury począwszy od ucha zewnętrznego, aż do struktur zlokalizowanych w części słuchowej pnia mózgu. Uszkodzenie na którymkolwiek z etapów drogi słuchowej przyczynia się do częściowej lub całkowitej utraty funkcji słyszenia. W zależności od miejsca uszkodzenia niedosłuch dzielimy na przewodzeniowy, w którym uszkodzenie dotyczy aparatu przewodzeniowego ucha, czuciowo-nerwowy, związany z uszkodzeniem słuchowych komórek recepcyjnych w narządzie Cortiego, i pozaślimakowy, wynikający ze zmian w obrębie mózgu. Niezależnie od miejsca uszkodzenia słuchu, zaburzenia słyszenia możemy podzielić na wrodzone i nabyte, dziedziczne i niedziedziczne (8).
Małżowina uszna jest odpowiedzialna za zbieranie fal dźwiękowych, które poprzez zewnętrzny przewód słuchowy docierają do błony bębenkowej, stanowiącej część graniczną pomiędzy uchem zewnętrznym a środkowym. Uderzając w błonę bębenkową, fala akustyczna jest przetwarzana na drgania kosteczek słuchowych – młoteczka, kowadełka i strzemiączka. Stopka strzemiączka tkwi w okienku owalnym, które stanowi granicę przejścia ucha środkowego i wewnętrznego. Uszkodzenie struktur narządu słuchu w obrębie ucha zewnętrznego lub środkowego, spowodowane utratą drożności zewnętrznego przewodu słuchowego, zmianami w obrębie błony bębenkowej, obecnością płynu w uchu środkowym, utratą prawidłowej funkcji kosteczek słuchowych, prowadzą do rozwoju niedosłuchu i głuchoty przewodzeniowej (3).
Niedosłuch przewodzeniowy spowodowany stanami zapalnymi zewnętrznego przewodu słuchowego może być odwracalny, w miarę ustępowania stanu zapalnego. Długo trwające stany zapalne mogą jednak prowadzić do trwałego uszkodzenia słuchu, a nawet do zupełnej głuchoty (2). Niedosłuch przewodzeniowy praktycznie nie występuje jako wada wrodzona (7, 8).
Ucho wewnętrzne jest zbudowane z ułożonego spiralnie przewodu nazywanego ślimakiem, w którym kluczową funkcję spełniają: znajdujący się w przewodzie ślimakowym narząd receptorowy, nazywany narządem spiralnym lub narządem Cortiego, oraz płyn wypełniający struktury ślimaka. Narząd Cortiego jest zbudowany ze słuchowych komórek recepcyjnych, których liczba w każdym uchu dochodzi do 15-17 tysięcy. Każda z tych komórek ma na swoim wierzchołku około 50 rzęsek przenikających do galaretowatej substancji błony nakrywkowej, która swoim wolnym brzegiem łączy się z komórkami rzęskowymi. Komórki rzęskowe mają szczególną funkcję, ponieważ są to komórki, których podstawy tworzą synapsy z włóknami nerwu ślimakowego. W ich obrębie fala akustyczna zostaje przekształcona na impuls elektryczny. Uszkodzenie komórek rzęskowych ślimaka skutkuje rozwojem niedosłuchu lub głuchoty czuciowo-nerwowej.
Głuchota czuciowo-nerwowa może występować jako wrodzona wada dziedziczna, związana najczęściej z umaszczeniem. Wiadomo na pewno, że białe umaszczenie i błękitne zabarwienie tęczówki u określonych ras psów i kotów predysponuje do wystąpienia tego typu głuchoty, jednak dokładny mechanizm dziedziczenia wady nie jest jeszcze poznany (8).
Kolejnym typem głuchoty czuciowo-nerwowej jest niedziedziczna wada wrodzona. Najczęściej jest ona wynikiem stosowania u suki ciężarnej leków ototoksycznych, które doprowadzają do uszkodzenia słuchu szczenięcia już w życiu płodowym. Również stany zapalne opon mózgowych lub urazy mechaniczne mogą przyczynić się do rozwoju tego typu głuchoty (7, 8).
Niedosłuch lub głuchota czuciowo-nerwowa mogą pojawić się także u dorosłego zwierzęcia w wyniku uszkodzenia struktur ślimaka wskutek nadmiernego narażenia na hałas lub w wyniku zmian starczych (presbycusis) (7, 8).
