Słuch jest zmysłem, który pełni bardzo ważną rolę u psów. Jego utrata może skutkować poważnymi zaburzeniami w zachowaniu zwierzęcia, co znacznie utrudnia życie jemu i jego najbliższemu otoczeniu. Jedyną metodą badania pozwalającą obiektywnie ocenić stopień uszkodzenia słuchu u psów jest badanie słuchowych potencjałów wywołanych pnia mózgu (BAEP – brainstem auditory evoked potentials) z wykorzystaniem szeregu natężeniowego. Niniejszy artykuł ma na celu przybliżenie praktykującym lekarzom weterynarii tego zagadnienia i zachęcenie do wykonywania tych oznaczeń w lecznicach.

Słuch jest bardzo ważnym i dobrze rozwiniętym zmysłem u psów. Górna granica częstotliwości dźwięku odbierana przez psy wynosi około 40 000 Hz i jest dwukrotnie wyższa niż u ludzi. Jednocześnie psy odróżniają dźwięki o częstotliwości 800 Hz od tych o częstotliwości 812 Hz. Słuch psi cechuje zdolność wychwytywania różnic w wysokości dźwięku sięgających zaledwie 1/8 tonu, jest słuchem absolutnym, czyli psy mają zdolność zapamiętywania bezwzględnej wysokości tonu bez porównywania go z innymi tonami. Umiejętność tę ma tylko 0,1% ludzi.

Utrata funkcji słyszenia

W procesie słyszenia biorą udział struktury począwszy od ucha zewnętrznego, aż do struktur zlokalizowanych w części słuchowej pnia mózgu. Uszkodzenie na którymkolwiek z etapów drogi słuchowej przyczynia się do częściowej lub całkowitej utraty funkcji słyszenia. W zależności od miejsca uszkodzenia niedosłuch dzielimy na przewodzeniowy, w którym uszkodzenie dotyczy aparatu przewodzeniowego ucha, czuciowo-nerwowy, związany z uszkodzeniem słuchowych komórek recepcyjnych w narządzie Cortiego, i pozaślimakowy, wynikający ze zmian w obrębie mózgu. Niezależnie od miejsca uszkodzenia słuchu, zaburzenia słyszenia możemy podzielić na wrodzone i nabyte, dziedziczne i niedziedziczne (8).

Niedosłuch przewodzeniowy

Małżowina uszna jest odpowiedzialna za zbieranie fal dźwiękowych, które poprzez zewnętrzny przewód słuchowy docierają do błony bębenkowej, stanowiącej część graniczną pomiędzy uchem zewnętrznym a środkowym. Uderzając w błonę bębenkową, fala akustyczna jest przetwarzana na drgania kosteczek słuchowych – młoteczka, kowadełka i strzemiączka. Stopka strzemiączka tkwi w okienku owalnym, które stanowi granicę przejścia ucha środkowego i wewnętrznego. Uszkodzenie struktur narządu słuchu w obrębie ucha zewnętrznego lub środkowego, spowodowane utratą drożności zewnętrznego przewodu słuchowego, zmianami w obrębie błony bębenkowej, obecnością płynu w uchu środkowym, utratą prawidłowej funkcji kosteczek słuchowych, prowadzą do rozwoju niedosłuchu i głuchoty przewodzeniowej (3).

Niedosłuch przewodzeniowy spowodowany stanami zapalnymi zewnętrznego przewodu słuchowego może być odwracalny, w miarę ustępowania stanu zapalnego. Długo trwające stany zapalne mogą jednak prowadzić do trwałego uszkodzenia słuchu, a nawet do zupełnej głuchoty (2). Niedosłuch przewodzeniowy praktycznie nie występuje jako wada wrodzona (7, 8).

Niedosłuch czuciowo-nerwowy

Ucho wewnętrzne jest zbudowane z ułożonego spiralnie przewodu nazywanego ślimakiem, w którym kluczową funkcję spełniają: znajdujący się w przewodzie ślimakowym narząd receptorowy, nazywany narządem spiralnym lub narządem Cortiego, oraz płyn wypełniający struktury ślimaka. Narząd Cortiego jest zbudowany ze słuchowych komórek recepcyjnych, których liczba w każdym uchu dochodzi do 15-17 tysięcy. Każda z tych komórek ma na swoim wierzchołku około 50 rzęsek przenikających do galaretowatej substancji błony nakrywkowej, która swoim wolnym brzegiem łączy się z komórkami rzęskowymi. Komórki rzęskowe mają szczególną funkcję, ponieważ są to komórki, których podstawy tworzą synapsy z włóknami nerwu ślimakowego. W ich obrębie fala akustyczna zostaje przekształcona na impuls elektryczny. Uszkodzenie komórek rzęskowych ślimaka skutkuje rozwojem niedosłuchu lub głuchoty czuciowo-nerwowej.

Głuchota czuciowo-nerwowa może występować jako wrodzona wada dziedziczna, związana najczęściej z umaszczeniem. Wiadomo na pewno, że białe umaszczenie i błękitne zabarwienie tęczówki u określonych ras psów i kotów predysponuje do wystąpienia tego typu głuchoty, jednak dokładny mechanizm dziedziczenia wady nie jest jeszcze poznany (8).

Kolejnym typem głuchoty czuciowo-nerwowej jest niedziedziczna wada wrodzona. Najczęściej jest ona wynikiem stosowania u suki ciężarnej leków ototoksycznych, które doprowadzają do uszkodzenia słuchu szczenięcia już w życiu płodowym. Również stany zapalne opon mózgowych lub urazy mechaniczne mogą przyczynić się do rozwoju tego typu głuchoty (7, 8).

Niedosłuch lub głuchota czuciowo-nerwowa mogą pojawić się także u dorosłego zwierzęcia w wyniku uszkodzenia struktur ślimaka wskutek nadmiernego narażenia na hałas lub w wyniku zmian starczych (presbycusis) (7, 8).