Wzrok jest ważnym zmysłem dla kotów, służącym do nawigacji, orientacji, polowania i porozumiewania się z innymi kotami. Utrata wzroku może być związana z chorobą, urazem, działaniem toksyn lub niedoborami żywieniowymi. Artykuł przedstawia obecny stan wiedzy o chorobach siatkówki kotów, ze szczególnym naciskiem na dziedziczne retinopatie.

Obraz dna oka kota jest bardziej regularny i wykazuje mniejszą zmienność niż u jakiegokolwiek innego zwierzęcia domowego, zwłaszcza psa. Na obraz składa się siatkówka, podzielona na obszar odblaskowy (błona odblaskowa) i część ciemną dna oka, tarcza nerwu wzrokowego oraz naczynia krwionośne siatkówki. Możemy dokonać oceny tych struktur, używając oftalmoskopii pośredniej lub bezpośredniej.

Siatkówka zbudowana jest z dziesięciu warstw. Najbardziej zewnętrzną warstwę stanowi nabłonek barwnikowy siatkówki (RPE – retinal pigment epithelium), natomiast pozostałe dziewięć warstw to neurosiatkówka – część sensoryczna siatkówki. Unaczynienie siatkówki kotów klasyfikowane jest jako holangiotyczne, czyli wewnętrzna powierzchnia siatkówki jest poprzecinana naczyniami krwionośnymi. Widoczne są trzy pary tętniczek rzęskowo-siatkówkowych i trzy, ewentualnie cztery żyły dochodzące do tarczy nerwu wzrokowego, ale nie przecinające jej, jak to ma miejsce u psów.

Położenie tarczy nerwu wzrokowego w oku jest stałe. Znajduje się ona zwykle w obszarze błony odblaskowej, ale jej wielkość i kształt mogą być zmienne. U kotów mielinizacja włókien nerwu wzrokowego rozpoczyna się za tarczą, dlatego jest ona okrągła i ciemna. Błona (makata) odblaskowa działa jak lustro – odbija światło z powrotem do warstwy nabłonka wzrokowego, co wzmacnia widzenie w przyciemnionym świetle. Kolor obszaru odblaskowego waha się zwykle u kota od żółtego poprzez zielony do niebieskiego i pokrywa tylko 1/3 dna oka. Pozostały obszar stanowi część ciemna dna oka, gdzie nakładający się nabłonek barwnikowy zawiera barwnik, nadający mu charakterystyczny wygląd i zabarwienie od jasnobrązowego do czarnego. U kotów niebieskookich, zwłaszcza syjamskich i himalajskich, nabłonek barwnikowy nie zawiera barwnika. W takim przypadku uwidoczniona jest leżąca w tym miejscu naczyniówka i twardówka. Określa się to jako amelanotyczny wygląd dna oka (6) (ryc. 1-3).

Różni autorzy stosują odmienne systemy klasyfikacji chorób siatkówki kotów. Klasyfikacja ta jest skomplikowana przez fakt, że wiele przypadków może mieć nieznaną przyczynę, nawet po przeprowadzeniu szczegółowego badania. Choroby siatkówki u kotów często są związane z chorobą ogólnoustrojową, dlatego podczas badania klinicznego chorych kotów powinno się zawsze badać tę strukturę.

Dysplazja siatkówki

Dysplazja siatkówki rzadko występuje u kotów. Histologicznie charakteryzuje się pofałdowaniem sensorycznej części siatkówki. W badaniu oftalmoskopowym ogniska dysplazji są łatwe do rozpoznania. Mają postać ciemniejszych fałdów na tle części jasnej dna oka (odblaskowej) (ryc. 4). Dysplazja siatkówki związana jest z okołoporodowym zakażeniem wirusowym (np. zakażeniem parwowirusem kotów – FPV, lub wirusem białaczki kotów). Embriopatogenne działanie FPV nie ogranicza się jedynie do uszkodzenia rozwijającej się siatkówki, ale może być również przyczyną małoocza i zaćmy (6).

Zwyrodnienie siatkówki kotów abisyńskich

Zwyrodnienie czopków i pręcików u kotów abisyńskich (rdAc – retinal degeneration in Abyssinian cats) związane jest z mutacją w genie CEP290. Choroba dziedziczona jest w sposób autosomalny recesywny. U chorych zwierząt dno oka wygląda prawidłowo do wieku 1,5-2 lat. Do utraty wzroku dochodzi pomiędzy 3. a 5. rokiem życia. Na podstawie zmian dostrzeganych w oftalmoskopii opisano cztery stadia przebiegu choroby: