14/03/2018
Dane APCC sugerują, że jednokrotne podanie dawki 7 mg/kg m.c. lub wyższej może spowodować objawy ze strony przewodu pokarmowego wynikające z podrażnienia lub owrzodzenia (wymioty, biegunka, smolisty kał, utrata apetytu), natomiast do azotemii i(lub) mocznicy może dojść przy podaniu dawek wysokości 13-15 mg/kg m.c. Objawy z przewodu pokarmowego pojawiają się zazwyczaj po 2-24 godzinach, natomiast efektów ze strony nerek można się spodziewać po 24-48 godzinach.8 Zmiany te występują ze zwiększoną częstotliwością przy jednoczesnym podawaniu innych niesteroidowych leków przeciwzapalnych lub glikokortykosteroidów.4 U pacjentów w starszym wieku cierpiących na zaburzenia czynności nerek ryzyko wystąpienia działań niepożądanych jest większe.4
Przy dawce naproksenu nieprzekraczającej 7 mg/kg m.c. u psa dekontaminacja nie zawsze jest konieczna, może ona jednak zmniejszyć ryzyko podrażnienia przewodu pokarmowego. Jeżeli od spożycia naproksenu upłynęły nie więcej niż dwie godziny, a pacjent nie wykazuje objawów klinicznych, można wywołać wymioty, stosując apomorfinę (0,03 mg/kg m.c. dożylnie lub 0,25 mg/kg m.c. do worka spojówkowego, po uprzednim rozpuszczeniu tabletki w roztworze soli fizjologicznej) albo 3% roztwór nadtlenku wodoru (2 ml/kg m.c., maksymalnie 50 ml). Jeżeli postępowanie to nie przyniesie rezultatu, można rozważyć podanie węgla aktywowanego (1-3 g/kg m.c. doustnie).2
Jeśli pacjent nie wykazuje objawów klinicznych, a spożycie leku miało miejsce ponad dwie godziny wcześniej, warto zastosować węgiel aktywowany (1-3 g/kg m.c. doustnie). Pierwsza dawka powinna być podana razem z lekiem przeczyszczającym. Przy kolejnych dawkach nie należy już dodawać leku przeczyszczającego, szczególnie u pacjentów odwodnionych lub z biegunką.10
U psów, które przyjęły dawkę naproksenu wyższą niż 13 mg/kg m.c., po pierwszej dawce węgla aktywowanego (1-3 g/kg m.c. doustnie) można podawać kolejne w wysokości połowy dawki początkowej co 6-8 godzin przez 24-48 godzin od spożycia naproksenu. Ma to na celu przerwanie recyrkulacji wątrobowo-jelitowej.
Po podaniu węgla aktywowanego należy kontrolować stężenie sodu w osoczu, gdyż może dojść do hipernatremii.10 Objawy hipernatremii obejmują drżenia włókienkowe, drżenie mięśni oraz drgawki. Jeśli pacjent nie wymiotuje, należy zapewnić mu dostęp do świeżej wody.11 W przypadku wystąpienia hipernatremii, APCC zaleca podanie lewatywy z ciepłej wody wraz z odpowiednią płynoterapią dożylną. Działania te mają na celu obniżenie stężenia sodu we krwi, co prowadzi do ustąpienia zaburzeń ze strony układu nerwowego.12
Należy zwracać uwagę na objawy wskazujące na podrażnienie lub owrzodzenie przewodu pokarmowego. Po ich zaobserwowaniu powinno się od razu podać sukralfat (0,5-1 g doustnie trzy razy dziennie) w połączeniu z mizoprostolem (2-5 µg/kg m.c. doustnie co 8-12 godzin) i famotydyną (0,1-0,2 mg/kg m.c. doustnie, podskórnie, domięśniowo lub dożylnie dwa razy dziennie) albo omeprazolem (0,5-1 mg/kg m.c. doustnie raz dziennie).2 Leki te należy podawać przez minimum 7-14 dni ze względu na długi okres półtrwania naproksenu u psów. Jeżeli pies wymiotuje, trzeba podać odpowiednie leki przeciwwymiotne,12 a gdy dojdzie do powstania owrzodzeń błony śluzowej żołądka, konieczne może być podanie koloidów bądź nawet przetoczenie krwi.4
W przypadku dawek, które mogą powodować działania niepożądane dotyczące nerek, warto wykonać badanie morfologiczne krwi i biochemiczne surowicy oraz badanie ogólne moczu z uwzględnieniem ciężaru właściwego, zanim rozpocznie się podawanie płynów. Po 24, 48 i 72 godzinach należy powtórzyć profil nerkowy (stężenie mocznika, kreatyniny i elektrolitów). Wskazane może być też powtórzenie badania krwi i moczu. Jeśli chodzi o płynoterapię, APCC zaleca podawanie płynów w ilości podwójnego zapotrzebowania bytowego przez minimum 72 godziny. Jeśli wyniki profilu nerkowego w ciągu 72 godzin są prawidłowe, przez kolejne 24 godziny można stopniowo obniżać ilość podawanych płynów.
U ludzi po podawaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych4 oraz u psów po podawaniu naproksenu6 obserwowano podwyższoną aktywność enzymów wątrobowych. Zaleca się monitorowanie tych wartości, a przy ich znaczącym podwyższeniu wskazane są leki osłaniające wątrobę, na przykład S-adenozylometionina (SAMe) (20 mg/kg m.c. doustnie raz dziennie).
Podrażnienie lub owrzodzenie przewodu pokarmowego przy odpowiednim leczeniu zazwyczaj ustępuje. U pacjentów, u których doszło do owrzodzeń, istnieje ryzyko perforacji i śmierci na skutek wykrwawienia bądź posocznicy. Działania niepożądane dotyczące nerek, jeśli wykryje się je odpowiednio wcześnie i podda intensywnemu leczeniu, są odwracalne.12 Najbardziej zagrożeni są pacjenci z chorobami przewodu pokarmowego albo nerek oraz przyjmujący leki, które wchodzą w interakcje z niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi.
Veterinary Medicine • Vol 108, No 9, September 2013, p. 420
Camille DeClementi, VMD, DABT, DABVT
ASPCA Animal Poison Control Center, 1717 S. Philo Road, Suite 36, Urbana, IL 61802
