Aktualne doniesienia na temat oznaczania grup krwi, wykonywania prób krzyżowych i bezpiecznego przeprowadzania transfuzji u psów i kotów

Wykrywanie reakcji poprzetoczeniowych

Ostra reakcja poprzetoczeniowa prowadząca do hemolizy wewnątrznaczyniowej może występować u kotów z grupą krwi B, którym podano krew grupy A. Do silnej reakcji dochodzi też najczęściej u psów, które wcześniej uwrażliwiły się na antygen DEA 1.1, chociaż reakcje tego rodzaju opisywano też u psów uwrażliwionych przeciwko antygenom DEA 4, Dal lub antygenom niezidentyfikowanym (innym niż DEA 1.1, 1.2, 3, 4, 5 i 7).^1,4,5,7 Objawy towarzyszące ostrej hemolitycznej reakcji poprzetoczeniowej pojawiają się zazwyczaj natychmiast po rozpoczęciu transfuzji i mogą obejmować gorączkę, zmiany częstotliwości pracy serca, niedociśnienie, duszność, utratę kontroli nad czynnością pęcherza moczowego i jelit, wymioty, hemoglobinemię i hemoglobinurię.²¹ Przetoczone erytrocyty zostają zhemolizowane, nie obserwuje się więc zwiększenia hematokrytu. Do wtórnych zaburzeń zalicza się zespół krzepnięcia wewnątrznaczyniowego, niewydolność nerek, wstrząs i śmierć. Natężenie reakcji poprzetoczeniowej zależy od miana przeciwciał i ilości przetoczonej krwi. Jeśli w czasie przetoczenia krwi zaobserwuje się jakikolwiek inny objaw poza gorączką, należy natychmiast przerwać transfuzję i rozpocząć stosowne leczenie.

Okres półtrwania zgodnej krwi przetoczonej psom i kotom wynosi odpowiednio trzy i pięć tygodni. Opóźnione reakcje poprzetoczeniowe są bardziej subtelnie wyrażone i łatwiejsze do przeoczenia niż reakcje ostre, często też przypisuje się towarzyszące im objawy innym zjawiskom, takim jak reakcja alergiczna na podawane antybiotyki. W takich przypadkach obserwuje się prawidłowe zwiększenie wartości hematokrytu, który następnie zaczyna ponownie spadać w ciągu kilku dni do tygodni. Ponieważ hemoliza zachodzi pozanaczyniowo, można zaobserwować takie zjawiska jak żółtaczka i hiperbilirubinuria.

Pierwsze przetoczenie krwi grupy B kotu z grupą krwi A może doprowadzić do opóźnionej reakcji hemolitycznej. Taka opóźniona reakcja występuje również u psów po pierwszym przetoczeniu krwi DEA 1.1 lub DEA 7, jeśli są one pozbawione tych antygenów, jak również u psów uwrażliwionych wcześniej na słabsze antygeny. Dawcy krwi określani jako DEA 1-ujemni mogą w rzeczywistości mieć antygen DEA 1.2, jeśli oznaczenie grup krwi przeprowadzono w oparciu o test wykonywany samodzielnie. W idealnych warunkach grupę krwi stałych dawców krwi powinno się oznaczać przy użyciu pełnego zestawu antygenów oraz dokonać oznaczania przeciwciał przeciwko antygenom grup krwi. Zestawy do samodzielnego wykrywania antygenu DEA 1.1 powinno się wykorzystywać wyłącznie do badania przesiewowego potencjalnych dawców oraz biorców wymagających natychmiastowego przetoczenia krwi.

Pies otrzymujący krew zgodną pod względem antygenu DEA 1.1 nadal może wykazywać brak zgodności z innymi antygenami dawcy. Uniwersalny dawca powinien mieć wyłącznie antygen DEA 4, ponieważ jest to bardzo powszechny antygen, który bardzo rzadko uwrażliwia biorców pozbawionych tego antygenu. Warto jednak pamiętać, że uniwersalni dawcy są pozbawieni tylko antygenów DEA 1.1, 1.2, 3, 5 i 7. Erytrocyty uniwersalnego dawcy mogą być pokryte trudnymi do wykrycia antygenami DEA 6 i 8 oraz kilkoma innymi, dla których nie istnieją surowice pozwalające na ich oznakowanie. Mogą one uwrażliwiać biorcę niemającego któregokolwiek z tych antygenów. Przy przetaczaniu krwi dalmatyńczykom należy dodatkowo pamiętać o istnieniu antygenu Dal.

Wskazówki dotyczące oznaczania grup krwi i wykonywania próby krzyżowej u psów

Tabela 1. Proces oznaczania grup krwi i wykonywania prób krzyżowych u psów

Próba krzyżowa może nie wykazać obecności przeciwciał, których miano jest niewielkie, nie pozwala też przewidzieć ryzyka wytworzenia przeciwciał przeciwko niezgodnej antygenowo krwi. Wielokrotne przetoczenia krwi temu samemu pacjentowi w niektórych lecznicach są rzadkością, ale nie są już zjawiskiem niespotykanym w ośrodkach, w których leczy się wielu pacjentów z przewlekłą chorobą nerek, otrzymujących chemioterapię lub w których wytrwali właściciele prowadzą długą walkę z niedokrwistością hemolityczną o podłożu immunologicznym u swoich podopiecznych. U pacjentów, u których przewiduje się konieczność wykonania wielu transfuzji, warto dobrać dawcę na podstawie oznaczenia grup krwi, aby maksymalnie zwiększyć skuteczność tych przetoczeń.

Po uzyskaniu odpowiedzi na kilka prostych pytań (tab. 1) łatwiej zdecydować, czy u danego pacjenta wystarczy oprzeć się na prostym oznaczeniu antygenu DEA 1.1, czy konieczne jest pełne oznaczenie grup krwi, jak również czy konieczne jest wykonanie próby krzyżowej, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia reakcji poprzetoczeniowych i uniknąć uwrażliwienia biorcy. Ogólnie, krew zgodną pod względem antygenu DEA 1.1 można podać pacjentowi, dla którego jest to pierwsza transfuzja i gdy potrzebuje jej natychmiast. Jeśli nawet dojdzie do uwrażliwienia pacjenta, korzyści z przetoczenia z reguły przewyższają negatywny efekt skrócenia czasu przeżycia przetoczonych krwinek. Zaleca się podawanie krwi uniwersalnego dawcy jako preparatu z wyboru w każdej sytuacji, również wówczas, gdy zakłada się, że konieczne będą dalsze przetoczenia. Próba krzyżowa nie wnosi korzyści przy pierwszym przetoczeniu (ani u psów, które otrzymały transfuzję w niedawnej przeszłości), ale jest konieczna, jeśli pacjent miał przetoczenie co najmniej cztery dni wcześniej lub jeśli jest to dalmatyńczyk. Jeśli uwrażliwiony pacjent nie ma powszechnie występujących antygenów, znalezienie odpowiedniego dawcy może być dużym wyzwaniem. W takich przypadkach większe szanse na znalezienie zgodnego dawcy daje wykonanie prób krzyżowych z rodzeństwem psa lub osobnikami tej samej rasy.

Veterinary Medicine • Vol 105, No 10, October 2010, p. 447

Linda M. Vap, DVM, DACVP
Department of Microbiology, Immunology and Pathology, College of Veterinary Medicine and Biomedical Sciences, Colorado State University, Fort Collins, CO 80523