14/03/2018
Włosy nie powinny łatwo dawać się wyrywać. Próba wyrywania pojedynczych włosów pokazuje, że jedne z nich dają się wyciągnąć łatwo, a inne tkwią mocno w skórze. Dokładne badanie włosa pod mikroskopem wykazuje, czy włos został przerwany, czy też wyciągnięty z mieszka włosowego. Stosunek włosów o kształcie wrzeciona do cebulkowatych dokumentowany jest jako trichogram. Trichogram jest pomocny w określaniu stosunku włosów w stadium wzrostu (anagenowych) do włosów w stadium spoczynku (telogenowych), ustalaniu liczby włosów ze złamanymi łodygami oraz ocenie jakości łodygi włosa. Niestety metoda ta nie jest stosowana powszechnie przez lekarzy zajmujących się końmi i z tego względu doniesienia o zaburzeniach występujących przy różnych chorobach są nieliczne [np. w przypadku wyprysku letniego obserwuje się nasiloną łamliwość włosów zarówno grubych, jak i cienkich, natomiast w przypadku łysienia plackowatego (alopecia areata) nieliczne pozostałe włosy mają słabo wykształconą cebulkę włosa oraz cienką łodygę].
W pewnych przypadkach obserwuje się zmianę barwy lub właściwości włosa na małych lub znacznych obszarach powierzchni ciała.
Wyłysienia lub nadmierne owłosienie (hirsutyzm) są bardzo ważnymi objawami klinicznymi, a umiejscowienie zmian często może wskazywać na pierwotną przyczynę choroby. W miejscach wyłysiałych dodatkowo można zaobserwować takie zmiany skórne jak zgrubienie, złuszczanie lub wysięk.
Miejscowe zmiany połysku i barwy włosa są regularnie obserwowane w chorobach skóry, natomiast zmiany uogólnione, takie jak zmierzwienie i szorstkość włosa, mogą być objawem ciężkiej choroby układowej. Warta przypomnienia jest stara maksyma: „skóra jest zwierciadłem stanu zdrowia”.
Niektóre zmiany charakteryzują się bolesnością, podczas gdy dotykanie innych wywołuje „odruch drapania” (objawiający się drżeniem warg i napieraniem na rękę).
W niektórych chorobach wszystkie zmiany są do siebie mniej lub bardziej podobne (brodawczyca wirusowa), podczas gdy w innych przypadkach obserwuje się zarówno zmiany starsze, jak i nowsze, stanowiące paletę możliwych objawów klinicznych. Przykładem tych ostatnich może być liszaj obrączkowy (dermatofitoza), w przebiegu którego zmiany wczesne (utrzymujące się od dłuższego czasu) mogą być większe od zmian późnych, a w środku mają praktycznie prawidłowy wygląd z wyjątkiem centralnego wyłysienia. Sarkoidoza koni występuje w sześciu odmianach, co powoduje, że różne postacie można uznać za różne stany chorobowe.
Rozmieszczenie zmian także może być pomocne w rozpoznaniu, szczególnie w przypadkach gdzie możliwe jest ustalenie położenia zmiany pierwotnej. Przykładowo, grzybice skóry występują pierwotnie w miejscach kontaktu z siodłem lub uprzężą (dochodzi tam do współdziałania zanieczyszczonego rzędu i urazów mechanicznych) i mogą rozprzestrzeniać się na inne konie w przypadku używania tego samego siodła, względnie zakażenie przenoszone jest na inne części ciała za pomocą szczotki i zgrzebła. Niekiedy rozmieszczenie zmian jest wręcz patognomoniczne. Przykładowo wyprysk siodłowy zazwyczaj ogranicza się do miejsca, w którym leży siodło, podczas gdy streptotrichoza rozprzestrzenia się wzdłuż części grzbietu i boków wystawionych na działanie wilgoci.
Przy wielu chorobach skóry obraz kliniczny zmian nie jest typowy, w niektórych chorobach jednak zmiany są charakterystyczne dla danej jednostki chorobowej. Liszaj obrączkowy bardzo często (ale nie zawsze) ma kształt pierścienia, ale podobny wygląd może przyjąć utajona postać sarkoidozy. Niekiedy zmiany są charakterystyczne jedynie w początkowej fazie choroby, z tego względu bardzo ważne jest ustalenie ich wyglądu w czasie zbierania wywiadu. Część zmian obejmuje tylko naskórek, część dotyczy skóry właściwej, a inne obejmują tkankę podskórną. W tym przypadku najlepszym przykładem zmienności zmian, jeżeli chodzi o ich głębokość i rozmieszczenie w skórze, jest sarkoidoza koni.
Rodzaj zmian odzwierciedla często typ występującej reakcji zapalnej lub owrzodzenia. Wysiękowość może być powiązana z zakażeniem, może jednak być także powodowana przez czynniki niezakaźne. Widoczne ropienie zmiany jest objawem zakażenia, jednak w wielu przypadkach chorób zakaźnych nie występuje wysięk, który może być jednoznacznie sklasyfikowany jako ropny. Sucha zgrubiała skóra może być powodowana przez przewlekłe samouszkodzenia, jak na przykład w przypadku alergicznego wyprysku letniego (nadwrażliwość na ukąszenia muchówek z rodzaju Culicoides).
Ważne jest używanie lupy w czasie oglądania zmian swoistych, konieczne może być wystrzyżenie włosów. W ten sposób widoczny może stać się pojedynczy czerwony punkt w środku obrzękniętej zmiany pokrzywkowej. W takim przypadku możemy założyć, że zmiana pokrzywkowa została wywołana przez ukąszenie owada lub podobne miejscowe uszkodzenie skóry.
