Słyszałam na wykładach, że zachowanie kociąt jest w większym stopniu warunkowane genami przekazanymi przez kocura niż przez kotkę, co równoważy większy wpływ samic (niż nieobecnych samców) na socjalizację potomstwa w czasie odchowu. Proszę o przytoczenie doniesień naukowych potwierdzających słuszność tej tezy. A może przedstawione przeze mnie zagadnienie jest czysto teoretyczne? Analogicznie, czy u psów geny samca wywierają większy wpływ na zachowanie młodych? Współpracuję z ośrodkiem hodowli psów, który chce poprawić cechy charakteru swoich szczeniąt. Czy warto kupić nasienie zdrowego psa odpowiedniej rasy o bardzo dobrym charakterze, aby wykorzystać je do sztucznej inseminacji samic?

Wszyscy lekarze weterynarii powinni zapoznać się z tym zagadnieniem ze względu na jego duże znaczenie. Jest ono na tyle istotne, że są oni nawet zobowiązani brać udział w edukacji hodowców na temat wagi dobierania do hodowli zwierząt bez zaburzeń behawioralnych i zdrowotnych. Wiele badań przeprowadzonych na przestrzeni lat wykazało wyraźnie, że spora część cech charakteru psów i kotów ma podłoże genetyczne. Badania dotyczące kotów udowodniły, że przyjazne usposobienie kocura ma znaczący wpływ na usposobienie jego potomstwa, niezależnie od intensywności początkowego oswajania kociąt z człowiekiem.

Żadne dotychczasowe badanie nie wyjaśniło jednak, jaki jest wpływ genów kotki na charakter potomstwa. Aby to zbadać, kocięta pochodzące z paru miotów po tym samym ojcu musiałyby zostać odchowane przez matki zastępcze o różnych usposobieniach. Analiza zachowania kocięcia po przyjaznym ojcu i matce, wychowanego przez przybraną matkę o wrogim usposobieniu, dałaby szansę na odróżnienie wypływu genów od wpływu czynników środowiskowych. Jeśli kocię wyrosłoby na nieprzyjazne, oznaczałoby to, że wpływ czynników środowiskowych w przypadku tej cechy przeważa nad wpływem genów. Nasza wiedza zostałby też znacząco uzupełniona w sytuacji odwrotnej, gdyby kocię po tym samym przyjaznym ojcu, ale po matce o wrogim usposobieniu, wychowane przez przyjazną przybraną matkę, znacząco odbiegało od innych kociąt pod względem zachowania. Jeśli okazałoby się, że kocię jest wrogo usposobione, mogłoby to sugerować, że materiał genetyczny matki pełni ważniejszą rolę niż materiał genetyczny ojca lub też czynniki środowiskowe. Podsumowując – nie ma możliwości odróżnienia wpływu czynników środowiskowych od wpływu materiału genetycznego na zachowanie się kotów bez odebrania kotce młodych.

Badania nad temperamentem i charakterem psów także wykazały różny stopień dziedziczności rozmaitych cech ich charakteru. Wygląda na to, że szczególnie nieśmiałość i strachliwość są w wysokim stopniu odziedziczalne. Inne badania ustaliły, że agresja i cecha określona przez naukowców jako odwaga, śmiałość (ang. boldness) także są dziedziczne. Część badań sugerowała silny wpływ matki na zachowanie się szczeniąt, inne z kolei uznały go za minimalny. Żadne z badań nie poddało wybiórczej analizie wpływu genów ojca na zachowanie. Musimy się jeszcze dużo dowiedzieć na temat genetycznych podstaw zachowania.

Fakt, że każde z rodziców dostarcza potomstwu połowę materiału genetycznego, jest powszechnie znany, ale to, czy występują różnice w jego wpływie na kształtowanie się różnych cech, wymaga dalszych badań. Dopóki nie wyjaśnimy naszych wątpliwości, lekarze weterynarii powinni zachęcać hodowców do oceniania wszystkich zwierząt według tych samych kategorii (niezależnie od płci – przyp. tłum.), a do hodowli powinny być dopuszczane tylko zdrowe zwierzęta o przyjaznym charakterze.

Veterinary Medicine • Vol 105, No 10, October 2010, p. 470

Valarie V. Tynes, DVM, DACVB

Premier Veterinary Behavior Counseling, P.O. Box 1040, Fort Worth, TX 76101