Częstotliwość występowania niedoczynności tarczycy u psów waha się od 0,2% do 0,8%.1 Testy badające stężenie tyroksyny (T4) są szeroko dostępne, parametr ten jest jednak zmienny zarówno u psów zdrowych, jak i chorych. Nie istnieje więc żaden swoisty test wykrywający niedoczynność tarczycy u psów. Chorobę stwierdza się nie tylko w oparciu o nieprawidłowe stężenie jednego lub kilku hormonów osi tarczycowej, ale również na podstawie długotrwałej obecności pewnych objawów, które zanikają po zastosowaniu odpowiedniego leczenia. Niskie stężenie T4 jest najczęstszym zaburzeniem hormonalnym u psów z niedoczynnością tarczycy, w przebiegu innych chorób może jednak pojawić się zespół eutyreozy chorobowej. Wtedy dochodzi do obniżenia stężenia T4 oraz trijodotyroniny (T3) krążących we krwi, mimo prawidłowej czynności tarczycy.2 Co więcej, stężenie T4 we krwi jest również zmienne u poszczególnych ras. U greyhoundów obserwuje się niższe stężenie T4 w porównaniu z ogólną populacją psów.3
Mimo że zespół eutyreozy chorobowej oraz niższe stężenie T4 u greyhoundów są powszechnie znanymi faktami naukowymi, niedoczynność tarczycy jest często błędnie rozpoznawana u psów cierpiących na inną chorobę lub ogólnie u greyhoundów, przy braku odpowiednich objawów klinicznych. Autorzy tego badania starali się scharakteryzować wyniki badań wykorzystywanych do rozpoznania niedoczynności tarczycy u chartów (grupy ras, do której należą greyhoundy) oraz określić, czy niższe stężenia T4 obserwowane u greyhoundów są również spotykane u zdrowych chartów perskich (saluki).
Retrospektywna część badania skupiła się na analizie wyników oznaczania stężenia hormonu tarczycy w surowicy psów, uzyskanych w ciągu ostatnich 4,5 roku na oddziale endokrynologii the Diagnostic Center for Population and Animal Health na Uniwersytecie Stanowym Michigan. Pod uwagę wzięto jedynie przypadki chartów, u których lekarz weterynarii stwierdził na podstawie testu niedoczynność tarczycy i zalecił podawanie lewotyroksyny. Po wykluczeniu psów, które otrzymywały egzogenny hormon tarczycy w czasie testów, do badania zakwalifikowano 398 psów.
W tej grupie niedoczynność tarczycy została rozpoznana u 30 pacjentów (7,5%), mimo że wszystkie stężenia hormonów tarczycy znajdowały się w przedziale wartości referencyjnych, a u 286 psów (71,9%) zanotowano stężenia T4 lub T3 poniżej zakresu wartości referencyjnych dla ogólnej populacji psów, ale stężenie TSH było prawidłowe (a więc charakterystyczne dla zespołu eutyreozy chorobowej) albo nie zostało zmierzone. Jedynie u 65 psów (16,3%) stwierdzono obniżone stężenie T4 lub T3 w surowicy jednocześnie z podwyższonym stężeniem TSH lub stężeniem autoprzeciwciał przeciwko tyreoglobulinie. Każde z tych dwóch ostatnich zaburzeń jest bardziej swoiste przy rozpoznawaniu niedoczynności tarczycy, jeżeli występuje jednocześnie z obniżonym stężeniem T4 lub T3 w surowicy.
W prospektywnej, przekrojowej części badania zajęto się oceną pięciu hormonów związanych z tarczycą u 283 zdrowych saluki w wieku od 12 do 167 miesięcy i porównano te wyniki z laboratoryjnymi zakresami referencyjnymi dla ogólnej populacji psów. Stan zdrowia wszystkich saluki objętych badaniem uznano za prawidłowy na podstawie wywiadów z właścicielami oraz badań fizykalnych przeprowadzonych w momencie pobierania próbki krwi. Psy, które otrzymywały leki mające wpływ na stężenia hormonów tarczycy, takie jak glikokortykosteroidy i leki przeciwdrgawkowe, zostały wykluczone z badania. Wśród tych saluki u 154 z 282 (54,6%) i 120 z 281 (42,7%) stężenie odpowiednio T4 i T3 w surowicy znajdowało się poniżej zakresu referencyjnego. Mimo że obniżone stężenie T4 notowano często, jedynie u 25 saluki (8,9%) wykazano również wzrost stężenia TSH w surowicy, przy czym u czterech z tych psów stwierdzono też stężenie autoprzeciwciał przeciwko tyreoglobulinie powyżej górnej wartości referencyjnej. Saluki płci męskiej wykazywały znacznie niższe stężenia T4 oraz wolnej T4 (fT4) w porównaniu z sukami tej rasy. Stężenia T4, fT4 oraz TSH były związane zarówno z wiekiem, jak i masą ciała.
Komentarz
Pomiar TSH w surowicy jest konieczny, by odróżnić psy z zespołem eutyreozy chorobowej od tych z niedoczynnością tarczycy. W większości przypadków, ale nie we wszystkich, u psów z niedoczynnością tarczycy stężenie TSH wzrasta powyżej górnej wartości referencyjnej, podczas gdy u psów z zespołem eutyreozy chorobowej wartość tego parametru jest prawidłowa lub obniżona. Zależności te zostały udowodnione, powyższe badanie sugeruje jednak, że niedoczynność tarczycy jest rozpoznawana u wielu chartów jedynie na podstawie niskiego stężenia hormonów tarczycy lub mimo jednoczesnych wyników badań czynności tarczycy, które nie wskazują na to zaburzenie. Autorzy badania nie odnosili swoich wyników do innych ras, ale niepotwierdzone dane (wynikające również z naszego doświadczenia) sugerują, że zbyt częste rozpoznawanie niedoczynności tarczycy zdarza się nie tylko u chartów.
Obserwacja autorów, że u 7,5% chartów, u których stężenie hormonów tarczycy było prawidłowe, rozpoznano niedoczynność tarczycy i zalecono im podawanie hormonów, jest niepokojąca. Wskazaniem do badania osi tarczycowej są charakterystyczne objawy kliniczne, takie jak wzrost masy ciała, obniżona aktywność i łysienie. Te objawy nie są jednak patognomoniczne dla niedoczynności tarczycy, a więc należy przeprowadzić diagnostykę różnicową, jeżeli stężenie T4 w surowicy jest w normie. Jeżeli stężenie T4 w surowicy jest obniżone, przed ustaleniem rozpoznania należy zmierzyć stężenie TSH. Podwyższone stężenie TSH w surowicy u zwierzęcia z obniżonym stężeniem T4 odznacza się 75-procentową czułością i 69-95-procentową swoistością w rozpoznawaniu niedoczynności tarczycy.4 Do wzrostu produkcji TSH w przysadce dochodzi u większości psów z niedoczynnością tarczycy, gdy stężenie krążącego T4 jest patologicznie obniżone. Proces ten nie zachodzi w przypadku psów z zespołem eutyreozy chorobowej.
Jedynym budzącym zastrzeżenia elementem retrospektywnej części badania jest założenie autorów, że wszystkie charty cierpią na klasyczną niewydolność tarczycy, która może być definitywnie rozpoznana jedynie na podstawie oznaczania stężenia hormonów tarczycy w surowicy. Niestety, wzrost stężenia TSH nie odznacza się 100-procentową czułością w rozpoznawaniu niedoczynności tarczycy i u niektórych psów cierpiących na to zaburzenie stężenie TSH może pozostawać w normie. Innym objawem, który może wskazywać na wysokie ryzyko niedoczynności tarczycy, jest obecność autoprzeciwciał przeciwko tyreoglobulinie, związana prawdopodobnie z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy. Zdarza się również, że T3 lub autoprzeciwciała przeciwko T4 mogą reagować krzyżowo z próbami wykrywającymi te konkretne hormony. Z tego powodu prawidłowe wyniki badań mogą nie odzwierciedlać w pełni stężenia hormonów tarczycy u danego pacjenta. Co więcej, z niewiadomych przyczyn u niewielkiej części psów ze stałymi objawami klinicznymi sugerującymi upośledzoną czynność tarczycy, stężenia wszystkich lub niektórych hormonów tarczycy mają prawidłowe wartości. Po wykluczeniu innych chorób, za pośrednią metodę rozpoznawania niewydolności tarczycy u tych psów może posłużyć kliniczna reakcja na empiryczne podanie lewotyroksyny. Autorzy nie zbadali, u ilu psów przeprowadzono pogłębione badania w celu wykluczenia innych chorób, zanim wykonano ponowne badanie osi tarczycowej i rozpoczęto stosowanie hormonów tarczycy. Co więcej, nie jest jasne, czy u tych atypowych psów z niedoczynnością tarczycy mogą występować predyspozycje rasowe. Być może u chartów istnieje tendencja do uzyskiwania prawidłowych wyników badań czynności tarczycy pomimo objawów klinicznych charakterystycznych dla zaburzeń tego narządu. Pomijając te teoretyczne rozważania, trudno zaakceptować tak wysoką prewalencję pacjentów atypowych jak w przypadku tego badania, dlatego też zbyt częste rozpoznawanie niedoczynności tarczycy jest najbardziej prawdopodobnym wytłumaczeniem.
Obserwacja niższego niż w przypadku ogólnej populacji psów stężenia całkowitego T4 i fT4 w surowicy u saluki sugeruje, że wcześniej zgłaszane różnice u greyhoundów mogą w rzeczywistości być charakterystyczne dla całej grupy chartów, a nie dla konkretnej rasy. Nie wiadomo, z jakiego powodu taka różnica pojawia się u jednej lub kilku ras. Słuszna wydaje się sugestia autorów, że u niektórych ras receptor dla hormonów tarczycy może mieć większe powinowactwo do T4, T3 lub fT4 albo szybkość degradacji tych hormonów jest niższa. W obu przypadkach obniżone stężenie T4 w surowicy nie wynika z niższego stężenia wewnątrzkomórkowego i powinno być spodziewanym wynikiem badania. Przed odniesieniem wyników do całej grupy chartów podobne badania powinny być przeprowadzone u innych ras (np. chartów afgańskich, borzojów, wilczarzy irlandzkich, charcików włoskich, chartów szkockich, whippetów oraz innych, rzadszych ras). Jedyną niedoskonałością tego badania była pobieżna ocena stanu zdrowia saluki. Jeżeli więc podgrupa tych psów cierpiała na niewykrytą niedoczynność tarczycy, wyniki badań stężenia hormonów tarczycy były niższe niż w przypadku rzeczywiście zdrowych przedstawicieli tej rasy. Niemniej jednak te różnice rasowe sugerują, że rozpoznanie niedoczynności tarczycy u saluki powinno opierać się nie tylko na obniżonym stężeniu T4, T3 lub fT4, ale również na wartości stężenia TSH w surowicy. Jak wcześniej wspomniano w ogólnej dyskusji na temat niedoczynności tarczycy, 9% zdrowych saluki ma podwyższone stężenie TSH, a więc rozpoznanie u nich tego zaburzenia powinno być uzależnione również od obecności charakterystycznych objawów klinicznych.
Veterinary Medicine • Vol 106, No 1, January 2011, p. 12
Opracowanie:
Scott Owens, DVM,
Barrak Pressler, DVM, PhD, DACVIM
Department of Veterinary Clinical Sciences, School of Veterinary Medicine, Purdue University, West Lafayette, IN 47907
Na podstawie:
Shiel RE, Sist M, Nachreiner RF, et al. Assessment of criteria used by veterinary practitioners to diagnose hypothyroidism in sighthounds and investigation of serum thyroid hormone concentrations in healthy Salukis. J Am Vet Med Assoc 2010;236(3):302-308
