Odpowiedź

Prawidłowa odpowiedź to d) przewód nosowo-podniebienny

Omówienie

Przewód nosowo-podniebienny jest zazwyczaj rozpoznawany przypadkowo, a jego obecność u psów i kotów nie wiąże się z żadnymi objawami klinicznymi. Nie ma też potrzeby stosowania jakiegokolwiek leczenia. Przewód ten często występuje u świń, małp, kotów, psów i królików, ale rzadko zdarza się u ludzi.¹ Synonim określenia „przewód nosowo-podniebienny” to przewód siekaczowy.

Anatomia

Ujścia przewodu nosowo-podniebiennego w jamie ustnej leżą bocznie po obu stronach brodawki siekaczowej.² Przewód wychodzi z jamy ustnej przez szczelinowate otwory i rozszerza się grzbietowo-tylnie przez 1-2 cm w stronę szczeliny podniebiennej, otwierając na spodzie jamy nosowej.²

W medycynie człowieka przeprowadzono badania różnic anatomicznych w budowie tej okolicy, nie ma jednak takich badań w medycynie weterynaryjnej. Przewód nosowo-podniebienny może być stożkowy lub walcowaty. Uchodzi on centralnie, po jednej stronie lub symetrycznie po obu stronach w rejonie brodawki siekaczowej, w pobliżu linii pośrodkowej podniebienia twardego. W przewodzie nosowo-podniebiennym można znaleźć od jednego do czterech takich otworów, a w literaturze zanotowano obecność nawet sześciu. Jeśli występuje więcej niż jeden otwór, przewód nosowo-podniebienny przyjmuje kształt litery Y.^1,3

Rola

Przewód nosowo-podniebienny łączy się bezpośrednio z jamą narządu lemieszowo-nosowego, przed wejściem do jamy nosowej.² Narząd lemieszowo-nosowy u ssaków służy do odbierania bodźców w postaci gazowych lub płynnych substancji zwanych feromonami, które przedostają się do niego poprzez przewód nosowo-podniebienny. Te substancje działają u zwierząt jak stymulatory dla narządu lemieszowo-nosowego, przesyłając sygnały o znaczeniu socjalnym i seksualnym.

Sugeruje się, że u niektórych ssaków przewód nosowo-podniebienny nie zanika, co umożliwia przechodzenie bodźców feromonowych do narządu lemieszowo-nosowego.^4,5 U ludzi potrzeba posiadania wyostrzonego smaku i zapachu uległa zmniejszeniu, w związku z czym przewód nosowo-podniebienny nie był już potrzebny.^1,6

Zmiany na zdjęciach RTG

Przewód nosowo-podniebienny trudno dostrzec na zdjęciach RTG, ponieważ w przedniej części szczęki obraz szczeliny siekaczowej nakłada się na wierzchołek jednego lub obu środkowych siekaczy. Prowadzi to czasem do błędnego rozpoznania chorób zębów u ludzi i stosowania niewłaściwego leczenia.^1,7 Z tego powodu, aby zobrazować przewód na zdjęciu wewnątrzustnym, niezbędne jest wykonanie projekcji pomiędzy korzeniami środkowych siekaczy. U tego pacjenta jednak pierwszy i drugi siekacz zostały wcześniej usunięte, więc nie było takiego utrudnienia. Dodatkowo szczelina siekaczowa na zdjęciu może mieć różny kształt, rozmiar i ostrość. Nawet mimo braku środkowego siekacza, przewód nosowo-podniebienny był trudny do zobrazowania u tego psa z powodu zmniejszonej gęstości obszaru, z którego zostały usunięte korzenie siekaczy.

Po umieszczeniu sondy periodontologicznej w przewodzie na zdjęciach widać było linię obrazującą przebieg przewodu do otworu w jamie nosowej. Jest to najlepsza metoda radiograficznego uwidocznienia przewodu nosowo-podniebiennego, a wprowadzenie cienkiej sondy lub wskaźnika gutaperkowego umożliwia dokładniejszą diagnostykę za pomocą tomografii komputerowej. Wskaźniki są używane podczas tomografii w celu wizualizacji całego przebiegu przewodu od jamy ustnej do jamy nosowej.⁸

Przewody nosowo-podniebienne u ludzi

Mimo że obecność przewodu nosowo-podniebiennego i związanych z nim nieprawidłowości nie była często odnotowywana w medycynie weterynaryjnej, u ludzi spotyka się takie stany patologiczne jak torbiele przewodu nosowo-podniebiennego, włókniaki zębopochodne, przetoki ustno-nosowe oraz przewlekłe ropnie zębodołów z ujściem do zatok.¹ U ludzi przedostawanie się pokarmu i płynów przez przewód do nosa może być przyczyną przewlekłego nieżytu nosa. Objawy kliniczne związane z przewodem nosowo-podniebiennym obejmują uwięźnięcie resztek pokarmu, odgłos gwizdania, małe otwory widoczne bocznie od brodawek siekaczowych oraz niekiedy nieżyt, obrzęk lub ból.⁹

Co trzeba wiedzieć

Mimo że rekonstrukcje w rejonie szczęki i rozległa chirurgia endodontyczna nie są tak powszechnie stosowane w medycynie weterynaryjnej jak w medycynie człowieka, lekarze weterynarii powinni mieć świadomość występowania przewodu nosowo-podniebiennego oraz jego możliwych modyfikacji anatomicznych. Może to mieć znaczenie przy wykonywaniu znieczulenia i zabiegów chirurgicznych w przedniej części szczęki, szczególnie przy używaniu implantów stomatologicznych i zabiegach na podniebieniu. Trzeba pamiętać o tych zmianach podczas rutynowego badania uzębienia i nie stosować bez potrzeby zbyt wielu technik diagnostycznych i leczniczych.