Choroba krążków międzykręgowych u psów może być druzgocącą diagnozą. Decyzje dotyczące leczenia często uzależnione są zarówno od stanu neurologicznego pacjenta, jak i możliwości finansowych właściciela.
Krążki międzykręgowe – elastyczne podkładki pomiędzy kręgami – pełnią rolę amortyzatorów wstrząsów dla trzonów kręgów i otoczonego przez nie rdzenia kręgowego.
„Amortyzują one wstrząsy podczas aktywności” – mówił Simon Platt, BVM&S, FRCVS, DACVIM, DECVN, profesor neurologii w University of Georgia College of Veterinary Medicine, na konferencji weterynaryjnej Atlantic Coast 2019.
Krążek składa się z żelowej substancji (jądra miażdżystego) pokrytej i stabilizowanej przez sztywny pierścień (pierścień włóknisty). Kiedy substancja krążka w wyniku jej zwyrodnienia lub urazu wpukla się i uciska rdzeń kręgowy, skutkiem jest choroba krążków międzykręgowych (IVDD – intervertebral disk disease).
Klasyfikacja choroby krążków
Różne typy choroby krążków są w dużym stopniu powiązane z charakterystyką i historią pacjenta. W IVDD typu I Hansena zwyrodnienie proteoglikanów w centrum jądra miażdżystego skutkuje odwodnieniem, kolagenizacją i mineralizacją żelu. Stwardniała miazga zostaje następnie wypchnięta przez pierścień włóknisty i uciska na rdzeń kręgowy. Wynikające z tego stłuczenie rdzenia kręgowego powoduje jego niedokrwienie, zmiany w elektrolitach i wstrząs neurogenny, a czasem może nawet doprowadzić do ogólnoustrojowego niedociśnienia.
Jak mówi dr Platt, ten ostry stan jest stanem nagłym, a pacjent powinien zostać szybko ustabilizowany za pomocą tlenu i płynów.
Rasy chondrodystroficzne, takie jak jamniki i welsh corgi, są predysponowane do IVDD typu I. Jak mówi dr Platt, u 9 z 10 psów chondrodystroficznych w wieku dwóch lat występują zmiany zwyrodnieniowe w krążkach międzykręgowych. Te psy zwykle wykazują objawy kliniczne około 5. roku życia.
Natomiast IVDD typu II Hansena występuje zwykle u starszych (średnia wieku 7-8 lat) psów ras dużych. W tym wypadku wraz z upływem czasu następuje mineralizacja zarówno jądra, jak i otaczającego go pierścienia. Te przewlekłe zmiany prowadzą do wpuklenia się krążka i ucisku na rdzeń kręgowy. Odpoczynek i leki przeciwzapalne często mogą złagodzić objawy kliniczne i zahamować postęp choroby.
Ostre nieuciskające uwypuklenie się jądra miażdżystego (zwykle nazywane IVDD typu III Hansena) zdarza się częściej u ras dużych, ale może wystąpić u każdego psa. Nie ma charakteru zwyrodnieniowego, wiąże się raczej z urazem, który rozrywa pierścień i umożliwia nagłe przemieszczenie się prawidłowego jądra. Ponieważ substancja żelowa zwykle się rozprasza, najczęściej nie obserwuje się utrzymującego się ucisku rdzenia ani bólu. Pacjenci ci zwykle nie wymagają operacji i dobrze reagują na leki przeciwzapalne oraz rehabilitację.
Najgorszym następstwem urazowego IVDD jest postępujące rozmiękanie rdzenia. Ten stan, dotykający około 10% psów z ciężkim IVDD (te, które są sparaliżowane i nie mają czucia bólu), wiąże się z martwicą niedokrwienną i rozpuszczaniem się tkanki nerwowej. Ta szybka śmierć komórek rozprzestrzenia się wzdłuż rdzenia kręgowego w obu kierunkach od pierwotnej zmiany, rozpoczynając się w ciągu 72 godzin od uszkodzenia. Charakteryzuje się paraplegią, ostrym bólem, hipertermią, nietrzymaniem moczu, nietypowym oddychaniem i ostateczną utratą odruchów. Rozmiękanie rdzenia jest zwykle śmiertelne.
„Kryształowa kula” IVDD
W oparciu o objawy kliniczne wyróżnia się różne stopnie IVDD. Ten system pomaga wybrać kierunek leczenia i określić rokowanie związane z poszczególnymi metodami postępowania:
- stopień 1. – ból grzbietu bez upośledzenia ruchu
- stopień 2. – częściowy niedowład
- stopień 3. – całkowity niedowład
- stopień 4. – porażenie z zachowanym czuciem bólu głębokiego
- stopień 5. – porażenie z brakiem czucia bólu głębokiego.
Przewlekłość nie przekłada się bezpośrednio na stopniowanie – wyjaśnia dr Platt. „Nagły początek nie sugeruje rokowania” – mówi. – „Tym, co informuje o rokowaniu, jest odczuwanie bólu głębokiego lub jego brak”.
W przypadku psa, który jest w stanie odczuwać ból, całkowita szansa na wyzdrowienie wynosi 80%. Jeśli brak jest czucia bólu, szanse spadają do 50%, a przy jednoczesnym złamaniu kręgosłupa prawdopodobieństwo wyzdrowienia to praktycznie 0%.
Dr Platt kwestionuje zasadność wykorzystywania radiografii u ras chondrodystroficznych. Jak twierdzi, przeglądowe zdjęcia rentgenowskie niemal zawsze wskazują na mineralizację krążków – na przykład nawet u młodych bassetów czy beagli – ale rzadko umożliwiają pewne potwierdzenie istotnego uwypuklenia krążka (krążków). Zdjęcia rentgenowskie są bardziej użyteczne u ras niechondrodystroficznych w celu wykluczenia innych rozpoznań różnicowych, takich jak dyskospondyloza czy nowotwór.
Jeżeli planowany jest zabieg chirurgiczny, dr Platt zaleca tomografię komputerową (CT) lub rezonans magnetyczny (MRI), aby potwierdzić i zlokalizować zmiany. Jak twierdzi, tomografia jest badaniem szybszym i mniej kosztownym, a w niektórych przypadkach tak samo precyzyjnym.
Ciąć czy nie ciąć
Do czynników, które należy rozważyć przy opracowywaniu planu działania, zaliczają się: stan neurologiczny pacjenta, umiejscowienie zmiany, choroby współistniejące i ich leczenie, obecność lub brak poprzednich epizodów, metoda diagnostyczna i kwestie ekonomiczne. Jak mówi dr Platt, wybór pomiędzy leczeniem farmakologicznym i chirurgicznym sprowadza się ostatecznie do stanu neurologicznego pacjenta i statusu ekonomicznego właściciela. Powrót do zdrowia po IVDD oznacza, że pacjent nie odczuwa więcej bólu, może poruszać się bez asysty i jest w stanie kontrolować oddawanie moczu i kału.
