13/07/2021
Artykuł pt. „The Giardiasis in cats guidelines” został opublikowany przez Tima Gruffydd-Jonesa i wsp. w „Journal of Feline Medicine and Surgery” (2013, 15, 650-652). Ta aktualizacja została opracowana przez Corine Boucraut-Baralon (data aktualizacji: czerwiec 2020).
Giardia to pasożytniczy pierwotniak, który kolonizuje jelito cienkie kotów i może powodować biegunkę. Biotypy uważane za swoiste dla kotów wydają się niegroźne dla ludzi, ale biotypy odzwierzęce (izolowane z przypadków u ludzi) często występują u kotów. Zakażenie odnotowuje się najczęściej u młodych kotów, szczególnie w środowiskach, gdzie żyje wiele osobników. Zakażone zwierzęta, u których występują objawy kliniczne, wykazują biegunkę pochodzącą z jelita cienkiego, co może wiązać się z utratą masy ciała. Rozpoznanie jest zwykle oparte na wyniku testu ELISA dla antygenu kałowego lub flotacji z siarczanem cynku z kilku zbiorczych próbek kału. Testy PCR są dostępne, ale nie są szeroko stosowane. Zarażenie można wykryć u klinicznie zdrowych kotów, dlatego interpretacja dodatnich wyników u kotów z biegunką powinna być ostrożna. Lekiem z wyboru jest fenbendazol lub metronidazol. Ponieważ wtórne zmiany w jelitach występują jeszcze przez jakiś czas, biegunka może pojawiać się nawet po wyeliminowaniu pasożyta.
Pasożytnicze, mające wici pierwotniaki Giardia duodenalis określane były różnymi nazwami (również jako G. lamblia lub G. intestinalis). Giardia mogą występować u wielu żywicieli, w tym u człowieka. Zidentyfikowano osiem różnych podtypów molekularnych, oznaczonych A-H (tab. 1). F to podgrupa występująca u kotów, podczas gdy A i B to główne podgrupy u ludzi (Lebbad i wsp., 2010). Z tego względu choroby tej nie uznano za zoonozę (Xiao i Fayer, 2008; Ballweber i wsp., 2010), chociaż liczne niedawne badania wykazały, że podtypy A i B są izolowane od psów i kotów, czasami częściej niż podtyp F, uważany za swoisty dla kotów.
Pasożyt ten charakteryzuje się prostym cyklem życiowym. Żyje w dolnym odcinku jelita cienkiego kota w postaci trofozoitu przylegającego do ściany jelita. Namnaża się przez podział podłużny, w wyniku którego powstają otorbione formy, które są wydalane z kałem wraz z trofozoitami.
Giardia są wydalane z kałem i przenoszone drogą pokarmową. Mimo że trofozoity są wydalane z kałem, nie przeżywają długo w środowisku i jest mało prawdopodobne, aby spowodowały zarażenie. Natomiast cysty są wysoce inwazyjne – aby doszło do zarażenia, wystarczy połknięcie niewielkiej ich liczby. W idealnych warunkach cysty mogą przetrwać w środowisku nawet do kilku miesięcy, dlatego może dojść do pośredniego przeniesienia w wyniku zanieczyszczenia odchodami.
Badania epidemiologiczne przeprowadzone w różnych krajach, z wykorzystaniem próbek pobieranych w różnych populacjach kotów, wykazały zmienną częstość występowania inwazji. Wyniki różniły się w zależności od zastosowanego przesiewowego testu diagnostycznego, ale generalnie prewalencja wahała się od 1 do 20% (Paoletti i wsp., 2010; Dado i wsp., 2012; Sotiriadou i wsp., 2013; Hinney i wsp., 2015; Pallant i wsp., 2015; Piekarska i wsp., 2016; Gil i wsp., 2017; Kostopoulou i wsp., 2017). W ostatnich badaniach wykonanych w Hiszpanii częstość zarażenia u kotów była niska w porównaniu z psami (de Lucio i wsp., 2017; Gil i wsp., 2017). W jednym z ostatnich badań przeprowadzonych w Niemczech prewalencja giardiozy u psów i kotów okazała się wyższa – odpowiednio 30% i 17% u psów i kotów, co zostało potwierdzone za pomocą testu ELISA wykrywającego koproantygen (Sommer i wsp., 2018).
W niedawnej metaanalizie wykazano, że częstotliwość występowania była wyższa u kotów z biegunką w porównaniu ze zdrowymi zwierzętami (Bouzid i wsp., 2015). W wielu badaniach prewalencja była również wyższa u młodych kotów (Bouzid i wsp., 2015; Pallant i wsp., 2015; Kostopoulou i wsp., 2017), a w jednym niemieckim badaniu także u kotów rasowych (Pallant i wsp., 2015). Wydaje się, że giardioza częściej występuje w schroniskach niż u kotów bytujących w domach (Hinney i wsp., 2015; de Lucio i wsp., 2017; Gil i wsp., 2017).
Tabela 1. Zespoły genetyczne (podtypy) Giardia duodenalis występujące u różnych gatunków (poprawiona nomenklatura, Thompson i Monis, 2012)
Pasożyt może powodować uszkodzenie i zanik komórek nabłonka dolnego odcinka jelita cienkiego, wywołując reakcję zapalną. Może dojść do uszkodzenia kosmków jelitowych, prowadzącego do zaburzeń wchłaniania.
Młode koty są bardziej podatne zarówno na zarażenie, jak i na spowodowaną nim chorobę. Większość inwazji prowadzących do wystąpienia objawów klinicznych dotyczy kotów poniżej pierwszego roku życia. Wiele inwazji Giardia nie jest związanych z klinicznie jawną chorobą, a znaczenie tego pasożyta w wywoływaniu biegunki u kotów nie jest jasne. Zarażenia eksperymentalne prowadzą do pojawienia się objawów klinicznych, ale nie we wszystkich przypadkach. Mechanizm wywoływania biegunki jest niejasny, uważa się jednak, że ma ona związek z zaburzeniami wchłaniania. Może temu towarzyszyć utrata masy ciała, co niekiedy jest dominującym objawem. Typowa jest biegunka z jelita cienkiego, z wydalaniem płynnego lub półpłynnego kału. Czasami jednak może wystąpić biegunka z jelita grubego. Kał zawiera wówczas śluz/krew. Objawy mogą utrzymywać się tygodniami.
Odpowiedź immunologiczna na zarażenie Giardia jest słabo poznana u kotów. W oparciu o informacje pochodzące od innych gatunków przypuszcza się, że odporność komórkowa i przeciwciała IgA są kluczowe dla zapewnienia ochrony.
Inwazję rozpoznaje się na podstawie bezpośredniego badania rozmazów kału (badanie mokre), flotacji kału, testu ELISA na obecność antygenu w kale, bezpośredniej immunofluorescencji w rozmazach kału i testu PCR.
W świeżych rozmazach kału można zidentyfikować trofozoity. Mają one zdolność do przemieszczania się. Niewielką ilość świeżo wydalonego kału lub śluzu miesza się na szkiełku mikroskopowym z kroplą roztworu fizjologicznego, przykrywa szkiełkiem nakrywkowym i natychmiast ogląda pod mikroskopem przy powiększeniu 100×. Dalsze badanie przy powiększeniu ×400 pozwala na ostateczną identyfikację. Możliwe jest również badanie mikroskopowe próbek z dwunastnicy pobranych podczas badania endoskopowego jelita cienkiego pod kątem trofozoitów. Giardia mają jednak tendencję do przebywania w dalszym odcinku jelita cienkiego kotów, poza zasięgiem badania endoskopowego (McDowall i wsp., 2011).
