Mimo że większości właścicieli kotów podawanie leków przezskórnie nie sprawia trudności, tę drogę podania należy wybierać ostrożnie ze względu na fakt, że większość preparatów stosowanych w ten sposób wchłania się tylko częściowo. Postępowanie w przypadku kota ze skórnym zespołem atopowym powinno mieć charakter wielokierunkowy:
1. określenie rodzaju alergii
2. wykonanie alergicznych testów śródskórnych lub serologicznych
3. opracowanie immunoterapii swoistej
4. wdrożenie leczenia przeciwświądowego początkowo w postaci leków przeciwhistaminowych, preparatów o działaniu miejscowym lub niskich dawek leków immunomodulujących albo przeciwzapalnych
5. przeprowadzanie regularnych badań kontrolnych.
Glikokortykosteroidy
Lekami o działaniu ogólnym, które można wykorzystać w leczeniu skórnego zespołu atopowego u kotów będących w trakcie immunoterapii swoistej, są między innymi glikokortykosteroidy (prednizolon, metyloprednizolon, deksametazon, triamcynolon, Depo-medrol w postaci iniekcji). Na wczesnych etapach choroby glikokortykosteroidy z reguły zapewniają szybkie złagodzenie świądu, z czasem jednak ich skuteczność ulega zmniejszeniu. Dostępne są w różnych postaciach, takich jak tabletki, iniekcje, forma płynna, co umożliwia właścicielowi wybór postaci leku najbardziej odpowiedniej dla swojego zwierzęcia.
W przypadku chorób skóry często konieczne staje się jednak stosowanie glikokortykosteroidów w wyższych dawkach, co podczas długotrwałej terapii wiąże się z ryzykiem bardzo wielu działań niepożądanych. Wśród dermatologicznych skutków ubocznych przedłużającej się steroidoterapii u kotów wymienia się zanik skóry, zanik mieszków włosowych lub wyłysienia. Ponadto działaniami niepożądanymi glikokortykosteroidów są: nadmierne pragnienie, wielomocz, większa podatność na zakażenia (skóry, układu oddechowego, dróg moczowych), hiperglikemia, azotemia oraz choroby wątroby. W przypadku chorób skóry najkorzystniej byłoby zatem podawać glikokortykosteroid o najmniejszej sile działania, w najniższej skutecznej dawce zapewniającej pacjentowi komfort chorowania. Świąd uznaje się za akceptowalny, kiedy jego natężenie jest łagodne (2-3 w 10-stopniowej skali świądu). Dążenie do tego, by poziom świądu wynosił 0/10, prawdopodobnie przełoży się na wprowadzenie tak wysokiej dawki glikokortykosteroidu, że wykluczy to jego bezpieczne długofalowe stosowanie.
Inhibitory
Atopica (zmodyfikowana cyklosporyna) to inhibitor kalcyneuryny hamujący limfocyty T. W medycynie weterynaryjnej preparatem zarejestrowanym do stosowania u kotów jest roztwór doustny cyklosporyny w postaci mikroemulsji, który u większości kotów łatwiej jest dawkować. Na efekt działania zmodyfikowanej cyklosporyny podawanej w dawce 7 mg/kg m.c./dzień u kotów ze skórnym zespołem atopowym trzeba czekać nawet do 6 tygodni. Po osiągnięciu stanu stabilizacji (zwykle po 4-6 tygodniach leczenia) u wielu pacjentów dawkę zmodyfikowanej cyklosporyny można powoli zmniejszać aż do najniższej skutecznej (podawanej co drugi dzień lub dwa razy w tygodniu).3 W przypadku długofalowej terapii skórnego zespołu atopowego u kotów cyklosporyna może okazać się bezpieczniejsza niż prednizolon, ponieważ w mniejszym stopniu wpływa na stężenie glukozy we krwi i nie jest groźna dla osobników ze współistniejącą chorobą serca. Lek ma jednak gorzki smak i u niektórych kotów może powodować ślinotok, wymioty, obniżenie apetytu lub jadłowstręt. Ponadto buteleczka z doustnym roztworem cyklosporyny po otwarciu narażona jest na dostęp powietrza i substancja czynna szybko ulega degradacji (w ciągu 11 tygodni w przypadku objętości 17 ml i 8 tygodni w przypadku objętości 5 ml). Zjawisko to trzeba uwzględnić zwłaszcza w okresie zmniejszania dawki leku, kiedy szczególnie ważne jest, aby aktywność substancji czynnej nie ulegała zmianom. Po 6 tygodniach od rozpoczęcia leczenia zmodyfikowaną cyklosporyną, a następnie co 6-8 miesięcy należy przeprowadzać kontrolne badania kliniczne i badania biochemiczne surowicy. Ponadto podczas terapii nie należy podawać zwierzęciu karm zawierających surowe produkty oraz nie wolno dopuszczać, aby kot polował, ponieważ pozwala to uniknąć określonych chorób zakaźnych.
Oklacytynib jest nowym inhibitorem kinazy janusowej, przeznaczonym zgodnie z zaleceniem producenta do zwalczania świądu towarzyszącego alergicznemu zapaleniu skóry u psów.4 Podawanie leku kotom uznaje się za jego zastosowanie poza zaleceniami rejestracyjnymi. Istnieje jednak kilka badań analizujących dawkowanie i skuteczność oklacytynibu u kocich pacjentów. Doświadczenia kliniczne autora, podobnie jak wyniki powyższych badań wskazują, że w przypadku kotów z alergią oklacytynib podawany doustnie w dawce 0,4-0,6 mg/kg m.c. przez dwa tygodnie dwa razy dziennie, a następnie raz dziennie, odznacza się < 50% skutecznością.5 Opublikowano również wyniki stosowania u kotów wyższych dawek oklacytynibu: 1 mg/kg m.c. dwa razy dziennie w leczeniu mastocytozy, 0,5-1 mg/kg m.c. dwa razy dziennie w leczeniu astmy oraz 1 mg/kg m.c. dwa razy dziennie w leczeniu alergicznego zapalenia skóry.6-8 W większości przypadków lek był dobrze tolerowany, a najczęściej obserwowanym objawem ubocznym okazała się utrata masy ciała.5
Podczas długotrwałego stosowania oklacytynibu u kotów wskazane jest wykonywanie kontrolnych badań krwi z uwzględnieniem oceny parametrów nerkowych oraz wartości SDMA (symetryczna dimetyloarginina – biomarker czynności nerek). Przed rozpoczęciem leczenia należy natomiast zaprzestać podawania zwierzętom karmy zawierającej surowe produkty, a także przeprowadzić przesiewowe testy na obecność wirusa nabytego niedoboru immunologicznego kotów (FIV) i wirusa białaczki kotów (FeLV).5 Oklacytynib jest dostępny w postaci tabletek. Można go bezpiecznie stosować u kotów z cukrzycą i chorobami serca, obecnie brakuje jednak jeszcze badań weryfikujących bezpieczeństwo długotrwałego stosowania oklacytynibu u kocich pacjentów.
Leki przeciwhistaminowe
Leki przeciwhistaminowe mogą stanowić bezpieczną, mało kosztowną i skuteczną formę leczenia uzupełniającego skórnego zespołu atopowego u kotów. Autor u swoich kocich pacjentów stosuje z reguły chlorofenaminę w dawce 2 mg doustnie lub cetyryzynę w dawce 5 mg doustnie dwa razy dziennie. Leki przeciwhistaminowe w większości przypadków sprawdzają się najlepiej w połączeniu z innymi lekami, takimi jak glikokortykosteroidy lub zmodyfikowana cyklosporyna. W miarę postępów immunoterapii swoistej u wielu kotów udaje się jednak łagodzić objawy za pomocą samego leku przeciwhistaminowego.
Leki przeciwhistaminowe I generacji mogą wykazywać pewien efekt uspokajający, ale zwykle jest on słabo wyrażony i z czasem ustępuje. Leki przeciwhistaminowe II generacji, takie jak cetyryzyna, mają na ogół słabsze działanie sedacyjne i mogą skuteczniej stabilizować eozynofile i obwodowe receptory histaminowe typu H1.
Dodatkowa metoda leczenia
W leczeniu skórnego zespołu atopowego u kotów pomocna bywa gabapentyna – w postaci monoterapii lub jako leczenie wspomagające. Mechanizm działania gabapentyny nie został jeszcze w pełni poznany, jest ona jednak bezpieczna i często skuteczna w przypadku pacjentów odczuwających stres, dyskomfort lub przeczulicę. Dawka gabapentyny dla kotów wynosi 5-10 mg/kg m.c. co 8-12 godzin, przy czym na pełen efekt jej działania trzeba czekać 1-2 miesiące, a lek po długotrwałym stosowaniu wymaga stopniowego odstawiania.9
Podsumowanie
Podsumowując, skórny zespół atopowy u kotów jest chorobą przewlekłą, której nie można całkowicie wyleczyć, ale można łagodzić jej objawy. Należy dążyć do zapewnienia zwierzęciu jak najlepszej jakości życia, zachowania więzi między właścicielem a kotem oraz ograniczenia w możliwie największym stopniu działań niepożądanych prowadzonego leczenia. Stała komunikacja z klientem, dostosowywanie planu leczenia do danego pacjenta i regularne wizyty kontrolne sprawią, że nasze długofalowe postępowanie w przypadku skórnego zespołu atopowego u kotów będzie skuteczniejsze.
