11/09/2025
Julia Fritz, Jan S. Suchodolski
Anton, 2,5-letni niekastrowany samiec rasy pudel duży o masie 21 kg (ryc. 1), został skierowany na konsultację żywieniową u dyplomowanego specjalisty ds. żywienia weterynaryjnego [EBVS (European Board of Veterinary Specialisation), DECVCN (diplomate of the European College of Veterinary and Comparative Nutrition)]. Anton miał historię przewlekłej biegunki (trwającej ponad trzy tygodnie). Kał psa był miękki, lepki, konsystencją przypominający kał krowi (wynik 6 według 7-stopniowej skali Purina fecal score), o nieprzyjemnym zapachu, a do defekacji dochodziło wielokrotnie w ciągu dnia. Według właściciela pierwszy kał poranny był zazwyczaj uformowany, natomiast później w ciągu dnia stolce stawały się miękkie, jak opisano powyżej (ryc. 2). Właściciel stwierdził, że Anton miał wspomniane problemy od wieku szczenięcego.
Ryc. 1. Anton, 2,5-letni niekastrowany samiec rasy pudel duży o masie 21 kilogramów z objawami klinicznymi przewlekłej biegunki.
Ryc. 2. Kał w momencie konsultacji. Konsystencja kału często była miękka, lepka, przypominająca „krowie placki” (wynik 6/7 według skali Purina fecal score).
Historia medyczna ujawniła, że gdy Anton był szczenięciem, rozpoznano u niego inwazję Giardia i zastosowano leczenie fenbendazolem w dawce 50 mg/kg m.c. raz dziennie. W tym samym czasie podejrzewano u niego dysbiozę jelitową na podstawie wyników posiewu bakteryjnego kału. Leczenie przewlekłej biegunki i dysbiozy jelitowej obejmowało różne próby dietetyczne. Według właściciela dieta składająca się z surowego mięsa z gotowanymi ziemniakami lub ryżem była związana z lepszą, ale niezadowalającą odpowiedzią kliniczną. Podczas ostatniego badania klinicznego Anton był ożywiony, czujny, a ocena jego kondycji ciała (ang. body condition score, BCS) wynosiła 4/9. W badaniu klinicznym nie odnotowano żadnych nieprawidłowości. Badanie kału w kierunku pasożytów było ujemne.
Szczegółowa historia żywieniowa ujawniła, że na dietę Antona składała się mieszanka komercyjnej suchej karmy oraz karmy wilgotnej [dzienna porcja wynosiła 250 gramów suchej karmy (jagnięcina, śledź, jajko, groch, komosa ryżowa) i 250 gramów karmy wilgotnej (wołowina, drób, kurczak)]. Właściciel stwierdził, że Anton jest bardzo wybredny i często odmawia jedzenia komercyjnej karmy. W rezultacie właściciel podawał psu w ciągu dnia różne przysmaki, aby zachęcić go do spożywania pokarmu. Przysmaki obejmowały suszoną wołowinę, miękkie paski wołowe, surową skórę, ser, płuca i ścięgna jelenia. Anton otrzymywał prawie 100 gramów wspomnianych przysmaków dziennie (650 gramów tygodniowo).
Po dokładnym i szczegółowym wypytaniu o związek czasowy między regularną dietą, otrzymywaniem przysmaków a objawami klinicznymi biegunki właściciel wspomniał, że Anton wydawał się mieć częstsze epizody ostrej biegunki po zjedzeniu miękkich pasków wołowych i surowej skóry. Zazwyczaj nie doświadczał biegunki, gdy jako przysmak otrzymywał ser.
Na podstawie historii klinicznej za główne rozpoznania różnicowe zostały początkowo uznane niekorzystne reakcje na pokarm, w tym zarówno nietolerancja pokarmowa, jak i alergia pokarmowa. Wcześniejsze próby z dietą zawierającą nowe białko były nieskuteczne. Ponieważ właściciel był lekarzem weterynarii, nieprzestrzeganie zaleceń przez właściciela nie było uważane za potencjalną przyczynę niepowodzenia próby dietetycznej.
Po uznaniu alergii pokarmowej za mało prawdopodobną jako wstępne rozpoznanie przyjęto nietolerancję pokarmową. Dodatkowym dowodem potwierdzającym nietolerancję pokarmową było to, że konsystencja kału była bardziej prawidłowa rano i stopniowo pogarszała się w ciągu dnia, a przysmaki o podejrzewanej niskiej strawności białka były wyraźnie związane z nasileniem biegunki. Ponadto ilość tych przysmaków jako odsetek całkowitego dziennego spożycia pokarmu była wysoka (około 15%). Korzystna reakcja kliniczna na domową dietę składającą się z nowych surowych źródeł mięsa i ziemniaków dodatkowo potwierdziła podejrzenie, że niska strawność dostarczanego pokarmu była najbardziej prawdopodobnym powodem złej konsystencji kału.
Początkowe postępowanie dietetyczne polegało na zaleceniu właścicielowi, aby całkowicie wyeliminował z diety Antona wszystkie komercyjne przysmaki o niskiej strawności i zamiast tego podawał psu małe ilości sera, który zazwyczaj ma wysoką strawność i w przeszłości nie był związany z biegunką u pacjenta. Stosowana karma (sucha i mokra) nie została początkowo zmieniona. Właściciel został następnie poproszony, aby przyprowadził Antona na wizytę kontrolną za 14 dni.
W ciągu kilku dni nastąpiła szybka poprawa kliniczna. Częstotliwość oddawania kału uległa zmniejszeniu do jednorazowo w ciągu dnia, a ocena konsystencji kału wynosiła stale 2/7 (ryc. 3).
Ryc. 3. Zdjęcie kału po zaprzestaniu podawania psu przysmaków o niskiej strawności.
Podczas wizyty kontrolnej dwa tygodnie później właściciel zgłosił, że Anton po raz pierwszy od lat oddaje stały kał. Długoterminowa obserwacja przez cztery lata wykazała, że konsystencja oraz częstotliwość oddawania kału u pacjenta pozostały prawidłowe.
Objawy kliniczne przewlekłej biegunki mogą wynikać z wielu przyczyn. Rozpoznania różnicowe obejmują przyczyny zakaźne, takie jak pasożyty lub swoiste patogeny bakteryjne (na przykład Salmonella, Campylobacter jejuni). Uważa się, że etiologia zakaźna jest rzadka. W niedawnym badaniu oceniającym 466 psów domowych występowanie pasożytów stwierdzono u zaledwie 6% zwierząt.1 Podobnie częstość występowania C. jejuni wynosiła 5% (10 ze 185 psów ze schroniska),2 a Salmonella 2,5% (60 z 2422 psów domowych).3
Częstszymi przyczynami przewlekłej biegunki są przewlekłe enteropatie. Przewlekłe enteropatie to termin określający różne podgrupy przewlekłych zaburzeń jelitowych, które są klasyfikowane na podstawie reakcji na leczenie. Obejmują one enteropatie reagujące na dietę, błonnik, leki immunosupresyjne oraz antybiotyki.4 Ich patofizjologia nie jest dobrze poznana, ale prawdopodobnie jest to połączenie dysbiozy jelitowej, stanu zapalnego, niszczenia ochronnej warstwy śluzu nabłonkowego i zwiększonej przepuszczalności jelitowej. Nasilenie i zakres tych zmian różnią się u poszczególnych zwierząt, dlatego nie są znane konkretne biomarkery pozwalające przewidzieć, na którą metodę leczenia pacjenci zareagują najlepiej. Z tego powodu stosuje się etapowe podejście do leczenia, jako pierwszy krok często przeprowadza się próby dietetyczne.5-7
Różne niedawno przeprowadzone badania wykazały, że większość psów z przewlekłymi enteropatiami, szczególnie tych z łagodniejszymi wskaźnikami aktywności klinicznej i bez oznak choroby ogólnoustrojowej, reaguje na modyfikację diety. W zależności od rodzaju badania od 55 do 81% psów z przewlekłymi enteropatiami zostało sklasyfikowanych jako pacjenci z enteropatiami reagującymi na dietę.8-11 Jest prawdopodobne, że enteropatie reagujące na dietę to termin obejmujący różne choroby, ponieważ w badaniach tych wykazano, że remisję kliniczną wywołują różne rodzaje diet. Obejmują one wysoce strawne diety żołądkowo-jelitowe, diety hydrolizowane, diety wzbogacone w błonnik i diety z nowym białkiem.4,7,10,12 Nie ma jednak jasnego czynnika prognostycznego pozwalającego określić, która dieta może zadziałać najlepiej u danego pacjenta. Dlatego zaleca się zebranie szczegółowej historii żywieniowej w celu znalezienia możliwych związków między różnymi dietami podawanymi zwierzęciu a rozwojem objawów klinicznych.
