16/03/2018
Ryc. 1. Niewłaściwe postępowanie z kotem może prowadzić do zranień oraz wzmacnia takie ryzykowne zachowanie zwierzęcia.
Wpływ na wzbogacający efekt takiej stymulacji socjalnej może mieć również charakter kontaktu ludzi z kotami. Soennichsen i Chamove (2002) (23) wykazali w badaniu, że koty częściej reagowały pozytywnie, a rzadziej negatywnie w odpowiedzi na głaskanie przez ich właścicieli, gdy kontakt fizyczny dotyczył okolicy skroniowej. Odwrotny efekt był obserwowany, gdy kontakt dotyczył okolicy ogona. Jednakże, w przeciwieństwie do tych badań, wielu właścicieli mówi o pozytywnej reakcji ich kotów na drapanie nad ogonem. Ze względu na możliwość wywołania agresywnego zachowania, wrażliwe okolice ciała, takie jak brzuch, powinny być omijane (ryc. 1).
Powodzenie kontaktu z kotem zależy również od jego stałości i przewidywalności. Na przykład Gourkow i Fraser (2006) (24) wykazali, że istotnie większa część schroniskowych kotów była adoptowana, jeśli przez ponad 21 dni w stały i przyjemny dla nich sposób zajmowała się nimi ta sama osoba, w porównaniu z kotami, którymi zajmowały się różne osoby o różnych porach dnia. Także poziom stresu u kotów z pierwszej grupy (mierzony według punktacji Cat-Stress-Score) (25) był niższy, co sugeruje, że koty te były bardziej zrelaksowane i mniej lękliwe od kotów z drugiej grupy.
Ryc. 2. Psy i koty zazwyczaj mogą żyć ze sobą w przyjaźni pod jednym dachem pod warunkiem, że zostały prawidłowo zsocjalizowane z drugim gatunkiem (dzięki uprzejmości Hansa Blancke).
Kontakt z innymi gatunkami zwierząt także wzbogaca otoczenie, pod warunkiem że wszystkie zwierzęta są ze sobą odpowiednio zsocjalizowane (ryc. 2). Na przykład Feuerstein i Terkel (2008) (26) badali wzajemne relacje między psami i kotami mieszkającymi pod wspólnym dachem, zarówno obserwując kontakty pies–kot w domu, jak i wypytując właścicieli. Wykazali oni, że oprócz wczesnej socjalizacji (zwierzęta chętniej nawiązywały przyjazne stosunki, jeśli ich pierwsze spotkanie z przedstawicielem innego gatunku następowało przed szóstym miesiącem życia w przypadku kotów i przed ukończeniem pierwszego roku życia w przypadku psów) znaczenie w nawiązaniu przyjaznych relacji ma również adopcja kota przed pojawieniem się psa.
Ta kategoria obejmuje dodanie do środowiska zwierzęcia nieożywionych czynników – na przykład zabawek, elementów wyposażenia, nowych sposobów żywienia, oraz stymulację sensoryczną.
Zabawki często są wykorzystywane w celu wzbogacenia środowiska kotów. Niestety, jak dotąd bardzo niewiele badań dotyczyło wpływu zabawek na zachowanie i dobrostan kotów domowych. De Monte i Le Pape (1997) (27) badali wpływ podwieszenia piłki na żerdzi w klatkach dorosłych kocurów utrzymywanych pojedynczo w warunkach doświadczalnych. Te dwa przedmioty znacząco zmniejszały czas braku aktywności kotów; wyniki były szczególnie istotne statystycznie dla piłki, która jak się okazało, także inicjowała dłuższą zabawę. Należałoby jednak ustalić, czy ten efekt byłby widoczny także u kotów mieszkających w bogatszym środowisku, takim jak domowe, gdzie inne czynniki mogą być bardziej istotne (np. możliwość wyjścia na zewnątrz, kontakt z ludźmi). Wiadomo również, że koty szybko przyzwyczajają się do zabawek (28), dlatego ich regularne zmienianie zwiększa szansę dłuższego zainteresowania nimi.
Ryc. 3a, b. Zabawki na drucie, które naśladują chwytanie zdobyczy w powietrzu (np. owadów), mogą być bardzo skuteczne w nawiązywaniu zabawy z kotem.
W badaniu z wykorzystaniem dziesięciu typów zabawek koty wyraźnie preferowały używaną bawełnianą gumkę do włosów przyczepioną na nitce, która poruszała gumkę przed kotem (29). Powodzenie tej i innych zabawek (ryc. 3) wynika najprawdopodobniej z ruchu, który wywołuje zachowania podobne do tych w końcowych fazach polowania – ścigania i(lub) rzucania się na zdobycz (17, 30-32). Denenberg (2003) (29) wykazał, że kocia zabawka z torem (piłka zamknięta wewnątrz toru, którą kot może wprawić w ruch) wywoływała najmniejsze zainteresowanie u badanych kotów, prawdopodobnie ze względu na fakt, że poruszająca się piłka nie daje się schwytać. Zabawki ukierunkowane na ruch (np. piłki, tory) nie dają ponadto możliwości spełnienia fazy konsumpcyjnej sekwencji polowania. Ewentualne zastosowanie tych doniesień w kontekście dobrostanu kotów wymaga dalszych badań.
W środowisku domowym koty mają najczęściej szybki i łatwy dostęp do jedzenia. Zwykle dostają je w misce w nienaturalnej formie chrupek lub preparowanego mięsa, których konsumpcja zajmuje kotu bardzo niewiele czasu. Tego typu metody karmienia nie zachęcają kota do naturalnych zachowań żywieniowych, takich jak wystawianie, chwytanie, zabijanie i zjadanie zdobyczy. Nie ułatwiają również czerpania korzyści psychologicznych związanych z jedzeniem [Bond i Lindburgh, 1990 (w: McCune, 1995)] (33). Skutki uniemożliwiania tych zachowań przez długi czas wymagają badań, niemniej jednak są wiązane z brakiem występowania różnorodności zachowań oraz prezentowaniem niewłaściwych zachowań, często obserwowanych u dzikich kotowatych trzymanych w niewoli (34). Należy wziąć pod uwagę, że taki nienaturalny sposób karmienia zmienia także naturalny rozkład dnia kota oraz sposób zdobywania pokarmu, zwłaszcza w przypadku kotów przebywających w środowisku ograniczającym lub uniemożliwiającym polowanie.
Ryc. 4. Zestaw urządzeń (produkowanych komercyjnie i robionych ręcznie) urozmaicających zdobywanie pokarmu. a) Kot bengalski aktywnie zdobywający suchy pokarm z zabawki „Pipolino”, z której przez regulowanej wielkości otwory (zależnie od stopnia trudności) wysypuje się jedzenie. Urządzenie jest popychane głową lub trącane łapą, co wprawia je w ruch. b) Piramida zbudowana z kartonowych rolek zapewnia kotu możliwość wykorzystania zdolności poznawczych, aby wyjąć łapą przysmaki ukryte w jej wnętrzu (dzięki uprzejmości Vicky Halls). c) „MultiVet Slim Cat” – jedna z wielu „kulek-smakulek” dostępnych na rynku. Kiedy się toczy, popychana głową lub trącana łapą, jedzenie wypada przez dziurki, które mogą być różnej wielkości, aby zmieniać trudność zdobywania karmy. d) „Cat Activity Fun Board” – „plansza zabaw”, która zawiera pięć różnego typu miejsc do ukrywania jedzenia, zachęcająca kota do różnej aktywności – używania zarówno języka, jak i łapy do zdobywania pokarmu.
W związku z tym ostatnio próbuje się wprowadzać sposoby karmienia kotów, które mają wpływ na rozkład dnia kota i sprzyjają ekspresji zachowań łowieckich. Autorzy publikacji wymieniają m.in. (10, 17, 31, 33, 35):
Podczas gdy wpływ takich metod karmienia na fizyczny dobrostan zwierząt został potwierdzony w badaniach naukowych (np. obniżenie masy u otyłych zwierząt) (36), to korzyści psychologiczne i behawioralne są jedynie wspominane przez behawiorystów klinicznych, właścicieli kotów i pracowników schronisk i wymagają dalszych badań. Rzadkie są również doniesienia dotyczące wpływu zmiany struktury pokarmu podawanego kotom domowym trzymanym w zamknięciu (tzn. karmienie całymi tuszkami w przeciwieństwie do podawania tylko ich niektórych części).
Jakość otoczenia kota można poprawić na wiele sposobów.
1. Powierzchnia podłogi i podłoże. Wymóg łatwego czyszczenia zamkniętych powierzchni, takich jak klatki weterynaryjne czy boksy w schroniskach, sprawia, że podłoga nie uwzględnia wymagań dobrostanu lub utrudnia wzbogacanie otoczenia. Podłogi w klatkach dla kotów zazwyczaj są wykonane z metalu, betonu lub plastiku. Koty natomiast preferują materiały, które utrzymują stałą temperaturę, takie jak słoma, wiórki papierowe i drewniane, worki, ubrania, drewno i sztuczne futro [Roy, 1992 (w: McCune, 1995)] (31, 37).
