05/11/2018
lek. wet. Marzena Pawlicka
lek. wet. Oliwia Lis-Łobaczewska
Wzrok jest ważnym zmysłem dla kotów, służącym do nawigacji, orientacji, polowania i porozumiewania się z innymi kotami. Utrata wzroku może być związana z chorobą, urazem, działaniem toksyn lub niedoborami żywieniowymi. Artykuł przedstawia obecny stan wiedzy o chorobach siatkówki kotów, ze szczególnym naciskiem na dziedziczne retinopatie.
SUMMARY
What a veterinary doctor should know about diseases of the feline fundus
Vision is an important sense for cats, used for navigation, orientation, hunting and interaction with other cats. Loss of vision can occur due to disease, trauma, toxin or dietary deficiency. This article reviews recent developments in the field of feline retinal disease, with emphasis on the hereditary retinopathies.
Key words: retina, cat, hereditary ocular disease, retinal detachment
Obraz dna oka kota jest bardziej regularny i wykazuje mniejszą zmienność niż u jakiegokolwiek innego zwierzęcia domowego, zwłaszcza psa. Na obraz składa się siatkówka, podzielona na obszar odblaskowy (błona odblaskowa) i część ciemną dna oka, tarcza nerwu wzrokowego oraz naczynia krwionośne siatkówki. Możemy dokonać oceny tych struktur, używając oftalmoskopii pośredniej lub bezpośredniej.
Siatkówka zbudowana jest z dziesięciu warstw. Najbardziej zewnętrzną warstwę stanowi nabłonek barwnikowy siatkówki (RPE – retinal pigment epithelium), natomiast pozostałe dziewięć warstw to neurosiatkówka – część sensoryczna siatkówki. Unaczynienie siatkówki kotów klasyfikowane jest jako holangiotyczne, czyli wewnętrzna powierzchnia siatkówki jest poprzecinana naczyniami krwionośnymi. Widoczne są trzy pary tętniczek rzęskowo-siatkówkowych i trzy, ewentualnie cztery żyły dochodzące do tarczy nerwu wzrokowego, ale nie przecinające jej, jak to ma miejsce u psów.
Położenie tarczy nerwu wzrokowego w oku jest stałe. Znajduje się ona zwykle w obszarze błony odblaskowej, ale jej wielkość i kształt mogą być zmienne. U kotów mielinizacja włókien nerwu wzrokowego rozpoczyna się za tarczą, dlatego jest ona okrągła i ciemna. Błona (makata) odblaskowa działa jak lustro – odbija światło z powrotem do warstwy nabłonka wzrokowego, co wzmacnia widzenie w przyciemnionym świetle. Kolor obszaru odblaskowego waha się zwykle u kota od żółtego poprzez zielony do niebieskiego i pokrywa tylko 1/3 dna oka. Pozostały obszar stanowi część ciemna dna oka, gdzie nakładający się nabłonek barwnikowy zawiera barwnik, nadający mu charakterystyczny wygląd i zabarwienie od jasnobrązowego do czarnego. U kotów niebieskookich, zwłaszcza syjamskich i himalajskich, nabłonek barwnikowy nie zawiera barwnika. W takim przypadku uwidoczniona jest leżąca w tym miejscu naczyniówka i twardówka. Określa się to jako amelanotyczny wygląd dna oka (6) (ryc. 1-3).
Różni autorzy stosują odmienne systemy klasyfikacji chorób siatkówki kotów. Klasyfikacja ta jest skomplikowana przez fakt, że wiele przypadków może mieć nieznaną przyczynę, nawet po przeprowadzeniu szczegółowego badania. Choroby siatkówki u kotów często są związane z chorobą ogólnoustrojową, dlatego podczas badania klinicznego chorych kotów powinno się zawsze badać tę strukturę.
Ryc. 1. Albinotyczne dno oka kota. W obrazie dna oka widoczne są naczynia siatkówki, nałożone na naczynia naczyniówki.
Ryc. 2 i 3. Oko zdrowego kota.
Dysplazja siatkówki rzadko występuje u kotów. Histologicznie charakteryzuje się pofałdowaniem sensorycznej części siatkówki. W badaniu oftalmoskopowym ogniska dysplazji są łatwe do rozpoznania. Mają postać ciemniejszych fałdów na tle części jasnej dna oka (odblaskowej) (ryc. 4). Dysplazja siatkówki związana jest z okołoporodowym zakażeniem wirusowym (np. zakażeniem parwowirusem kotów – FPV, lub wirusem białaczki kotów). Embriopatogenne działanie FPV nie ogranicza się jedynie do uszkodzenia rozwijającej się siatkówki, ale może być również przyczyną małoocza i zaćmy (6).
Ryc. 4. Fałdy siatkówki widoczne jako smugi o przebiegu podłużnym u rocznego kota z panuveitis.
Ryc. 5. Zwyrodnienie siatkówki u kota. Zwiększenie odblasku z błony odblaskowej, ścieńczenie naczyń i zanik tarczy nerwu wzrokowego.
Zwyrodnienie czopków i pręcików u kotów abisyńskich (rdAc – retinal degeneration in Abyssinian cats) związane jest z mutacją w genie CEP290. Choroba dziedziczona jest w sposób autosomalny recesywny. U chorych zwierząt dno oka wygląda prawidłowo do wieku 1,5-2 lat. Do utraty wzroku dochodzi pomiędzy 3. a 5. rokiem życia. Na podstawie zmian dostrzeganych w oftalmoskopii opisano cztery stadia przebiegu choroby:
