Krok 1. Przygotowanie pacjenta
W przypadku planowanego badania, pacjent nie powinien jeść przez 12-24 godziny oraz pić przez co najmniej dwie godziny przed zabiegiem. Rzeczywisty czas pasażu jelitowego można ocenić tylko u pacjentów z całkowicie pustym żołądkiem. W stanach nagłych oraz przy niepokojących objawach klinicznych badanie kontrastowe wykonuje się bez wcześniejszego przygotowania.
Krok 2. Wykonanie przeglądowych zdjęć RTG
Przeglądowe RTG pozwala ustalić wstępne rozpoznanie i określić, czy radiogram ze środkiem cieniującym jest konieczny oraz czy pacjent jest odpowiednio przygotowany. Dzięki niemu możliwe jest również zoptymalizowanie parametrów technicznych, by zwiększyć prawdopodobieństwo właściwego rozpoznania przy badaniu kontrastowym.
Należy ułożyć pacjenta w odpowiedniej pozycji do badania przewodu pokarmowego. Przeglądowe radiogramy wykonuje się w co najmniej dwóch prostopadłych do siebie projekcjach, które obejmują całą jamę brzuszną od przepony do głów kości udowych (ryc. 1a i b).
Jeżeli w żołądku widoczna jest treść pokarmowa, a przypadek nie jest nagły, należy odczekać przed wykonaniem badania kontrastowego. Jeśli masy kałowe w okrężnicy uniemożliwiają wizualizację żołądka, konieczna może być lewatywa z ciepłej wody. W przypadku gdy stan pacjenta na to pozwala, badanie przeglądowe powtarza się po upływie co najmniej godziny. Przy podejrzeniu problemów w okolicy odźwiernika należy wykonać zdjęcie lewoboczne.
Krok 3. Przygotowania pacjenta przed podaniem środka cieniującego
Badanie kontrastowe przewodu pokarmowego najlepiej wykonać bez znieczulenia, ponieważ większość leków ma wpływ na czas pasażu jelitowego. Jeżeli sedacja jest konieczna, należy wybrać odpowiednie środki we właściwych dawkach, które w minimalnym stopniu działają na przewód pokarmowy.
• Psy – acepromazyna 0,025-0,2 mg/kg m.c. dożylnie (maksymalnie 3 mg) lub 0,1 do 0,25 mg/kg m.c. domięśniowo1
• Koty – ketamina 5 mg/kg m.c. i diazepam 0,2 mg/kg m.c. dożylnie1 albo ketamina 2,7 mg/kg m.c. i diazepam 0,09 mg/kg m.c. domięśniowo w oddzielnych strzykawkach.2
Następnie należy zdecydować, czy najlepszy w tym przypadku będzie środek cieniujący na bazie baru, czy jodu (np. joheksol).
W przypadku podejrzenia perforacji przewodu pokarmowego, należy wybrać preparat jodowy. Przedostanie się baru do jamy otrzewnej może doprowadzić do rozwoju ziarniniaka, zapalenia otrzewnej oraz zrostów. Jodowe środki kontrastowe nadają się do diagnostyki niedrożności, nie przylegają jednak do powierzchni błony śluzowej, przez co nie mogą być wykorzystywane do oceny powierzchni przewodu pokarmowego.
Na rynku dostępne są dwa rodzaje jodowych środków cieniujących – jonowe oraz niejonowe. Niejonowe jodowe środki cieniujące, takie jak joheksol, są bezpieczniejsze niż jonowe środki jodowe, takie jak jotalamat. Jonowe środki jodowe są bardziej hipertoniczne, przez co mogą doprowadzić do napływu płynu do światła przewodu pokarmowego, a więc do rozrzedzenia środka cieniującego. Niepożądanym działaniem tego typu preparatów może być również zaburzenie równowagi elektrolitowej oraz nasilenie odwodnienia.
Po obliczeniu właściwej dawki środka cieniującego należy zassać go strzykawką przystosowaną do podawania doustnego (tab. 1). Bardzo istotne jest podanie całkowitej dawki leku, dlatego warto wykorzystać do tego celu zgłębnik żołądkowy. Na ryc. 2a widoczny jest sprzęt potrzebny do podania środka cieniującego za pomocą zgłębnika. Środek cieniujący może być podany doustnie strzykawką, taka metoda zwiększa jednak ryzyko wycieku z jamy ustnej i obniżenia dawki preparatu. Zbyt mała dawka środka cieniującego zmienia czas pasażu jelitowego oraz negatywnie wpływa na rozszerzenie struktur przewodu pokarmowego.
Niepełna dawka środka cieniującego jest najczęstszą przyczyną braku rozpoznania po kontrastowym badaniu przewodu pokarmowego. Ryc. 2b przedstawia zdjęcie przewodu pokarmowego pacjenta, który otrzymał prawidłową dawkę środka cieniującego. Widoczne jest właściwe rozszerzenie żołądka i jelit. Ryc. 2c to przykład RTG pacjenta, u którego zastosowano niewystarczającą dawkę środka cieniującego. W efekcie nie wiadomo, czy nieprawidłowe wypełnienie żołądka i jelit jest skutkiem braku rozszerzenia tych struktur (niepełnej dawki środka cieniującego), czy następstwem patologicznych zmian przewodu pokarmowego.
Krok 4. Wprowadzenie zgłębnika
