14/06/2018
Sally Purcell, Audrey K. Cook
Właściwie ukierunkowana farmakoterapia, zmiana diety, prebiotyki i probiotyki – to tylko niektóre z narzędzi, które mogą pomóc lekarzowi weterynarii w przywróceniu prawidłowej czynności przewodu pokarmowego u kotów z przewlekłą biegunką.
Optymalną metodą postępowania przy przewlekłej biegunce jest ukierunkowane leczenie przyczynowe oparte na prawidłowym rozpoznaniu. Początkowo jednak u pacjentów w dobrym stanie ogólnym oraz w przypadkach gdy wyniki badań wstępnych nie pozwalają jeszcze na ustalenie rozpoznania końcowego często podejmuje się leczenie objawowe. W celu poprawy skuteczności leczenia oba te sposoby postępowania mogą być łączone ze sobą.
W drugiej części artykułu poświęconego przewlekłym biegunkom kotów omówiono zasady postępowania farmakologicznego i dietetycznego w leczeniu przyczynowym i objawowym takich pacjentów. Często konieczne jest działanie wielokierunkowe, które łączy działanie przeciwpasożytnicze z przeciwbakteryjnym, dietetycznym, immunosupresyjnym i wspomagającym. W artykule nie opisano leczenia najczęstszych inwazji pasożytniczych przewodu pokarmowego, ale skupiono się na trudniejszych przyczynach przewlekłych biegunek. Zdaniem autorów jednak zawsze stosowne jest odrobaczenie każdego pacjenta z biegunką lekami o szerokim zakresie działania, nawet wówczas, gdy badanie kału nie potwierdza obecności pasożytów w przewodzie pokarmowym.
U kotów z biegunką wywołaną przez pierwotniaki z rodzaju Giardia, Cystoisospora lub Tritrichomonas wskazane jest stosowanie leków przeciwpasożytniczych, przeciwpierwotniaczych bądź przeciwbakteryjnych, które podaje się pojedynczo albo w połączeniach.
Wydaje się, że użycie fenbendazolu – benzimidazolowego leku przeciwpasożytniczego – jest dobrym wyborem dla kotów z giardiozą (tab. 1), ponieważ lek ten nie wywołuje powikłań hematologicznych związanych ze stosowaniem albendazolu.1 Jednak skuteczność fenbendazolu w niektórych przypadkach zarażeń pierwotniakami z rodzaju Giardia może być dyskusyjna.2 Mimo że w zwalczaniu giardiozy zalecane jest alternatywne stosowanie fenbendazolu lub metronidazolu, rada amerykańskich lekarzy weterynarii do spraw zwalczania inwazji pasożytniczych u zwierząt towarzyszących (Companion Animal Parasite Council) opowiada się za stosowaniem przez 5 dni obu leków łącznie – fenbendazolu w dawce 50 mg/kg m.c. raz dziennie z metronidazolem w dawce 25 mg/kg m.c. dwa razy dziennie.1 Uważa się, że użycie fenbendazolu jest bezpieczne, ale w USA nie jest on zarejestrowany jako lek dla kotów.3
U kotów doświadczalnie zarażonych Giardia lamblia metronidazol ogranicza wysiew cyst pasożyta.4 Maksymalna dawka dzienna nie powinna przekraczać 50 mg/kg m.c. (tab. 1), ponieważ lek w wyższych dawkach działa u kotów neurotoksycznie.5 Zatrucie objawia się otępieniem, wymiotami, niezbornością ruchów, miauczeniem oraz drgawkami. Objawy te ustępują zwykle po 5-7 dniach od odstawienia leku. Ponieważ koty nie tolerują smaku leku, po podaniu rozdrobnionych tabletek może wystąpić ślinotok. Można temu zapobiec poprzez podzielenie tabletek na części i podawanie ich w kilku kapsułkach żelatynowych.*
Sulfadimetoksyna jest lekiem bakteriostatycznym, przeznaczonym u psów i kotów do zwalczania zakażeń bakteriami wrażliwymi na sulfonamidy oraz do leczenia bakteryjnego zapalenia jelit towarzyszącego kokcydiozie u psów. Kokcydia jelitowe z rodzaju Cystoisospora są ważną przyczyną obfitej, wodnistej biegunki występującej u kotów w wieku poniżej roku. W USA sulfadimetoksyna nie jest zarejestrowana jako kokcydiostatyk dla kotów (tab. 1), a w ostrych przypadkach kokcydiozy jest lekiem nieskutecznym.
Skuteczności toltrazurilu w leczeniu kokcydiozy u kociąt i szczeniąt poświęcono niewiele badań.6 Toltrazuril jest dostępny w USA wyłącznie jako lek recepturowy, co może być przyczyną obaw o należytą kontrolę jakości jego przygotowywania. Skuteczną doustną dawką toltrazurilu jest 30 mg/kg m.c. jednorazowo lub 15 mg/kg m.c. co 24 godziny przez trzy kolejne dni. Jeżeli zajdzie taka potrzeba, leczenie powtarza się po 10 dniach.6
Ponazuril (Marquis – Bayer Animal Health) jest lekiem przeciwpierwotniaczym w postaci pasty, przeznaczonym dla koni, skutecznym także przeciwko Cystoisospora sp. u psów.7 W USA nie jest dopuszczony do stosowania u zwierząt towarzyszących, ale może być podawany kotom w jednorazowej dawce 30 mg/kg m.c. w przypadku gdy standardowe leczenie kokcydiozy nie prowadzi do eliminacji oocyst z kału i ustąpienia biegunki.8 Marquis zawiera 150 mg ponazurilu w 1 g pasty, a po dodaniu 21 ml wody do jednej strzykawki leku (120 ml pasty) otrzymuje się roztwór zawierający w 1 ml 135 mg substancji czynnej. Tak przygotowany roztwór należy chronić przed światłem i dobrze wymieszać przed użyciem.
Tabela 1. Leki stosowane w zwalczaniu pierwotniaków wywołujących biegunki u kotów
Stwierdzono ostatnio, że rzęsistek Tritrichomonas foetus może być przyczyną przewlekłej biegunki z jelita grubego, występującej zwykle u młodych kotów. W leczeniu inwazji Tritrichomonas foetus stosowane są różne antybiotyki, ale ronidazol jest w dalszym ciągu najskuteczniejszy w usuwaniu rzęsistków i zapobieganiu nawrotom zarażenia.9 Ronidazol jest przeciwbakteryjną pochodną nitroimidazolu o budowie podobnej do metronidazolu. W USA ronidazol nie jest zarejestrowany do użytku u zwierząt towarzyszących, a utrudnienie polega na tym, że jest lekiem recepturowym, który trzeba zamawiać w wydzielonych aptekach.
Dawka ronidazolu powinna być wyliczana indywidualnie dla każdego kota z powodu możliwości niepożądanego działania neurotoksycznego leku. Zagrożenie to znacznie wzrasta po przekroczeniu zalecanej dawki (tab. 1).10 Do klinicznych objawów uszkodzenia układu nerwowego zalicza się zaburzenia w koordynacji ruchów, utratę łaknienia, niezborność ruchów oraz drgawki. Objawy te zwykle ustępują po odstawieniu leku, ale może to trwać nawet do 4 tygodni. Z powodu zagrożenia zatruciem układu nerwowego ronidazolu nie należy stosować bez potwierdzenia obecności inwazji T. foetus.
Usunięcie pierwotniaków ze środowiska pacjenta znacznie zwiększa skuteczność leczenia biegunki, ponieważ ogranicza do minimum możliwość ponownego zarażenia. Zasadnicze znaczenie ma jak najszybsze usuwanie kału z kuwety, co zapobiega rozwleczeniu cyst pasożytów po całym domu właściciela. Dezynfekcja za pomocą czwartorzędowych związków amonowych (np. Roccal D – Pfizer Animal Health) lub gorącej pary usuwa ze środowiska cysty pierwotniaków z rodzaju Giardia i oocysty Cystoisospora sp., pod warunkiem przeznaczenia odpowiedniego czasu na dokładne osuszenie pomieszczeń po takim odkażeniu. Pomocne jest także kąpanie zarażonych zwierząt w czasie leczenia lub po nim, gdyż eliminuje cysty i oocysty przenoszone na sierści pacjentów.
