Właściwie ukierunkowana farmakoterapia, zmiana diety, prebiotyki i probiotyki – to tylko niektóre z narzędzi, które mogą pomóc lekarzowi weterynarii w przywróceniu prawidłowej czynności przewodu pokarmowego u kotów z przewlekłą biegunką.

Optymalną metodą postępowania przy przewlekłej biegunce jest ukierunkowane leczenie przyczynowe oparte na prawidłowym rozpoznaniu. Początkowo jednak u pacjentów w dobrym stanie ogólnym oraz w przypadkach gdy wyniki badań wstępnych nie pozwalają jeszcze na ustalenie rozpoznania końcowego często podejmuje się leczenie objawowe. W celu poprawy skuteczności leczenia oba te sposoby postępowania mogą być łączone ze sobą.

W drugiej części artykułu poświęconego przewlekłym biegunkom kotów omówiono zasady postępowania farmakologicznego i dietetycznego w leczeniu przyczynowym i objawowym takich pacjentów. Często konieczne jest działanie wielokierunkowe, które łączy działanie przeciwpasożytnicze z przeciwbakteryjnym, dietetycznym, immunosupresyjnym i wspomagającym. W artykule nie opisano leczenia najczęstszych inwazji pasożytniczych przewodu pokarmowego, ale skupiono się na trudniejszych przyczynach przewlekłych biegunek. Zdaniem autorów jednak zawsze stosowne jest odrobaczenie każdego pacjenta z biegunką lekami o szerokim zakresie działania, nawet wówczas, gdy badanie kału nie potwierdza obecności pasożytów w przewodzie pokarmowym.

Leczenie zarażeń pierwotniakami

U kotów z biegunką wywołaną przez pierwotniaki z rodzaju Giardia, Cystoisospora lub Tritrichomonas wskazane jest stosowanie leków przeciwpasożytniczych, przeciwpierwotniaczych bądź przeciwbakteryjnych, które podaje się pojedynczo albo w połączeniach.

Fenbendazol

Wydaje się, że użycie fenbendazolu – benzimidazolowego leku przeciwpasożytniczego – jest dobrym wyborem dla kotów z giardiozą (tab. 1), ponieważ lek ten nie wywołuje powikłań hematologicznych związanych ze stosowaniem albendazolu.¹ Jednak skuteczność fenbendazolu w niektórych przypadkach zarażeń pierwotniakami z rodzaju Giardia może być dyskusyjna.² Mimo że w zwalczaniu giardiozy zalecane jest alternatywne stosowanie fenbendazolu lub metronidazolu, rada amerykańskich lekarzy weterynarii do spraw zwalczania inwazji pasożytniczych u zwierząt towarzyszących (Companion Animal Parasite Council) opowiada się za stosowaniem przez 5 dni obu leków łącznie – fenbendazolu w dawce 50 mg/kg m.c. raz dziennie z metronidazolem w dawce 25 mg/kg m.c. dwa razy dziennie.¹ Uważa się, że użycie fenbendazolu jest bezpieczne, ale w USA nie jest on zarejestrowany jako lek dla kotów.³

Metronidazol

U kotów doświadczalnie zarażonych Giardia lamblia metronidazol ogranicza wysiew cyst pasożyta.⁴ Maksymalna dawka dzienna nie powinna przekraczać 50 mg/kg m.c. (tab. 1), ponieważ lek w wyższych dawkach działa u kotów neurotoksycznie.⁵ Zatrucie objawia się otępieniem, wymiotami, niezbornością ruchów, miauczeniem oraz drgawkami. Objawy te ustępują zwykle po 5-7 dniach od odstawienia leku. Ponieważ koty nie tolerują smaku leku, po podaniu rozdrobnionych tabletek może wystąpić ślinotok. Można temu zapobiec poprzez podzielenie tabletek na części i podawanie ich w kilku kapsułkach żelatynowych.*

Sulfadimetoksyna

Sulfadimetoksyna jest lekiem bakteriostatycznym, przeznaczonym u psów i kotów do zwalczania zakażeń bakteriami wrażliwymi na sulfonamidy oraz do leczenia bakteryjnego zapalenia jelit towarzyszącego kokcydiozie u psów. Kokcydia jelitowe z rodzaju Cystoisospora są ważną przyczyną obfitej, wodnistej biegunki występującej u kotów w wieku poniżej roku. W USA sulfadimetoksyna nie jest zarejestrowana jako kokcydiostatyk dla kotów (tab. 1), a w ostrych przypadkach kokcydiozy jest lekiem nieskutecznym.

Toltrazuril i ponazuril

Skuteczności toltrazurilu w leczeniu kokcydiozy u kociąt i szczeniąt poświęcono niewiele badań.⁶ Toltrazuril jest dostępny w USA wyłącznie jako lek recepturowy, co może być przyczyną obaw o należytą kontrolę jakości jego przygotowywania. Skuteczną doustną dawką toltrazurilu jest 30 mg/kg m.c. jednorazowo lub 15 mg/kg m.c. co 24 godziny przez trzy kolejne dni. Jeżeli zajdzie taka potrzeba, leczenie powtarza się po 10 dniach.⁶

Ponazuril (Marquis – Bayer Animal Health) jest lekiem przeciwpierwotniaczym w postaci pasty, przeznaczonym dla koni, skutecznym także przeciwko Cystoisospora sp. u psów.⁷ W USA nie jest dopuszczony do stosowania u zwierząt towarzyszących, ale może być podawany kotom w jednorazowej dawce 30 mg/kg m.c. w przypadku gdy standardowe leczenie kokcydiozy nie prowadzi do eliminacji oocyst z kału i ustąpienia biegunki.⁸ Marquis zawiera 150 mg ponazurilu w 1 g pasty, a po dodaniu 21 ml wody do jednej strzykawki leku (120 ml pasty) otrzymuje się roztwór zawierający w 1 ml 135 mg substancji czynnej. Tak przygotowany roztwór należy chronić przed światłem i dobrze wymieszać przed użyciem.

Ronidazol

Tabela 1. Leki stosowane w zwalczaniu pierwotniaków wywołujących biegunki u kotów

Stwierdzono ostatnio, że rzęsistek Tritrichomonas foetus może być przyczyną przewlekłej biegunki z jelita grubego, występującej zwykle u młodych kotów. W leczeniu inwazji Tritrichomonas foetus stosowane są różne antybiotyki, ale ronidazol jest w dalszym ciągu najskuteczniejszy w usuwaniu rzęsistków i zapobieganiu nawrotom zarażenia.⁹ Ronidazol jest przeciwbakteryjną pochodną nitroimidazolu o budowie podobnej do metronidazolu. W USA ronidazol nie jest zarejestrowany do użytku u zwierząt towarzyszących, a utrudnienie polega na tym, że jest lekiem recepturowym, który trzeba zamawiać w wydzielonych aptekach.

Dawka ronidazolu powinna być wyliczana indywidualnie dla każdego kota z powodu możliwości niepożądanego działania neurotoksycznego leku. Zagrożenie to znacznie wzrasta po przekroczeniu zalecanej dawki (tab. 1).¹⁰ Do klinicznych objawów uszkodzenia układu nerwowego zalicza się zaburzenia w koordynacji ruchów, utratę łaknienia, niezborność ruchów oraz drgawki. Objawy te zwykle ustępują po odstawieniu leku, ale może to trwać nawet do 4 tygodni. Z powodu zagrożenia zatruciem układu nerwowego ronidazolu nie należy stosować bez potwierdzenia obecności inwazji T. foetus.

Dodatkowe działania – zwalczanie pasożytów w środowisku pacjenta

Usunięcie pierwotniaków ze środowiska pacjenta znacznie zwiększa skuteczność leczenia biegunki, ponieważ ogranicza do minimum możliwość ponownego zarażenia. Zasadnicze znaczenie ma jak najszybsze usuwanie kału z kuwety, co zapobiega rozwleczeniu cyst pasożytów po całym domu właściciela. Dezynfekcja za pomocą czwartorzędowych związków amonowych (np. Roccal D – Pfizer Animal Health) lub gorącej pary usuwa ze środowiska cysty pierwotniaków z rodzaju Giardia i oocysty Cystoisospora sp., pod warunkiem przeznaczenia odpowiedniego czasu na dokładne osuszenie pomieszczeń po takim odkażeniu. Pomocne jest także kąpanie zarażonych zwierząt w czasie leczenia lub po nim, gdyż eliminuje cysty i oocysty przenoszone na sierści pacjentów.