14/06/2018
Prebiotyki to nietrawione w przewodzie pokarmowym składniki pokarmu stymulujące swoiste zmiany w mikroflorze jelit, które mają wieloraki dobroczynny wpływ na zdrowie gospodarza.25 Wiele prebiotyków to składniki błonnika mogące ulegać umiarkowanej fermentacji, zawarte np. w wysłodkach buraczanych, nasionach babki śródziemnomorskiej (babka płesznik, Plantago psyllium) lub soi, które sprzyjają namnażaniu się w okrężnicy korzystnej flory bakteryjnej. Przeznaczony dla zwierząt dodatek pokarmowy zawierający błonnik z nasion babki śródziemnomorskiej (Vetasyl – Virbac) jest często używany w USA ze względu na swoje działanie przeczyszczające. Preparat może poprawiać także konsystencję kału u kotów z przewlekłą biegunką z jelita grubego. Zalecana dawka to 1 łyżeczka do herbaty preparatu zmieszana z pokarmem, podawana raz lub dwa razy dziennie. Zwierzęta otrzymujące preparat powinny mieć zapewniony ciągły dostęp do wody, aby nie doszło do zatrzymania kału i zaparcia. Alternatywnym źródłem błonnika dla kotów jest konserwowana dynia, która może być przydatna przy leczeniu pacjentów z zapaleniem okrężnicy.
Fruktooligosacharydy są długołańcuchowymi cząsteczkami fruktozy zawartymi w wielu różnych roślinach. Są one selektywnie wykorzystywane przez bakterie probiotyczne z rodzaju Bifidobacterium, pałeczkę kwasu mlekowego (Lactobacillus acidophilus) oraz inne bakterie z rodzaju Lactobacillus. Wykazano, że dodawanie do pokarmu fruktooligosacharydów nasila namnażanie się korzystnej flory bakteryjnej i poprawia zdrowotność oraz czynność jelit.26 Do chwili obecnej jednak nie przeprowadzono żadnych badań na kotach z biegunką, które wykazałyby korzystne efekty stosowania prebiotyków.
Probiotyki to żywe drobnoustroje, które podane w dużej ilości, poprawiają zdrowotność gospodarza. Uważa się, że usprawniają odpowiedź immunologiczną, uzupełniają prawidłową mikroflorę przewodu pokarmowego oraz przyspieszają ustąpienie biegunki. Aby oddziaływały korzystnie, podawane bakterie muszą być żywe i muszą utrzymywać metaboliczną aktywność w jelitach. Probiotyki zaliczane są do dodatków pokarmowych (suplementów diety), które nie podlegają przepisom stosowanym dla leków. Dlatego też producenci nie mają obowiązku dokumentowania skuteczności działania lub żywotności bakterii zawartych w produktach.
Kiedy poddano badaniu probiotyki dostępne na rynku, wiele produktów nie zawierało drobnoustrojów wymienionych na opakowaniu.27 Tylko wyroby renomowanych producentów mają podane na etykietach informacje określające szczep i liczebności żywych drobnoustrojów. W USA dostępnych jest wiele probiotyków weterynaryjnych, każdy z różnymi rodzajami i szczepami bakterii. U danego pacjenta jeden taki komercyjnie dostępny dodatek pokarmowy może być skuteczny, inny nie. Jednak niewiele niezależnych źródeł potwierdza skuteczność stosowania probiotyków u chorych kotów, dlatego też nie mogą one zastępować standardowego postępowania terapeutycznego u kotów z biegunką wywołaną przez czynniki zakaźne.
Stosowane doustnie leki osłaniające i adsorbujące działają miejscowo w przewodzie pokarmowym, pokrywając warstwą ochronną zmienioną zapalnie błonę śluzową albo też wiążąc bakterie, toksyny i soki trawienne. Takie działanie zapobiega uszkodzeniom błony śluzowej i wchłanianiu szkodliwych substancji do krążenia. Leki adsorbujące nie działają w sposób wybiórczy, mogą więc również utrudniać lub uniemożliwiać wchłanianie leków. Do najczęściej stosowanych leków osłaniających i adsorbujących należy podsalicylan bizmutu (Pepto-Bismol – Procter & Gamble) oraz kaolin-pektyna (Kaopectate – Pharmacia).
Wcześniej Kaopectate zawierał jedynie kaolin i pektynę, potem uzupełniono go atapulgitem (fyllokrzemian glinowo-magnezowy). Składniki preparatu zmieniają konsystencję kału, lecz nie zmniejszają strat płynów lub elektrolitów, jeżeli do nich dochodzi. Wszystkie trzy substancje są dla kotów bezpieczne, ponieważ nie wchłaniają się do krwi. Ostatnio skład leku zwiększono o podsalicylan bizmutu. Związek ten działa przeciwbakteryjnie, wiąże enterotoksyny i ma własności przeciwzapalne. Lek należy stosować z rozwagą, gdyż zawarte w nim salicylany są u kotów bardzo wolno eliminowane po wchłonięciu z jelit. Podsalicylan bizmutu można podawać kotom doustnie w dawce 0,5 do 1 ml/kg m.c. co 12 godzin, ale nie dłużej niż przez dwa lub trzy dni.28 Warto wiedzieć, że koty nie tolerują smaku tego leku, poza tym zmienia on barwę kału na zielonoczarną, co może być mylone z obecnością krwi w kale.
Leki modyfikujące motorykę jelit wydłużają czas pasażu treści pokarmowej, umożliwiając zwiększenie wchłaniania zwrotnego wody ze światła jelita. Leki te mogą być wskazane w przypadkach biegunek z dużą utratą płynów, gdy płynoterapia nie jest w stanie zapewnić właściwego nawodnienia pacjenta lub gdy nasilenie biegunki nie zmniejsza się mimo leczenia. Leków modyfikujących motorykę jelit nie należy stosować u kotów z biegunką wywołaną przez czynniki zakaźne, ponieważ mogą zwiększać wchłanianie toksyn bakteryjnych.
Centrine (Pfizer Animal Health) jest lekiem o działaniu rozkurczowym i antycholinergicznym, którego aktywnym składnikiem jest wodorosiarczan aminopentamidu. Stosowany jest często u psów i kotów w leczeniu biegunek, stanów spastycznych w jamie brzusznej, wymiotów oraz zapalenia żołądka. Doustna dawka dla kota wynosi 0,1 mg co osiem do dwunastu godzin.29 Do niepożądanych objawów działania leku zalicza się suchość spojówek i błony śluzowej jamy ustnej, niezdolność do mikcji, trudności w połykaniu, wymioty, zaparcia, otępienie lub pobudzenie emocjonalne, zaburzenia równowagi, drgawki, rozszerzenie źrenic, zaburzenia rytmu serca, a w krańcowych przypadkach zejście śmiertelne.29
Kotom można podawać również chlorowodorek difenoksylatu30 (doustnie 1,25 mg co 12 godzin) lub chlorowodorek loperamidu (doustnie 0,04 do 0,06 mg/kg m.c. co 12 godzin).31 Autorzy uważają jednak, że leki te są rzadko przydatne w leczeniu kotów i mają niepożądane działania uboczne w postaci upośledzenia czynności układu oddechowego oraz silnego pobudzenia emocjonalnego.
Przewlekłej biegunki nie leczy się szybko. Nawet po ustaleniu prawidłowego rozpoznania końcowego biegunka może nie ustąpić mimo zastosowania odpowiednich środków farmakologicznych. Ważnym uzupełnieniem farmakoterapii jest leczenie dietą, podawanie prebiotyków i probiotyków. W przypadkach łagodnych, nieswoistych biegunek każda z tych metod, zwykle wspomagających leczenie farmakologiczne, może być zastosowana samodzielnie. Jednoczesne wykorzystanie wielu uzupełniających się metod leczenia zwiększa szanse na poprawę stanu klinicznego pacjenta.
Veterinary Medicine • Vol 105, No 7, July 2010, p. 316
Sally Purcell, DVM
Audrey K. Cook, BVM&S, MRCVS, DACVIM, DECVIM-CA
Department of Small Animal Clinical Sciences, College of Veterinary Medicine and Biomedical Sciences, Texas A&M University, College Station, TX 77843-4474
