14/06/2018
Jedną z najczęstszych przyczyn przewlekłej biegunki u kotów jest nieswoiste zapalenie jelit, czyli przewlekłe zapalenie przewodu pokarmowego, przy którym nie wykrywa się żadnego czynnika chorobotwórczego lub innego czynnika wyzwalającego chorobę. Glikokortykosteroidy stanowią podstawę leczenia tego udokumentowanego histologicznie, niewytłumaczalnego skądinąd zapalenia jelit (najczęściej limfoplazmatycznego lub eozynofilowego). Z powodu większej biodostępności prednizolonu u kotów preferowany jest zwykle ten lek, a nie prednizon.
Przy łagodnym i średnim nasileniu choroby początkowa dzienna dawka prednizolonu wynosi od 1 do 2 mg/ /kg m.c., w cięższych przypadkach można ją zwiększyć do 4 mg/kg m.c. (tab. 3). Na ogół zaleca się dzielenie dawki dziennej na dwie równe części. Po opanowaniu objawów klinicznych dawkę można stopniowo zmniejszać o 25% co trzy do czterech tygodni.17 U kotów z łagodnym przebiegiem choroby często skuteczna jest już niewielka dawka leku (0,5 mg/kg m.c.) podawana co drugi dzień. Przy zbyt szybkim obniżaniu dawki glikokortykosteroidów może dojść do ponownego wystąpienia objawów klinicznych choroby. Celem leczenia jest utrzymywanie pacjenta na najmniejszej skutecznej dawce. U niektórych kotów glikokortykosteroidy można odstawić stosunkowo szybko, ale w innych przypadkach konieczne może być długotrwałe leczenie.
Jeżeli leczenie prednizolonem jest źle tolerowane, alternatywnym rozwiązaniem może być użycie budezonidu. Ten miejscowo działający glikokortykosteroid po wchłonięciu jest w bardzo znacznym stopniu metabolizowany w wątrobie, co teoretycznie zmniejsza jego działanie ogólne do minimum. Skuteczność budezonidu u kotów nie była przedmiotem gruntownych badań, ale wiadomo, że u psów wywołuje mniej niepożądanych objawów ubocznych w porównaniu z prednizonem.18 Z drugiej zaś strony długotrwałe stosowanie wiąże się z hamowaniem osi przysadkowo-nadnerczowej i wystąpieniem pewnych oznak działania uogólnionego. Zalecana dla kota doustna dawka dzienna leku wynosi 1 mg (tab. 3). Budezonid jest lekiem drogim, który przed podaniem kotu należy dokładnie wymieszać z pokarmem.
U niektórych pacjentów z opornym na leczenie nieswoistym zapaleniem jelit lub z drobnokomórkowym chłoniakiem jelit należy rozważyć użycie chlorambucylu19 – leku alkalizującego o działaniu przeciwnowotworowym i immunosupresyjnym. W wymienionych przypadkach może być stosowany w połączeniu z prednizolonem. Opisano różne schematy dawkowania, autorzy zwykle zalecają doustne podawanie kotu 2 mg co 48 godzin (tab. 3). U niektórych pacjentów chlorambucyl może wywoływać wymioty lub zmniejszenie łaknienia. Jeżeli pojawią się objawy niepożądane, konieczna może być zmiana dawki lub częstości podawania leku. Najpoważniejszym niepożądanym ubocznym skutkiem działania chlorambucylu jest uszkodzenie szpiku. Dlatego istotne znaczenie u leczonych kotów ma badanie morfologiczne krwi, które należy powtarzać co miesiąc lub dwa.
Tabela 3. Leki immunosupresyjne stosowane w chorobach zapalnych wywołujących biegunki u kotów
Wykazano, że cyklosporyna, hamująca aktywność limfocytów T, jest skuteczna u psów w leczeniu nieswoistego zapalenia jelit opornego na działanie glikokortykosteroidów.20 Jest sporadycznie stosowana w leczeniu chorób skóry u kotów, lecz nie opisano jej użycia u kotów z nieswoistym zapaleniem jelit. Zalecana dla kotów doustna dawka cyklosporyny mieści się w zakresie od 1 do 4 mg/kg m.c. i podaje się ją co 12 do 24 godzin (tab. 3).21 U niektórych pacjentów po użyciu cyklosporyny występują wymioty lub dochodzi do utraty łaknienia.
Azatiopryna jest antymetabolitem puryny o silnych własnościach immunosupresyjnych. Rutynowo stosuje się ją u psów z opornym na leczenie nieswoistym zapaleniem jelit. U kotów jej podawanie nie jest jednak wskazane ze względu na możliwość kończącego się śmiercią uszkodzenia szpiku i trudności w ustaleniu właściwego dawkowania.**
Leczenie wspomagające u kotów z przewlekłą biegunką obejmuje stosowanie kobalaminy (witamina B12), enzymów trzustkowych, prebiotyków, probiotyków, leków osłaniających i preparatów modyfikujących motorykę jelit. Może być wskazane u pacjentów ze swoistymi zaburzeniami opisanymi poniżej lub u kotów z nieswoistą biegunką, u których preferowane jest leczenie zachowawcze.
Tabela 4. Sposób dawkowania kobalaminy u kotów z hipokobalaminemią
Zmniejszone stężenie kobalaminy we krwi często stwierdza się u kotów ze związanymi z zaburzeniami wchłaniania lub naciekowymi zmianami w błonie śluzowej dalszego odcinka jelita cienkiego i jest objawem możliwym do przewidzenia u kotów z zewnątrzwydzielniczą niewydolnością trzustki.22,23 Wykazano, że leczenie hipokobalaminemii zmniejsza nasilenie biegunki i poprawia konsystencję kału u kotów z przewlekłymi zaburzeniami jelit.24 Kobalaminę należy podawać pozajelitowo wszystkim kotom, u których jej stężenie w surowicy wynosi poniżej 300 ng/l. Preparaty z witaminą w postaci cyjanokobalaminy stosuje się podskórnie lub domięśniowo. Dostępne są w postaci roztworu zawierającego najczęściej 1000 µl/ml, który jest wygodniejszy w użyciu i mniej drażniący od witaminy B complex. Standardowe dawkowanie podano w tabeli 4. Kobalaminę zwykle stosuje się długo lub kontynuuje podawanie do czasu ustąpienia choroby wywołującej niedobór.
Zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki u kotów jest rzadką, ale ważną przyczyną obfitej biegunki przewlekłej, której towarzyszy utrata masy ciała. Podstawą leczenia choroby jest terapia zastępcza polegająca na doustnym podawaniu enzymów trzustkowych. Komercyjnie dostępny sproszkowany ekstrakt tych enzymów (Pancrezyme – Virbac) miesza się przed karmieniem z pokarmem, dodając od 1/4 do 3/4 łyżeczki od herbaty ekstraktu do posiłku. Alternatywą jest dodanie do posiłku od 30 do około 90 g posiekanej trzustki bydlęcej lub wieprzowej. Świeże trzustki nie są drogie i można je nabyć w rzeźni albo zamówić w niektórych sklepach mięsnych. Świeżą trzustkę można zamrozić i przechowywać do trzech miesięcy bez utraty aktywności jej enzymów. Każdy kot z zewnątrzwydzielniczą niewydolnością trzustki powinien ponadto otrzymywać pozajelitowo kobalaminę (tab. 4).***
