13/01/2023
Przeciwciała pełnią istotną rolę w odpowiedzi immunologicznej na Bordetella bronchiseptica i usuwaniu bakterii. Koty zaszczepione donosowo osłabionymi, żywymi szczepami FHV i FCV wykazywały łagodniejsze objawy kliniczne podczas pierwszych dziesięciu dni po zakażeniu Bordetella bronchiseptica. Jedno badanie wykazało, że swoista odporność wrodzona również może zapewniać krótkoterminową ochronę (Bradley i wsp., 2012).
Niewiele jest dostępnych informacji na temat przekazywania przeciwciał matczynych (MDA – maternally derived antibodies) kociętom. W jednym z badań kocięta urodzone przez kotki z przeciwciałami przeciwko Bordetella bronchiseptica miały niskie miano MDA, wykrywalne jedynie przez dwa tygodnie (Coutts i wsp., 199). W innym badaniu niskie stężenia MDA były nadal wykrywalne po ośmiu tygodniach, ale badanie nie było dłużej kontynuowane (Jacobs i wsp., 1993).
Po zakażeniu Bordetella bronchiseptica miano przeciwciał w surowicy szybko wzrasta, ale nie wiadomo, jak długo się one utrzymują (Coutts i wsp., 1996). Główną klasą w wydzielinach śluzowych są immunoglobuliny A (IgA). Osobniki z niedoborem IgA są bardziej podatne na niektóre zakażenia zatok przynosowych i płuc (zakażenia zatokowo-płucne) (Renegar i wsp., 2004). U myszy udowodniono, że IgA pełnią również kluczową rolę w eliminacji Bordetella bronchiseptica w górnych drogach oddechowych. Przetoczenie surowicy ozdrowieńców zawierającej IgA skutecznie zmniejszyło liczbę Bordetella bronchiseptica w tchawicy. Dotyczyło to tylko B. bronchiseptica, ale nie ludzkich szczepów z rodzaju Bordetella (Wolfe i wsp., 2007).
Zakażenia eksperymentalne u kotów wolnych od swoistych zarazków wywoływały łagodne objawy kliniczne, obejmujące gorączkę, kaszel, kichanie, wypływ z worków spojówkowych i powiększenie węzłów chłonnych, które ustępowały mniej więcej po 10 dniach (Jacobs i wsp., 1993; Coutts i wsp., 1996).
Z zakażeniem Bordetella bronchiseptica w warunkach terenowych wiąże się szeroki zakres objawów ze strony układu oddechowego – od łagodnych, takich jak kaszel, kichanie, wypływ z worków spojówkowych, gorączka i powiększenie węzłów chłonnych, po ciężkie zapalenie płuc, duszność, sinicę i niekiedy śmierć (Willoughby i wsp., 1991; Welsh, 1996; Speakman i wsp., 1999). Zapalenie płuc pojawia się zwykle u kociąt młodszych niż 12 tygodni, ale może również dotyczyć starszych kotów (ryc. 1-3). Zakażenie Bordetella bronchiseptica powinno znaleźć się na liście rozpoznań różnicowych u kotów z ostrym i przewlekłym kaszlem.
Ryc. 1. Zapalenie płuc kota wywołane zakażeniem Bordetella bronchiseptica (zdjęcie dzięki uprzejmości Any Sparkes, UK).
Ryc. 2. Płuca kocięcia padłego na skutek zapalenia płuc. Z narządu wyizolowano Bordetella bronchiseptica (zdjęcie dzięki uprzejmości Marii Grazia Pennisi, Uniwersytet w Mesynie, Włochy).
Ryc. 3. Wycinek płuc kocięcia padłego na zapalenie płuc. Z narządu wyizolowano Bordetella bronchiseptica (zdjęcie dzięki uprzejmości The Feline Centre, Uniwersytet Bristolski, UK).
U kotów zakażonych Bordetella bronchiseptica badanie cytologiczne popłuczyn z tchawicy może wykazać obecność krwinek białych z segmentowanym jądrem, makrofagów i bakterii (Welsh, 1996).
Do bezpośredniego wykrycia bakterii lub bakteryjnego DNA może posłużyć zarówno posiew bakteryjny (izolacja), jak i PCR. Próbki na posiew można uzyskać za pomocą wymazu z jamy ustnej, gardła, jamy nosowej albo popłuczyn oskrzelowo-płucnych. W jednym z badań opisywano też wykorzystanie popłuczyn z tchawicy (Welsh, 1996). W innym badaniu wykazano, że wymazy z jamy nosowej częściej dają wyniki dodatnie w posiewach niż wymazy z jamy ustnej i gardła, co sugeruje, że do izolacji Bordetella bronchiseptica powinno się używać wymazów z nosa, a nie z jamy ustnej i gardła (Veir i wsp., 2008). Znaczenie obecności Bordetella bronchiseptica w wymazach z jamy ustnej, gardła i jamy nosowej jest jednak wątpliwe, gdyż może ona występować nie jako pierwotny czynnik chorobotwórczy, lecz jako drobnoustrój oportunistyczny.
W celu wykonania posiewu bakteryjnego (izolacji) wymazy powinny zostać umieszczone w podłożu transportowym Amies z węglem (lub bez węgla). Bordetella bronchiseptica należy posiewać na wybiórczym podłożu, takim jak agar z węglem aktywnym/cefaleksyną, które zmniejszają przerost innych bakterii z układu oddechowego. Jeżeli Bordetella bronchiseptica zostanie wykryta w popłuczynach oskrzelowo-płucnych kotów z objawami ze strony dolnych dróg oddechowych, przyjmuje się, że jest ich przyczyną. Jak wspomniano powyżej, mniej oczywiste jest znaczenie obecności Bordetella w wymazach z jamy ustnej i gardła od kotów z objawami dotyczącymi głównie górnych dróg oddechowych. Jeżeli nie uda się wykryć innej przyczyny tych objawów, wskazana może być antybiotykoterapia.
U kotów mieszkających w domach utrzymujących wiele kotów lub innych miejscach o dużym zagęszczeniu zwierząt częstotliwość zakażeń Bordetella bronchiseptica jest wyższa niż u kotów żyjących w innych warunkach, a bakteria jest często obecna w górnych drogach oddechowych (Gaskell i wsp., 2011). W takich sytuacjach należy rozważyć inne przyczyny występujących objawów klinicznych (Gaston i wsp., 2005).
